Eda Aydın
Edebiyat dergileri ekonomik krizi derinden hissetmeyi sürdürüyor. Son olarak Dergâh Dergisi de içinde bulunduğumuz şartları işaret ederek yayına ara vermek durumunda kaldıklarını duyurdu.
Türkiye’deki ekonomik buhran etkisini hemen her sektörde göstermeye devam ediyor. Yayıncılık dünyası da bir süredir bundan nasibini alacağının sinyallerini veriyordu. 2021’in sonunda yaşanan ciddi kur krizi, birçok yayınevinde kritik bir sürecin başlamasına neden olmuştu. Yapılan açıklamalar, 30 TL’lik bir kitabın 70-80 TL’lik etiket fiyatlarına ulaşacağını işaret etmişti. Yeni yılla birlikte gelen elektrik ve vergi zamları ise mevcut fiyatların üzerine yüzde 30’luk bir artışın daha yolda olduğunu göstermişti.
Yayıncılar Birliği, konuya dair yetkili birimleri acil eyleme çağırırken gelecek mart ayında birçok yayınevinin iflas tehlikesiyle karşı karşıya kalacağının altı çizilmişti. Gerekli önlemlerin alınmadığı takdirde, kültür dünyasının bir çölleşme tehlikesi ile karşı karşıya kalınacağı uyarıları da geçen günlerde sık sık gündeme gelmişti. Neticede çölleşmenin ilk adımları, edebiyat dergilerinden geldi.
Türkiye’de Edebiyat Dergileri Yayın Hayatlarına Devam Etmekte Güçlük Çekiyor
27 Şubat 1990 tarihinden beri düzenli olarak okurlarla buluşan Dergâh Dergisi, sosyal medya hesabı üzerinden Şubat 2022 tarihli 384. sayısı ile yayına ara vereceğini duyurdu:
“32. cildimizin son sayısı olan Şubat sayımız çıktı. Maalesef okuyucularımıza üzücü bir haberimiz var: Bütün dünyada gözlemlenen kâğıt tedarikinde yaşanan zorluklar ve içinde bulunduğumuz şartlar dolayısıyla Dergâh Dergisi yayınına ara veriyor.”
Dünya Dergiler Birliği de Twitter hesabı üzerinden yaptığı açıklamada dergilerin, yayınevlerinin kapanmanın eşiğinde olduğunu ifade etti:
*Kültürel iktidar” tartışmalarından “kültürün çoraklasması” noktasına geldik. Herhangi bir sermaye grubuna ait olmayan çok sayıda dergi, yayınevi kapanmanın eşiğinde. Çok sayıda gençlik dergisi çözüm için kapımızı çalıyor. Bir tarafta dergi fiyatı ile eşitlenen PTT gönderi ücretleri diğer taraftan astronomik kağıt ücretleri özellikle bağımsız dergilerimizi ve yayıncılarımızı kapanmanın eşiğine getirdi. Çok sayıda dergi de sessiz sedasız kapandı. Bilin istiyoruz.”
Varlık Dergisi Destek Çağrısında Bulundu
Yaşar Nabi Nayır tarafından kurulan ve ilk sayısı Temmuz 1933’te yayımlanan Varlık dergisi de bu süreçte sıkıntı yaşayanlar arasında. Dergi, “Varlık’tan Çağrı” başlıklı bir paylaşımla okurlarını abone olarak dergiye destek olmaya davet etti.
“Memlekette TV kanalları, gazeteler sırayla, hızla tek tipleşirken kitap yayıncılığı, edebiyat dergiciliği hala çeşitliliğini koruyor. Ancak yükselen kağıt ve baskı maliyetleri yüzünden bazı dergilerin art arda kapandığını görüyor, üzülüyoruz. Hepimiz bir dar boğazdayız. Kriz bir anda gündeme gelse de bir anda ortaya çıkmadı. Kuşkusuz tüm sektörler tehdit altında. Ama yayıncılığın içinde bulunduğu zor durumu ayrıca önemsiyoruz. Çünkü edebiyat, sanat farklı kimliklerin ifade alanı olduğu gibi, bir arada yaşama kültürünü de besler; iktidarın koyduğu sınırları ihlal ederek bizi ötekiyle buluşturur. Tek tipleştirilmek istenen toplumlarda edebiyat, sanat düşmanlığının nedenlerinden biridir bu. Okurlarımızın zaten bildiği bir konuda sözü uzatmaya gerek yok. Ancak bugünlerde yaşadığımız ekonomik kriz dergicilik alanındaki çeşitliliği de tehdit ettiğini ve bunun kültürel anlamdaki olumsuz sonucunu dile getirmeden edemedik’ diye yazmışız Ekim 2018’de.
“2022’de durum şüphesiz çok daha kötü. Ama biz hakla sahadan çekilmedik. Okurlarımızdan aldığımız destekle mücadeleye devam ediyoruz. Dergimizde şiir ve öykülerin yanı sıra edebiyattan resme, sinemadan sanat tarihine, felsefeden güncel sanata, kısa filme pek çok alanda deneme ve söyleşilere yer veriyoruz, çünkü edebiyatı ülkemizin güncel sorunlarından bağımsız düşünemediğimiz gibi, diğer sanatlardan da ayırmıyoruz. Varlık edebiyatı, sanatı insan oluş sürecinin yapıtaşı olarak gören herkesin buluştuğu bir dergi. Bugün desteğiniz her zamankinden önemli bizim için. Varlık’a abone olduğunuzda sadece bir dergi edinmiş olmazsınız, geçmişten günümüze Türkiye’de edebiyatın, kültür-sanatın da yakın bir izleyicisi olursunuz. Abonelerimize yeni sayılarımızı kargoyla gönderiyor, ayrıca 1933’ten günümüze tüm dijital arşivimize erişim imkanı sunuyoruz. Dergimize abone olmak için varlikonline.com adresini ziyaret edebilirsiniz.
“Varlık hepimizin belleği. Varlık edebiyatın, sanatın dönüştürücü gücüne inananların dergisi.”
Notos Dergisi ve Ecinniler de Yeni Sayılarını Yayımlayamamıştı
15 yıllık bir geçmişe sahip olan ve Semih Gümüş tarafından yayımlanan Notos ise Ocak-Şubat 2022 tarihli 90. sayısını atlamak durumunda kalmıştı. Dergi, mevcut koşullarda yeni sayısını yayımlayamayacaklarını belirtmiş ve yayına Mart-Nisan tarihli sayı ile devam edeceklerini açıklamıştı.
Yayın hayatına yeni başlamış olmasına rağmen kısa sürede dikkat çekici bir çıkış yapan Ecinniler de ekonomik buhrandan ağır yara alanlar arasında. Dergi, sosyal medya hesabından Ocak-Nisan sayılarını birleşik olarak yayımlayacaklarını duyurmuştu:
“Maddi-manevi çok yorulduğumuz günlerden geçiyoruz. Kendimizi ve ailelerimizi kuşatan sağlıkla ilgili durumlar da yaşadığımızdan Ocak-Nisan dönemine 2 sayı/dosya hazır edecek enerji seviyesinde olamadık maalesef. Ocak-Nisan sayımızı birleşik olarak (13-14) yakında yayımlayacağız.”
Ecinniler, son gündeme dair ise şu ifadeleri kullanmıştı:
“Notos, Varlık ve Dergâh gibi merkez dergiler ile pek çok bağımsız dergiden peş peşe gelen üzücü haberler, yayıncılığın Türkiye’de 2022’de nasıl çetin şartlara gebe olduğunu gösteriyor. Edebiyat dergileri ve yayınevlerine nefes aldıracak adımların atılması artık hayati önemi haiz.”
Tamamen dışa bağımlı kâğıt ve baskı maliyetleri, Türk lirasının döviz karşısında değer yitirmesi sonucunda ciddi şekilde yükselmişti. Öte yandan artan vergilerin, yükselen dağıtım ve depolama masraflarının da yayıncıların bu konudaki giderlerini önemli ölçüde artırmıştı.
Yaşanan bu sürece dair sizin görüşleriniz neler? Yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da bizimle paylaşabilirsiniz.
Yüksek kur ile ihracat yapacağız diye diye değerli ne varsa yok ettiler. Medeni ülkelerde misal Fransa kültür faaliyetlerini(sanat filmleri, festivaller, yayınlar) büyük oranda devlet sübvanse eder.
Milyonlarca üniversite mezunu var ancak bir avuç dergi bile yayınını sürdüremiyor. Ülkemizdeki beyaz yaka grubunun da büyük oranda sanata ve edebiyata uzak olduğu bir gerçek.
Medeni dünyaya tepki olarak yaşıyoruz tabii hayatta kalmaya yaşamak denirse.
İleride bu dönemin edebiyat tarihini yazarlarsa fanzinlerin, e-dergilerin, e-yayınların Türk Edebiyatını kurtardığını yazacaklar. Çünkü başka yol kalmadı.
Yapacak yorum bulamıyorum… Konuşulması gereken aslında çok fazla konu var fakat konunun her seferinde siyasete kadar uzandığını fark edince yazıp yazıp silmekten başka çare bulamıyorum… Kısaca aklımda olandan bahsetmek gerekirse enflasyonu düşürmek için zam üzerine zam değil, üretime geçemediğimiz sürece her yıl yapılan zamları konuşmak adetten gelecek…
Çok üzülüyorum, yayın dünyasının düştüğü bu durumlara
Ve evet, dergilerin ve birliklerin yazdıkları gerekçeler ve sitemler çok haklı, yazacak çoookkk şey var fakat politik ortam müsait olmayınca … Dergilerin yayınlanmasında emek sarf eden tüm kişilerin emeklerine sağlık, gönüllerine sağlık. Bu bayağı ve kötü günlerin, bir an önce bitmesi dileğiyle 
Koşullara rağmen bence dergi sektörü çok iyi devam ediyordu ama bu kaçınılmaz sondu. Bugünlerde ekonomik sebeplerden ötürü kapanmasalar ileride okur sayısının kalmamasından ötürü kapanacaklardı. Bundan 8 sene önce bir dergide konuk yazarlık yaptığım dönemde de durum aynıydı. Arkamızda holdingin reklamları olmasa ayakta duramayız diyorlardı. Çağın gereği neyse ona ayak uydurmak gerekiyor. Maalesef etrafımda dergi okuyan bir tane insan bile kalmadı. Bugün edebiyat dergileri kapanıyorsa yarın da tarih dergileri kapanacak, kaçınılmaz sondu ve geldi çattı. Ayrıca magazin dergileri nasıl hala ayakta kalıyor onu hiç anlamıyorum.