Bülbülü Öldürmek Sahnelenmeden Mahkemelik Oldu

Bülbülü Öldürmek bugüne kadar yazılmış en önemli ırkçılık karşıtı eserlerden birisidir desek herhâlde abartmış olmayız. 1930’ların başlarında, Büyük Ekonomik Buhranın devam ettiği dönemde, ABD’nin güney eyaletlerinin birinde, ırkçı bir kasabada yaşanan olayları konu edinen bu romanda Tom Robinson adlı siyahi bir erkek, beyaz bir kadına tecavüz etmekle suçlanır. Kasabadaki herkes, hatta adaleti sağlamakla görevli olanlar dahi yargı süreci başlamadan Robinson’ın suçlu olduğuna inanmıştır. Kasabadaki avukatlardan birisi olan Atticus Finch ise Robinson’ın savunmasını yapması için görevlendirilir. Aslında Atticus’tan istenen şey bu işi sadece göstermelik olarak yapması, Robinson’ı gerçekten savunmamasıdır.

Ancak Atticus, Robinson’ın suçlu olmadığını ve aleyhindeki delillerin de sağlam olmadığını düşünür. Robinson’ın tek suçu bir siyahi olmasıdır. Atticus işte bu ırkçılığa meydan okur ve hukukun üstünlüğünü savunur. Biz okuyucular da olan biteni Atticus’un kızı Scout’ın gözünden izleriz.

Bülbülü Öldürmek bugüne kadar sadece bir kez sinemaya uyarlandı. Sinema uyarlaması Amerika’da 1962’de, Türkiye’de ise 1965’te yayımlandı. Atticus’u Gregory Peck, Robinson’ı Brock Peters ve Scout’ı Mary Badham canlandırdı. Film Oscar ödüllerinde sekiz dalda aday gösterilip üçünü kazandı.

İster gerçek nedenlere dayanıyor olsun isterse yapay bir şekilde gündeme getiriliyor olsun ırkçılık konusu ABD gündeminde hâlâ önemli bir yer işgal ediyor. Hatta son yıllarda her zamankinden daha fazla diyebiliriz. Buna bir de Hollywood’un yeniden çekim furyasını eklersek Bülbülü Öldürmek‘in neden yeniden uyarlanmadığına bugüne kadar anlam verememiştim. Bülbülü Öldürmek aslında yeniden uyarlanıyormuş, ama sinema filmi değil de tiyatro oyunu olarak uyarlanıyormuş.

Broadway’de sahnelenmesi için hazırlanan oyunun senaristi Aaron Sorkin, yönetmeni ise Bartlett Sher. Atticus rolünde Jeff Daniels, Scout rolünde Celia Keenan-Bolger ve Robinson rolünde Gbenga Akinnagbe görev alacak.

Variety‘nin haberine göre, henüz biletleri bile satışa çıkmayana oyuna daha şimdiden Alabama’daki bir federal mahkemede dava açıldı. Suçlama ise oyunun romana sadık kalmaması ve Atticus’ın hikâyenin seyri boyunca yavaş yavaş ırkçılık karşıtı birisine dönüşmesi. Kitapta ise durum böyle değil. Atticus, hikâyenin en başından itibaren ırkçılık karşıtı birisidir. Yapımcı Scott Rudin yaptığı açıklamada bu gelişmeyi sadece “sanatsal bir anlaşmazlık” ve “talihsiz bir adım” olarak tanımladı ve “Kolaylıkla çözülebilirdi,” dedi. Bu sorun eğer çözülmezse kendilerini kuvvetlice savunacaklarını da ekledi. Lee’nin mirası adına dava açan Avukat Matthew H. Lembke ise bir yorum yapmadı.

Oyunun yapımcılarına göre eserin alt metnindeki mesajda bir değişiklik yok. Sadece hikâyenin akışında bir değişiklik var. Sonuçta bu hâlâ ırkçılık karşıtı bir eser. Bu nedenle bu anlaşmazlığın sadece sanatsal boyutta olduğunu düşünüyorlar. Karşı taraf ise öyle olmadığını, eserin ruhuna ihanet edildiğini düşünüyor.

Bugüne kadar nice roman, sinema ve tiyatroya birtakım değişikliklerle uyarlandı ve bazılarında yazar veya yazarın mirasçıları bu nedenle konuyu mahkemelere taşıdılar. İddialar gerçek mi bilmiyoruz. Oyun henüz sahnelenmedi ama senaryosu hazır. Ekip de zaten oyunu sahnelemeye hazırlanıyordu. Mahkeme delilleri değerlendirip bir sonuca varacaktır. Oyunun Aralık ayında sahnelenmesi bekleniyor. O zamana kadar neler olacağını bekleyip göreceğiz.