Bengi Subaşı
Matrix, Yüzüklerin Efendisi, Harry Potter ve daha nicesi… Aslında hepsi efsanelere, Gılgamış ve Odysseus gibi kahramanlara ve onların hikâyelerine çok benzer. Hepsi, aynı hikâye yapısını takip eder ve kahramanlar birbirlerinin farklı varyasyonları gibidir. Peki, nedir bu hikâyelerdeki temel benzerlik? Mitolojist Joseph Campbell tarafından 1949 yılında yazılan “Kahramanın Sonsuz Yolculuğu” (The Hero With Thousand Faces) adlı eserde Joseph Campbell, monomit kavramını yani “Kahramanın Yolculuğu”nu öne sürer ve arketipik bir kahramanın varlığından, mitolojik anlatıların temel bir planı ve aynı formülü takip etmesinden bahseder.
Kral Arthur Efsanesi’nde, Yunan Mitolojisi’nde ve farklı kültürlerde buna benzer anlatı biçimi görülebilir. Bu modelde, kahraman çağrı alarak yolculuğa çıkar ve bilinmedik bir dünyaya gider. Macerası sırasında zorlu sınavlardan geçerek olgunlaşır ve bu yolculukta kendisini keşfederek değişmiş biri olarak geri döner. William Indick’in de dediği gibi:
“Kahraman, yolculukta kendi benliğinin farklı bölümleriyle karşılaşarak onları bütünlemekte ve psikolojik olarak bir bütün olmaktadır.”
Yani fiziksel yolculuk yanında içsel bir yolculukta söz konusudur ve bu yolculuk sonucunda kahramanımız değişir.
Campbell “Kahramanın Yolculuğu”nu Üç Bölüme Ayırır
Bunlar yola çıkış (departure), yücelme (initiation) ve dönüş (return) olarak bilinir. Kahramanın Yolculuğu belirli adımlardan oluşur. Campbell’ın 17 aşamalı olarak ortaya koyduğu ve monomit olarak adlandırdığı bu modeli Vogler, 12 aşama üzerine kurmuştur. Mitlerden yola çıkarak Kahramanın Yolculuğu’nu anlatan Campbell’dan örnek alan senaryo yazarı Vogler, “Yazarın Yolculuğu” adlı kitabında bu yolculuğu uyarlayarak anlatır. Mehmet Arslantepe’nin “Popüler Sinema Filmlerinde Hikâye Anlatımı” makalesinde dediği gibi:
“Joseph Campbell, mitolojik kahramanın psikolojik bir analizini yapmıştır. Campbell’in görüşlerinden etkilenen George Lucas’ın Yıldız Savaşları filmlerinin başarısıyla yolculuk modeli senaryo yazarları ve yönetmenler tarafından kullanılan bir şablon haline gelmiştir. Christopher Vogler’ın The Writer’s Journey ve Stuart Voytilla’nın Myth and the Movies kitapları Campbell’in görüşlerini sinemaya ve senaryo yazımına uyarlamıştır. Campbell’dan yola çıkan Vogler kahramanın yolculuğu (the hero’s journey) olarak isimlendirdiği bir anlatım iskeleti ortaya çıkarmıştır.” Bu yolculuğu bir döngü olarak düşünebiliriz. Kahraman sıradan dünyayı terk edip macerasına başlar; özel, olağanüstü bir dünyaya gider, sonradan eve büyümüş, bilgi ve beceriler kazanmış ve dünyası değişmiş biri olarak geri döner.”
Campbell’ın modeli; Maceraya Çağrı, Çağrının Reddi, Doğaüstü Yardım, Balinanın Karnı, Sınavlar Yolu, Tanrıçayla Karşılaşma, Baştan Çıkarıcı Olarak Kadın, Babanın Gönlünü Alma, Tanrılaşma, En Son Ödül, Dönüşü Reddetme, Büyülü Uçuş, Dışarıdan Gelen Kurtuluş, Geri Dönüş Eşiğini Aşma, İki Dünyanın Efendisi ve Yaşama Özgürlüğü aşamalarından oluşur.
Bu yazıda inceleyeceğimiz Vogler’ın ortaya koyduğu versiyonun aşamaları ise şöyledir: Olağan Dünya, Maceraya Çağrı, Çağrının Reddi, Akıl Hocası İle Karşılaşma, Eşiği Geçmek, Sınavlar, Dostlar ve Düşmanlar, Mağaraya Yaklaşma, Çile (Ateşten Gömlek), Ödül, Geri Dönüş, Diriliş ve İksirle Dönüş.
Vogler’ın Kahramanın Yolculuğu aşamalarını şöyle özetleyebiliriz:
Kahramanımız sıradan dünyada tanıtılır. Bir sorun ya da meydan okuma vardır. Böylece maceraya çağrıyı, daveti alır. Bilinmeyenin korkusu ile kahraman çağrıyı reddeder ya da gönüllü de olabilir. Yolculuğu sırasında kahramanın yardıma ihtiyacı olacaktır ve kendisine rehber olacak, muhtemelen yaşça büyük ve bilge bir akıl hocasıyla tanışır. İlk eşiği geçerek sıradan dünyayı geride bırakır ve maceraya atılır. Özel dünyada sınavlar, dostlar ve düşmanlar ile karşılaşır; bu dünyayı tanımaya başlar. Kahramanımız ikinci eşiğe gelir, özel dünyanın en tehlikeli yerine yaklaşmaktadır. Ateşten gömlek giyilir. Kahraman en büyük korkusuyla karşı karşıya kalır. Burası onun ölüme en yakın olduğu yerdir. Sorundan kurtulunca ödül almaya hak kazanır. Sıradan dünyaya dönüş başlar ama tehlike devam etmektedir. Üçüncü eşik, son sınav geçilir ve diriliş deneyimiyle değişim gerçekleşir. Kahramanımız sıradan dünyaya yolculuktan getirdiği bir iksir, hazine, deneyim ya da hikâye ile döner.
Her toplumda farklı şekillerde karşımıza çıkabilen bu yolculuğun her ne kadar aşamalarında değişiklikler olabilse de birçok farklı eserde benzer biçimde görülür. Bu yazıya konu olan infografikte Harry Potter, Yıldız Savaşları, Matrix, Örümcek Adam, Aslan Kral ve Yüzüklerin Efendisi gibi çok sevilen filmlerde Kahramanın Yolculuğu’nun etkisini ve aşamalarını göreceğiz.
İyi okumalar dileriz!
* Kahramanın Benzer Yolculuğu: 6 Başlıkta Romanın Çatısı
Kaynak: Venngage
Üst Görsel İllüstrasyonu: Kirill Yeretsky
Bu kurgusal yapı. Ayrıca yazarlık atölyelerinde işlenilen bir diğer konu: karakter yapısı ya da tipolojisi. İkisini birleştirin, içine bolca hayal gücü katın ve ortaya muhteşem kurgular çıkarın, olay basit.
Güzel bir çalışma olmuş, keyifle okudum teşekkürler.
anlatılanlara göre hepsi standart bir kurgu ama hepsi birer başyapıt bu yüzden hala hepsini seviyoruz.