Hakan Tunç
Evrendeki en eski kara delik keşfedildi. James Webb Uzay Teleskobu, evrende bilinen en eski kara deliğin ne olabileceğini belirlemek için zamanın başlangıcına yakın bir dönemden gelen hafif ışık parıltılarını ayırmayı başardı. Gökbilimciler daha da eskilerinin genç kozmosu sarmış olabileceğini düşünüyor.
2021’in sonunda uzaya fırlatılan ve güçlü kameraları sayesinde evrenin ilk evrelerine kadar geriye bakabilen James Webb Uzay Teleskobu (JWST), evrenin başlangıcından 570 milyon yıl sonra bir bebek galaksinin merkezinde Güneş’in 10 milyon katı kütleye sahip süper kütleli bir kara delik keşfetti.
Büyük Patlama’dan yaklaşık 100 milyon yıl sonra başlayan ve genç evrenin bir milyar yıl boyunca ışıldadığı kozmik şafak dönemi boyunca giderek büyüyen sayısız kara deliklerden sadece biri olan “Kozmik Canavar”ın nasıl bu kadar büyüdüğü konusu hâlâ bir sır. En son keşfedilen kara deliğin bulguları 15 Mart’ta arXiv’de yayımlandı, ancak henüz hakem değerlendirmesinden geçirilmedi.
Austin’deki Texas Üniversitesi’nde astrofizikçi olan çalışmanın başyazarı Rebecca Larson Live Science’a yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Büyük Patlama’dan sonraki zaman noktasında gözlemlenen bu kara delik, kırmızıya kaymanın ilk örneği olsa da, bilim insanlarına göre evrende daha fazlası olması gerekiyor. Bu keşfedilen kara deliğin yakın zamanda oluşmadığı düşünülüyor ve bu da daha önce var olmuş daha genç kara deliklerin de bulunabileceği anlamına geliyor. James Webb Uzay Teleskobu ile kozmik tarihin bu dönemini incelemeye yeni başladığımız için çok heyecanlıyız ve daha fazla keşif yapacağımıza inanıyoruz.”
Evrendeki En Eski Kara Delik Oluşumu Hâlen Bir Sır
Bilindiği üzere kara delikler dev yıldızların çöküşü sonucu oluşur ve devamlı bir şekilde gaz, toz, yıldız ve hatta diğer kara delikleri yiyerek büyürler. Bu açgözlü uzay-zaman yırtıklarının bazıları, ağızlarına doğru dönen maddelerin sürtünmesi sonucu ısınarak ışık yayar ve teleskoplar tarafından tespit edilebilen aktif galaktik çekirdekler (AGN) oluşturur. En uç AGN’ler kuasarlar olarak bilinir ve gaz bulutlarını en parlak yıldızlardan trilyonlarca kat daha parlak ışık patlamalarıyla döken süper kütleli kara deliklerdir. Bu kara delikler, güneşimizden milyarlarca kat daha ağır ve oldukça parlaktır.
Işık uzay boşluğunda sabit bir hızla hareket ettiğinden bilim insanları evrenin derinliklerine baktıkça, o kadar uzak ışığı yakalayıp zamanda geriye giderler. Gökbilimciler kara deliği tespit etmek için James Webb Uzay Teleskobu’nun Orta Dalga Kızılötesi Aracı (MIRI) ve Yakın Kızılötesi Kamera gibi iki kızılötesi kamerayı kullanarak gökyüzünü taradılar. Ayrıca kameraların yerleşik spektrograflarını kullanarak ışığı bileşen frekanslarına ayırdılar.
Evrenin ilk yıllarından gönderilen bu soluk parıltıların yapısını çözerek, ışığın içerdiği frekanslar arasında beklenmedik bir artış buldular; bu, bir kara deliğin etrafındaki sıcak maddenin evren boyunca soluk radyasyon izleri yaydığının önemli bir işareti.
Evrenin oluşumunun erken dönemlerinde, kara deliklerin nasıl bu kadar hızlı bir şekilde oluştuğu hâlâ bir gizem olarak kalmaya devam ediyor. Gökbilimciler, Büyük Patlama’dan çok kısa bir süre sonra – hatta bazı teorilere göre daha önce – ortaya çıkan daha da genç, varsayılan “ilkel” kara deliklerin peşinde. Ancak bu gök cisimlerinin bulunması oldukça zor ve henüz gözlem yoluyla doğrulanmadılar.
Evrenin Gizemi: İlk Kara Delikler Nasıl Aniden Devleşti?
Büyük Patlama’dan sonra kara deliklerin hızlı bir şekilde büyümesi konusunda iki önde gelen teori var. Birincisi, bugün bildiğimizden çok daha hızlı bir şekilde oluşan dev yıldızların kalıntıları olmaları. İkinci teori ise inanılmaz derecede yoğun gaz bulutlarının aniden çökerek uzay-zamanda her şeyi tüketen tekillikleri oluşturmaları.
Larson, “Doğrudan çökme yöntemi, galaksideki daha büyük miktarda maddenin doğrudan bir kara deliğe çökmesiyle başlamak zorunda,” dedi. “Bu yöntem daha az olası ama daha az zaman alır ve gözlemlediğimiz noktada o kadar zaman geçmedi.”
“Büyük olasılıkla sadece hidrojen ve helyumdan oluşan varsayılan bir yıldız kategorisi olan Popülasyon III Yıldızı, Büyük Patlama’dan yaklaşık 200 milyon yıl sonra patladı ve ardında bir kara delik bıraktı. Bu kara delik oldukça hızlı bir şekilde ve bazen araştırmacıların gözlemlediği boyuta kadar şişmek için istikrarlı bir hızda çok fazla malzeme biriktirdi.”
Araştırmacılar şimdi Orta Dalga Kızılötesi Aracı’nı inşa eden ekiple birlikte çalışarak, uzak galaksilerden gelen ışığın daha da güçlü bir imzasını taramak için çalışacaklar. Bu emisyonlar, galaksinin merkezindeki gizemli kara deliğin nasıl oluştuğuna dair daha fazla ipucu içerebilir.
Yeni keşif hakkındaki düşüncelerinizi Kayıp Rıhtım Forum üzerinden bizlerle paylaşabilir, ayrıca tüm içeriklerimizden anında haberdar olmak adına bizi Google Haberler üzerinden takip edebilirsiniz.
Kaynak: Live Science
Henüz yorum yok. Forum'a gelip sohbete katıl.