Eda Aydın
Sherlock Holmes öyküleri artık tamamen kamuya ait. İngiliz yazar Sir Arthur Conan Doyle tarafından yaratılan ünlü dedektifin bazı metinleri, ABD’de hâlâ telif hakları ile korunuyordu. 2023 yılıyla beraber yazarın eserleri üzerindeki bu kısıtlama kaldırıldı.
Türkiye’de 5846 Numaralı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre yazarların fikri mülkleri, yazarın ölümünün ardından geçen 70 yılla birlikte sonlanıyor. Bu durum Avrupa’daki birçok ülke için geçerli.
Aslında Arthur Conan Doyle’un eserlerindeki koruma dünyanın birçok ülkesinde 2000 yılında sona ermişti. Ancak yazarın mirasçılarının taleplerinin ardından, Doyle’un son öyküleri ABD’de 2023’e dek korunmaya devam etmişti.
ABD’deki yasalarda 75 yıl ya da yazarın ömrü +50 yıl gibi farklı kurallar geçerli olabiliyor. 1998 Telif Hakkı Süre Uzatma Yasası’nın ardından Doyle’un son eserleri için koruma süresi 20 yıl daha uzatılmıştı. Bugün itibarıyla Arthur Conan Doyle bütün eserleriyle Amerika’da kamuya açılmış durumda.
2023 Yılında Sherlock Holmes Öyküleri ile Birlikte Başka Eserlerin de Telifi Kalktı
Sir Arthur Conan Doyle’un 1921 ve 1927 yılları arasında Strand Magazine’de yayımlanan Sherlock Holmes öyküleri daha sonra The Case-Book of Sherlock Holmes adıyla kitaplaştırılmıştı. Toplamda 12 öyküden oluşan kitaptaki 9 metnin telifleri ABD özelinde 2022’nin sona dek korunmaya devam etti. Bahsi geçen kitap Türkiye’de daha önce farklı isimlerle birçok yayınevi tarafından basılmıştı.
Arthur Conan Doyle’un bu özel durumu, yıllar içerisinde Amerika’da pek çok telif davasını beraberinde getirmişti. Son olarak Netflix, Enola Holmes filmleri için hak sahipleriyle davalık olmuştu.
Öte yandan Virginia Woolf’un To the Lighthouse (Deniz Feneri), Ernest Hemingway’in Men Without Women, Agatha Christie’nin The Big Four gibi kitapları da 2023’ün başlamasıyla birlikte ABD’de kamu malı olmaya başladı.
Ayrıca 1 Ocak itibarıyla dünyanın ilk sesli filmi sayılan The Jazz Singer’ın (Caz Muganisi) telif koruması da kalkmış oldu. Alan Crosland’ın Wings (Kanatlar) ve Fritz Lang’ın bilimkurgu klasiği Metropolis de kamu malı olan yapımlar arasında yer alıyor.
Türkiye’de ise 2023 yılının başlamasıyla Memduh Şevket Esendal’ın telif koruması kalkmıştı.
Siz ülkeden ülkeye değişen telif yasaları hakkında ne düşünüyorsunuz? Görüşlerinizi Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilir, bizleri Google Haberler üzerinden de takip edebilirsiniz.
Kaynak: The Guardian, USA Today, Red Point
Darısı Agatha Christie’nin başına…
Tamam, şimdi kesin aklıevvelin biri Sherlock Holmes’un aslında Karındeşen Jack türü bir katil olduğu bir slasher romanı yazmaya çalışır.
Yeterince iyi yazılırsa bu alternatife de varım.