Düşüncelerin Aynası: Yaşamın Kulisidir Tavan Araları

Tavan arası her evde yoktur. Büyük şehirleri ur gibi saran büyük apartman dairelerinin hiçbirinde çatı katı, tavan arası ya da bodrum bulamazsınız. Bazı modern iki katlı (dubleks) dairelerde veya villalarda bulunsa bile; gerçek tavan araları, geniş ailelerin hep birlikte yaşadığı büyük müstakil evlere özgüdür.

Alt katta yaşanan gerçek hayatın üstünde konumlanan bir müzedir tavan araları. Geçmiş yılların müsveddeleriyle dolu yalnızlığında ziyaretçilerini bekler. Unutulmuş anıların, artık kullanılmayan eşyaların ruhlarıyla doludur. Antoine de Saint Exupery, “Yaşamın kulisidir,” der tavan araları için. Alkışlanmış oyunların, tüketilmiş günlerin dolabıdır.

Fransız yazar Michel Tournier’nin “mahzen ile tavan arası” arasındaki farkı anlattığı ve Türkçeye Düşüncelerin Aynası adıyla çevrilen deneme kitabı getirdi aklıma bunları. Orçun Türkay’ın çevirisiyle Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan kitapta Tournier, yüz on altı kavramı karşılaştırıyor.

“Kök ışıktan kaçar, yaprak ışığı arar,” diye yazıyor hayvanlarla bitkileri karşılaştırdığı denemesinde. Bitkinin en büyük sorunu tohumlarını çevreye yayma konusudur. Ama bunu çeşitli yollarla, doğanın ve bazı hayvanların yardımıyla yapar. Tournier bunları bilgece anlatıyor ve örnekler veriyor. Göçebe insanla yerleşik insan arasındaki farkı vurgularken “dikenli tel” örneğini veriyor. 1873’te J.F. Glidden adındaki bir çiftçi dikenli telin patentini alır ve çiftliğine davetsiz misafirlerin girmesini engeller. Göçebelerle yerleşiklerin kavgasında böylece yerleşikler bir adım öne geçer.

Çatan ile kaşığı anlatırken ise şöyle diyor Tournier: “Kaşık vejetaryen eğilimliyken çatal etçil bir simgedir.” Gerçekten de öyle değil midir?

Su ve ateşi anlatırken Tournier İspanyol atasözünü anımsatıyor: “Su ile ateşin kavgasında kaybeden her zaman ateştir.” Devam eder: “Ama alkol hem suyu barındırır içinde, hem de ateşi.”

Tournier “Düşüncelerin Aynası”nda birbirine karşıt gibi duran veya birbirini tamamlayan kavramları incelemiş. Düşüncelerimize yön veren bu kavramların çift yaratıldığını, birbirlerini bazen olumluladıklarını ama bazen de kendi zıtlıklarını ortaya koyduklarını ustalıkla anlatıyor. Her anlatının sonunda metni destekleyen bir alıntı koymayı da ihmal etmemiş yazar. Karşılaştırılarak anlatılan yüz on altı kavram arasında erkek ile kadın, çocuk ile ergen, efendi ile uşak, tuz ile şeker, kedi ile köpek, gülme ile gözyaşı, sağ ile sol ve kültür ile uygarlık da var. Bu karşılaştırmalarda Tournier’nin anlattıklarıyla hem bilgilenecek hem de düşünce ufkunuz genişleyecek.

2016’da kaybettiğimiz Fransız yazar Michel Tournier ilk romanını 1967’de yazmış. Cuma ya da Pasifik Arafı adını taşıyan bu roman yayınlandığında Tournier 47 yaşındaymış. Felsefe tarihine, mitolojiye ve edebiyata olan düşkünlüğüyle ülkesinde ve Avrupa’da önde gelen bir aydın olarak kabul gören Tournier’nin Türkçeye kazandırılmış çok sayıda kitabı bulunuyor. Bunlar arasında “Çalı Horozu”, “Veda Yemeği”, “Kutsal Ruh” ve “Meteorlar”ı özellikle saymak gerekiyor.

Onun “varlık ile hiçlik”i karşılaştırdığı denemesinden bir cümleyle bitirelim:

“Tüm insanlık durumlarında, yokluğun mevcudiyeti yani hiçlik takıntısı vardır. Kendi ölümünün perspektifinin sürekli eşlik ettiği tek varlık insandır.”

Sizler Michel Tournier eserleri hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da bizlerle paylaşabilirsiniz.