Gizemli Ay Girdaplarının Kaynağının Yüzeyin Altında Olabileceği Ortaya Çıktı

Ay’daki gizemli girdapların nedeni yıllar boyunca bilim insanlarını meraklandıran bir konu oldu. İlk kez 1600’lü yıllarda teleskoplarla gözlemlenen bu ilginç oluşumlar, uydunun yüzeyinde görülen parlak ve açık renkli lekeler şeklinde karşımıza çıkıyor. Özellikle Reiner Gamma olarak bilinen bölge girdapların en ünlü ve belirgin örneklerinden biri olarak dikkat çekiyor.

Ay girdapları çevrelerindeki regolitten (ay toprağı) çok daha parlak olan açık renkli şeritler olarak tanımlanıyor. NASA’nın açıklamasına göre tüm ay girdapları kabuksal manyetik anomalilerin tespit edildiği yerlerde bulunuyor. Ancak ilginç bir şekilde bu manyetik anomalilerin hepsi girdap işaretlerine sahip değil. Bu durum ay girdaplarını henüz çözülmemiş ilgi çekici bir bilmece haline getiriyor.

Bilim insanları uzun süre boyunca girdapların oluşumuna dair çeşitli teoriler öne sürdüler. Bunlardan biri manyetize olmuş kayaların Ay yüzeyine sürekli olarak çarpan güneş rüzgârı parçacıklarını saptırması veya yeniden yönlendirmesi üzerine kurulu. Zaman içinde çevredeki kayalar güneş rüzgârı nedeniyle kararırken, manyetize olmuş kayalar soluk görünümlerini koruyarak bu girdapları oluşturuyor.

Ancak Ay’ın günümüzde bir manyetik alana sahip olmaması nedeniyle, bu kayaların nasıl manyetize olduğu hâlâ bir gizem. Daha önce demir açısından zengin çarpanların bu süreçte rol oynayabileceği öne sürülmüştü. Washington Üniversitesi’nden Doçent Michael J. Krawczynski, bazı girdapların şekil ve boyutunun bir çarpışmayla nasıl oluşabileceğini açıklamanın zor olduğunu belirtiyor.

Yeni Çalışma Ay’da Oluşan Girdapların Sebebini Uydunun Yüzeyinin Altında Yer Aldığını Gösteriyor

Yeni bir çalışma ise bu gizemli oluşumların nedeninin Ay’ın yüzeyinin altında olabileceğine dair kanıtlar sunuyor. Washington Üniversitesi’nden bir ekip, Ay yüzeyindeki malzemeye benzer olarak doğal bir yerküre ilmenit megakristini kullanarak bu olasılığı test etti. İlmenit, Ay’da bol miktarda bulunan bir titanyum-demir oksit mineralidir ve demir metaline dönüşebilme özelliğine sahiptir.

Araştırma ekibi girdapları oluşturmak için gereken minimum manyetizasyon eşiklerinin, ortam alanı yeterince güçlü olduğunda ısıtma yoluyla oluşturulabileceğini keşfetti. Çalışmanın ilk yazarı Yuanyuan Liang, daha küçük tanelerin daha güçlü manyetik alanlar yarattığını belirtti. Bu durum küçük tanelerin yüzey alanı/hacim oranının daha büyük olmasıyla açıklanıyor. Daha fazla açık yüzey alanı küçük tanelerin indirgeme reaksiyonuna daha kolay girmesini sağlıyor.

Krawczynski, bu yöntemle manyetik anomaliler oluşturmak için yeraltı magmasının yüksek titanyum içermesi gerektiğini vurguluyor. Ay meteoritleri ve Apollo örneklerinde bu reaksiyonun demir metali oluşturduğuna dair ipuçları görülmüş ancak bu örnekler yüzey lav akıntılarından alınmıştı. Yeni çalışma ise yeraltında soğumanın bu metal oluşturma reaksiyonlarını önemli ölçüde artırabileceğini gösteriyor.

Stanford Üniversitesi ve Washington Üniversitesi’nden bilim insanları, Ay’ın kabuğunun altındaki güçlerin de bu süreçte rol oynayabileceğini öne sürüyor. Ay’ın yüzeyinin hemen altında bir zamanlar akan erimiş kayaların varlığına dair radar kanıtları bulunmuştu. Bu yeraltı magma nehirleri milyarlarca yıl önce yaşanan bir volkanik aktivite dönemine işaret ediyor.

2025’teki Lunar Vertex Misyonu Gerçeği Ortaya Çıkarabilir

Araştırmacılar magma soğuma oranlarının bir modelini kullanarak ilmenitin nasıl bir manyetize edici etki üretebileceğini incelediler. Deneyleri doğru koşullar altında, ilmenitin yavaş soğumasının Ay’ın kabuğu ve üst mantosundaki metalik demir ve demir-nikel alaşımı tanelerini uyararak güçlü bir manyetik alan üretebileceğini gösterdi.

Yine de teorinin tam olarak doğrulanması için Ay yüzeyinde doğrudan sondaj yapılması gerekiyor. NASA bu gizemi çözmek için 2025 yılında Lunar Vertex misyonu kapsamında Reiner Gamma girdabına bir gezgin araç göndermeyi planlıyor.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: Çin, Ay’da Daha Önce Hiç Görülmemiş Bir Mineral Keşfetti

Ay girdaplarının nasıl oluştuğunu düşünüyorsunuz? Yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilir, daha fazlası için bizleri Google News’ten takibe alabilirsiniz.

Kaynak: IFL Science