Venüs’te Şimdiye Dek Görülmemiş Bir Volkanik Hareketlilik Gözlemlendi: Gezegenin İç Yapısı Aydınlatılabilir

Venüs yüzeyi sülfürik asit bulutları ve demiri bile eritecek yüzey sıcaklığı ile yaşamı barındırmaktan çok uzak. Araştırmacılar da yüzyıllar boyunca gezegenin kendisinin de ölü olduğunu, yüzey tabakasının herhangi bir şekilde değişmediğini düşünmekteydi. Ancak son araştırmalar gezegen yüzeyinde yeni volkanik aktivitelerin olduğunu işaret ediyor.

Keşif, Venüs gezegenini yaklaşık 30 yıl önce yoğun bulutların ötesinden yüzeyin resimlerini çekerek araştıran NASA’nın Magellan uydusundan geldi. 8 aylık aralıklarla çekilen görüntüler bir volkan ağzının belirgin çöküşünü ve genişlemesini ortaya koydu. Venüs’teki bu tür volkanik aktivitenin bir benzeri 2018 yılında Hawaii’de Kilauea volkanında da görülmüştü. Wesleyan Üniversitesi’nde görev yapan gezegen bilimci Martha Gilmore yaklaşık 60 yıl sonra gezegene dair yapılan bu büyük keşif hakkında, “Bir geomorfolojist olarak çok mutlu oldum,” dedi.

“Venüs Artık Ölmekte Olan Bir Gezegen Değil”

Alaska Üniversitesi’nde çalışan, projenin başında yer alan ve büyük keşfin sahibi Robert Herrick, Venüs yüzeyinde patlayan başka aktif yanardağlar olabileceğini söylüyor ve ekliyor:

“(Venüs’ün) ölmekte olan bir gezegen olmaktan çıktığını söyleyebiliriz.”

Science dergisinde yayınlanan ve Lunar and Planetary Science Conference bünyesinde sunumu yapılan keşif ile birlikte Venüs gezegeni Güneş Sistemi içerisinde aktif magma volkan aktivitesi bulunduran üç gezegen (Dünya ve Jüpiter uydusu Io ile birlikte) arasında yerini aldı. Bu yeni keşif ilerleyen zamanlarda yapılacak çalışmalarla birlikte Venüs’ün iç yapısına ışık tutacak, “yeni ve görkemli yeni kayalar” üretmesi açısından oldukça önemli görülüyor. Yeni volkanik aktivitelerin incelenmesi de gezegenin iç ısısının nasıl değiştiğini ve gezegen yüzeyinin nasıl “yeniden şekillendiğini” gözler önüne serecek. NASA’nın Jet İtki Laboratuvarı’nda (JPL) çalışan gezegen bilimci Suzanne Smrekar bu keşfin bilim dünyasına yeni bir bakış açısı kazandıracağından emin:

“Gezegeni âtıl gözlerle anlamaya çalışıyorduk. En sonunda bakışlarımızı düzelteceğiz.”

Bununla birlikte son yıllarda gezegen yüzeyinde belirli derecelerde hareketliliklerin olduğu düşünülüyordu. 2010 yılında Avrupa Uzay Ajansı’nın yaptığı çalışmalarda Venüs yüzeyinde anormal derecede sıcak alanlar tespit edilmiş ancak bunların milyonlarca yıl öncesinde gerçekleşen ve henüz soğumamış magma akıntıları olabileceği düşünülmüştü. 2021 yılında ise Magellan bilgilerinin yeniden incelenmesiyle ortaya konan görüntüler ise bazı kara parçalarının yerinin değişmiş gibi göründüğü açığa çıkmıştı.

Bu ipuçlarından yola çıkarak 30 yıl öncesinde alınan Magellan uydu bilgilerini tekrar gözden geçiren Herrick bu durumu şöyle açıklıyor:

“Samanlıkta iğne aramak gibi ama samanların arasında iğnenin olup olmadığı bile garanti değil.”

Venüs’teki Volkanik Aktivite Keşfi Bir Zoom Toplantısı Sırasında Gerçekleştirildi

Projenin yöneticiliğini üstlenen Herrick ise bu buluşu oldukça garip bir şekilde yaptığını dile getiriyor. Pandemi sırasında gerçekleşen uzun Zoom toplantıları sırasında radar görüntülerini inceleme fırsatı bulan gezegen bilimci, Magellan’ın tüm bilgilerini bu şekilde tarayabildiğini söylüyor ve şaka yollu olarak ekliyor:

“Eğer herhangi spesifik bir toplantıdan bahsediyorsanız, dikkatim tamamen sizdeydi.”

Magellan verilerinin taranması ise zahmetli bir süreç. Düşük çözünürlüğe ve yüzlerce metrelik hassasiyete sahip uydu görüntüleri sadece gezegen yüzeyindeki büyük değişiklikleri gösterebiliyor. Bununla birlikte beş yıllık görevi boyunca gezegen yüzeyinden iki defa geçen Magellan, ikinci görevinde görüntüleri farklı açılardan alabilmek adına resimleri 180 derece çevirmişti. Bunun pek yardımcı olmadığını söyleyen Herrick, “aynı şey çok farklı görünebiliyor,” diyor.

Yüzlerce saatlik araştırmalar ve çapraz karşılaştırmalarla gezegenin sadece %2’lik kısmının taramasını yapan Herrick en sonunda değişmiş gibi duran bir kaldera (volkanik patlama sonucu toprağın çökmesiyle oluşan krater) bulgusunu radar uzmanı Scott Hensley ile paylaşıyor. Daha öncesinde Magellan datalarındaki yanlış anlaşılmaları gidermiş olan Hensley ise eğer volkanik aktivite olmasaydı yüzeyin nasıl görüneceğine dair bir modelleme geliştiriyor. Magellan’ın ikinci geçiş bilgileriyle kıyaslanan görüntüler sonrası ise Venüs yüzeyinde gerçekten de bir aktivite olduğu doğrulanıyor.

Gelecek Uzay Görevlerini Etkileyecek Bir Gelişme

Bu keşif gelecek on yılda gerçekleştirilecek yeni Venüs görevlerinin önünü açabilecek nitelikte. Avrupa Uzay Ajansı’nın Orbit görevi olarak planladığı EnVision, NASA’nın DAVINCI ve VERITAS uyduları Magellan’dan daha keskin radar ve görüntüleme sistemleri taşıyor. Herrick, “Bazı büyük değişiklikler göreceğimiz kesin,” diyor ve gelecek görevlerden oldukça heyecanlı olduğunu ifade ediyor.

Venüs gezegenine hakkındaki bu yeni keşfe dair görüşleriniz neler? Fikirlerinizi Kayıp Rıhtım Forum üzerinden bizimle paylaşabilir ve daha fazla bilim haberi için bizi Google News’ten takip edebilirsiniz.

Kaynak: Science