Babilliler, Pisagor’dan Önce Pisagor Üçlüsünü Kullanıyordu: Tablet ise 100 Yıldır İstanbul’da Çözülmeyi Bekliyordu

Babilliler, antik İyonya’nın ünlü düşünürü Pisagor’un meşhur “üçlü”sünü, ondan yıllar önce gündelik yaşamlarında kullanıyordu. Bu bilgiyi saklayan tabletin ise 100 yıldır İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde olduğu ortaya çıktı.

1800’lü yılların sonunda, şu anki Irak topraklarında keşfedilen tablet 100 yıldan fazla zamandır İstanbul’da sergileniyor.

Yeni Güney Galler Üniversitesi’nde görev yapan Avustralyalı matematikçi Dr. Daniel Mansfield, tableti inceleyene kadar bu çarpıcı bilgi yıllardır saklı kalmıştı. Mansfield, 3.700 yıllık geçmişe sahip olan kil tablet üzerindeki uygulamalı geometri örneğini ortaya çıkartarak Pisagor’un tahtını salladı.

Si.427 kodu ile anılan Babil tableti, kimi arazi sınırlarının ölçümlerini içeren bir arazi planını konu alıyor. Milattan Önce 1900 ve 1600 arası bir zamana ait olduğu düşünülen tablet, bilim tarihini değiştirecek detaylara sahip.

Babilliler, Pisagor’dan Önce Arazi Hesaplamaları için Pisagor Üçlüsünü Kullanıyordu

Bu keşif Dr. Daniel Mansfield’ın geometriye dair ilk büyük çalışması değil. Mansfield, 2017 yılında dünyanın en eski ve doğru trigonometrik tablosunu aktaran Plimton 322 adlı başka bir Babil tabletini de aydınlatmayı başarmıştı. Plimton 322, bir inşaat çalışması sırasında pratik uygulamalar için hazırlanmıştı.

Bu keşiften yola çıkan Mansfield’ın yolu İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne düştü ve Si.427’yi keşfetti. Mansfield, tablette bulunan bilgilerin satılmak üzere olan bir arazi hakkında olduğunu ifade etti.

Çivi yazısıyla işlenen tablet, bataklık alanlarla birlikte bir harman yeri ve yakınlarda bulunan bir kuleyi de içeren geniş bir araziyi işaret ediyor.

“Tıpkı bugün olduğu gibi, arazi sınırlarını tanımlamaya çalışan özel kişiler var. Ama GPS ekipmanı kullanmak yerine Pisagor üçlülerini kullanıyorlardı.”

Pisagor üçlüsünü, a2+b2=c2 eşitliğini sağlayan a,b,c tam sayılarına verilen isim olarak tanımlayabiliriz. Bunlar bir dik üçgenin kenarlarını oluşturduğu için Pisagor Teoremi’ne atfen bu şekilde adlandırılıyor.

Mansfield’ın perde arkasını aydınlattığı Plimpton 322 ve Si.427 tabletlerinin her ikisi de Pisagor üçlülerini kullanıyor. Ancak asıl mesele, bu tabletlerin Pisagor’dan en az 1.000 yıl önce yazılmış olması.

Si.427 tabletinde üç Pisagor üçlüsünün kullanıldığı anlaşılıyor. Bu üçlüler, 3, 4, 5; 8, 15, 17 ve 5, 12, 13 üçgenlerinden oluşuyor.

Babilliler, Proto-Trigonometri ile Hesaplamalar Yapıyordu

Mansfield, trigonometrinin kökenine dair, “Trigonometrinin, MÖ. 2. yüzyılda geceleri gökyüzünü inceleyen eski Yunanlar tarafından geliştirildiği genel kabul görüyor,” ifadesini kullanıyor. Babillilerin ise gökyüzünü değil, zemin ölçümleri hakkındaki problemleri için bir tür proto-trigonometri kullandığını aktarıyor.

Tabletin bunca zaman İstanbul’da olması ve böyle bir gerçeği herkesten habersiz kendisine saklaması tuhaf bir detay. Siz bu keşif hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da bizimle paylaşabilirsiniz.

Kaynak: The Independent