“Ay’da Atmosfer Nasıl Oluştu?” Sorusu Cevap Buldu

Ay’daki ince atmosfer tabakası nasıl oluştu? Bu sorunun cevabı gökbilimciler tarafından uzun süredir araştırma konusuydu. Bilim insanları sonunda bu soruya bir yanıt bulabildiler.

Ay, çoğu kişinin zannettiğinin aksine tamamen atmosfersiz bir gök cismi değil. Nefes alınabilir bir hava tabakasından yoksun olsa da Dünya’nın sadık uydusu ince ve hafif bir atmosfere sahip. Bilim insanları “ekzosfer” olarak da adlandırılan bu zayıf atmosferin varlığını uzun zamandır merak ediyordu. Atmosferi oluşturan ve sürdüren ana sürecin ne olduğunu bulmak için yıllardır araştırmalar yapılıyordu.

Massachusetts Institute of Technology’den (MIT) Nicole Nie liderliğindeki bir ekip, Ay atmosferinin milyarlarca yıldır süregelen şiddetli bir bombardımanla beslendiğini ve yenilendiğini öne sürdü. Bu bombardımanın baş aktörleri ise uzaydan gelen kayalar. Araştırmacılar, “çarpma buharlaşması” adı verilen bir fenomenin Ay atmosferinin ana kaynağı olduğunu belirtti.

Çarpma buharlaşması, meteor çarpmaları sonucu Ay toprağının havaya yükselmesi ve buharlaşan maddelerin ya uzaya kaçması ya da Ay üzerinde asılı kalarak atmosferi yenilemesi sürecini ifade ediyor. Nicole Nie konuyu şöyle açıklıyor:

“Ay yaklaşık 4,5 milyar yaşında ve bu süre boyunca yüzeyi sürekli olarak meteorlarla bombardımana tutuldu. Sonunda uydumuzun her yerindeki küçük çarpmalar tarafından sürekli yenilenen ince bir atmosfer kararlı bir duruma ulaşmayı başardı.”

Ay’ın yüzeyindeki çukurlar ve izler, 4,5 milyar yıllık tarihi boyunca uzay kayalarıyla sık sık karşılaştığının açık bir jeolojik kanıtı. Erken dönemlerinde bebek güneş sisteminin şiddetli ve çalkantılı ortamında sık sık devasa meteorların saldırısına uğruyordu. Zaman ilerledikçe Güneş Sistemi cisimleri arasındaki çarpışmalar büyük uzay kayalarını küçülttü. Bu da Ay yaşlandıkça bombardımanın devam ettiğini, ancak saldırganların kum tanesinden daha küçük “mikrometeoritler”e dönüştüğünü gösteriyor.

Peki Ay’ın Atmosferi Nasıl Oluştu?

Bilim insanları Ay’a yönelik meteroit saldırısının atmosferi oluşturmada kısmen sorumlu olduğundan şüphelenmeye başladılar. NASA’nın 2013’te gerçekleştirdiği Lunar Atmosphere and Dust Environment Explorer (LADEE) misyonu, uydunun ince atmosferini, yüzey koşullarını ve ay tozunu etkileyen çevresel faktörleri inceledi.

Bu araştırma atmosferi yenileyen iki süreci öne çıkardı: Çarpma buharlaşması ve “iyon püskürtmesi”. İyon püskürtmesi, Güneş’ten gelen yüksek enerjili yüklü parçacıkların (güneş rüzgârı) uydu yüzeyine çarpması ve atomlara enerji vermesi sonucu oluşuyor. Bu da atomların ekzosfere fırlatılmasına neden oluyor.

Nie ve meslektaşları, hangi sürecin Ay’ın atmosferini sürdürmede öncelikli olarak sorumlu olduğunu belirlemek için NASA’nın Apollo görevleri sırasında toplanan ay toprağı örneklerini inceledi. Ekip bu örneklerde potasyum ve rubidyum elementlerinin farklı izotoplarının oranlarını araştırdı. Sonuçlar, ay toprağının çoğunlukla bu iki elementin ağır izotoplarını içerdiğini gösterdi.

Science Advances dergisinde yayımlanan bulgular, çarpma buharlaşmasının atomların buharlaşmasında ve Ay’ın atmosferini oluşturmak üzere yükselmesinde baskın süreç olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar ekzosferin %70’inin meteor çarpmaları ve çarpma buharlaşması tarafından oluşturulduğunu, %30’unun ise Güneş rüzgârları ve iyon püskürtmesine atfedildiğini tespit etti.

Yeni bulgular sadece Ay’ın tarihini anlamakla kalmıyor, aynı zamanda diğer uydular ve asteroitlerde de benzer süreçlerin gerçekleşebileceğini ve daha önemli olabileceğini gösteriyor. Nie, bu bulguların Apollo programı olmasaydı elde edilemeyeceğini vurguluyor ve gelecekteki uzay misyonlarının önemini şöyle açıklıyor:

“Ay’dan ve diğer gezegen cisimlerinden numune getirmek, güneş sisteminin oluşumu ve evrimi hakkında daha net bir tablo çizmemizi sağlayacak.”

İlginizi Çekebilir: Çin, Ay’da Daha Önce Hiç Görülmemiş Bir Mineral Keşfetti

Ay’ın atmosferinin nasıl oluştuğuna dair ortaya çıkan bulgularla ilgili yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilir, daha fazlası için bizleri Google News’ten takibe alabilirsiniz.

Kaynak: Space