Yasaklı Kitaplar: Amerika’da En Çok Yasaklanan 12 Kitap

Yasaklı kitaplar meselesi edebiyatın ortaya çıktığı ilk günlerden beri gündemde. Sansür ve baskılar, fikirleri sindirebileceğine olan inancını kaybetmedi. Ancak yine de tarih yasaklayanları değil, kuvvetli edebiyat eserlerini hatırlıyor.

Edebiyat çoğu zaman hayatın içinden gelir. Doğal olarak dünyadaki çirkinlikler edebiyatın bir parçasıdır. Ebeveynler veya eğitimciler bir kitabın içeriğinden rahatsız olduklarında, çocuklarının kitaba erişiminin kısıtlanmasını isteyebilir. Bazen de bu istek kitabın bir okulda veya bir bölgede topyekün yasaklanmasına sebep olur.

American Library Association (Amerikan Kütüphaneler Birliği) yasaklı kitaplar hakkında şu açıklamayı yapıyor:

“Ebeveynler, sadece ebeveynler, çocuklarının maruz kaldığı içerikleri kısıtlama hakkı ve sorumluluğu vardır, ama sadece kendi çocuklarının.”

Bununla birlikte, çoğunluğu ailelerin başlattığı kampanyalar sonucunda olmakla birlikte pek çok kitap zaman zaman pek çok yerde yasaklandı. Hatta kütüphanelerin içinde bu kitapların bulunmasının söz konusu olmadığı durumlar oldu. ALA’nın tuttuğu yasaklı kitaplar listesinden öne çıkan 12 eseri listeledik.

İşte Amerika Birleşik Devletleri’nde Bir Dönem de Olsa Sansürden Kurtulamayan Yasaklı Kitaplar

1. The Absolutely True Diary of a Part-Time Indian (Duruma Göre Bazen Kızılderiliyim)

ALA’nın istatistiklerine göre kitap 2015’te en sık yasaklanması gündeme getirilmiş olan eser. Romanda Sherman Alexie kendi tecrübelerine dayanarak Junior’ın genç bir Kızılderilinin ilkgençliğini kabilesinde geçirdikten sonra bütün nüfusunu beyaz öğrencilerin oluşturduğu bir liseye gidişini anlatıyor. Kitap 2007’de Ulusal Kitap Ödülü’nü ve 2008’de Amerikan Kızılderili Gençlik Edebiyatı Ödülü’nü kazandı.

Kitabın yasaklanma sebepleri: Müstehcen dil ve ırkçı argo kullanımı, alkol, fakirlik, zorbalık, şiddet ve cinsellik gibi konuların işlenmesi.

2. The Adventures of Huckleberry Finn (Huckleberry Finn’in Maceraları)

Ernest Hemingway eserle ilgili, “Bütün Amerikan edebiyatı Mark Twain tarafından yazılmış ‘Huckleberry Finn’ adındaki bir kitaptan doğmuştur,” demişti. T.S. Elliot’a göre bir şaheserdi ancak Finn’in okuldaki serüveni hiç de böyle karşılanmadı. 1885’te yayınlanmasından beri roman ebeveynlerin ve hatta toplum liderlerinin hedefinde oldu. Yasaklanmasının ana sebepleri ırksal stereotipleştirme ve ırkçı argo kullanımıydı. Twain’in kaçak köle Jim karakterini anlatışı pek çokları tarafından hakaret olarak görüldü.

Aslında Mark Twain köleliği yasaklamış ama adaletsizliği uygulamaya devam eden bir ülkenin adalet sistemindeki ironiyi göze sokan anlatımı romanı klasik seviyesine sokan sebeplerin başındaydı. Babasından kaçan Huck ve köle sahiplerinden kaçan Finn ve Jim’in yoldaşlığı Amerikan edebiyatının hâlâ en büyük eserlerinden birisini oluşturuyor.

3. The Catcher in the Rye (Çavdar Tarlasında Çocuklar)

Holden Caufield’in okulundan kovulup New York’ta depresif bir gün geçirmesi Amerika’nın en sık yasaklanan kitabı olmasına sebep oldu. J.D. Salinger’ın romanı 1951’den beri pek çok kez okullardan uzaklaştırıldı.

ALA’nın sitesine girmiş resmi yasaklama sebepleri şöyle: “Fazla olgun dil kullanımı, cinsel sahneler, ahlaki konuları işlemek, aşırı şiddet ve gizli kalması gereken her konu”, “kabul edilemez ve müstehcen”, “çirkin çok çirkin bir kitap”, “diğer okullarda yaşanan kutuplaşma yaşanmasın diye”

4. The Great Gatsby (Muhteşem Gatsby)

F. Scott Fitzgerald’ın en ünlü eseri ve 20. yüz yılın en iyi Amerikan romanı ödülünün sahibi Muhteşem Gatsby de yasakların kurbanı. Amerikan rüyasını ve tehlikelerini gizemli milyoner Jay Gatsby’nin hayatında anlatan roman pek çok kez “dil ve cinsel referanslar” sebebiyle yasaklandı.

5. To Kill a Mockingbird (Bülbülü Öldürmek)

1960’da yayınlanan Harper Lee imzalı Bülbülü Öldürmek de yarım asırlık ömründe onlarca kez yasaklandı. En son 2016’da yasaklanan kitabın yasaklanma sebebiyse her zaman ayrımcılık ve adaletsizlik konularıyla alakalıydı. ALA’nın notlarına göre yasaklanmaktan daha çok tartışmalara yol açan kitap her zaman için şu konularla anıldı: “Irkçı nefret, Irkçılık ve beyaz üstünlüğünün övülmesi”

6. The Lord of the Flies (Sineklerin Tanrısı)

William Golding’in Sineklerin Tanrısı romanı pek çok kez tartışmalara konu olsa da resmi olarak hiç yasaklanmadı. Kitap medeni İngiliz gençlerinin bir başlarına hayatta kalmaları gerektiği bir ortamı konu alıyor. Eleştirmenler romandaki aşırı küfür, ırkçılık, misojoni, cinsellik tasvirleri, ırkçı argo kullanımı ve aşırı şiddeti eleştirilerinin tam ortasına oturttu.

7. Of Mice and Men (Fareler ve İnsanlar)

John Steinbeck’in bu kısa romanı 1937’deki yayınlanışından beri pek çok kez yasaklanmaya çalışıldı. Davalar kaba ve kafirce dil kullanımına ayrıca da cinsel imalı sahnelere odaklandı. Kitap iki Amerikan mevsimlik işçisinin Büyük Depresyon sırasındaki “maceralarını” anlatıyor. ALA arşivindeki kayıtlardan 2007’de başarısız olmuş bir yasaklanma denemesinde şu tabirleri görüyoruz: “… değersiz, kafirlikten doğmuş bir kitap. Afrikan Amerikanlara, kadınlara ve ekonomik engellilere karşı tutumu aşağılayıcı”

8. The Color Purple (Renklerden Moru)

Roman Afrikan-Amerikan Celie’nin ABD’nin güneyinde geçen hayatında 40 yılı aşkın bir süreçte kocasının şiddeti ve toplumun yobazlığını yaşayışını anlatıyor. Alice Walker’ın 1982 tarihli Pulitzer ödüllü kitabı pek çok kez yasaklandı. Sebeplerse açıkça anlatılan cinsellik, kafirlik, şiddet ve uyuşturucu kullanımının anlatılışı oldu. ALA’nın sitesinde eski yasaklardan birinin açıklaması için kullanılan cümle şöyle: “… Irksal ilişkiler, insan Tanrı arasındaki ilişki, Afrika tarihi ve insan cinselliğiyle ilgili sıkıntılı fikirleri var.”

9. Slaughethouse-Five (Mezbaha No 5)

Kurt Vonnegut’ın 1969 tarihli romanı kendisinin İkinci Dünya Savaşı’ndaki tecrübelerini anlatıyor. Roman onlarca yıldır yoz, ahlaksız ve anti-hristiyan olarak anıldı. ALA’nın sitesinde romanla ilgili birkaç anekdot var. 2011’de Missouri Lise Kurulu kitabı okul müfredatlarından ve kütüphanelerden kaldırmak için karar almıştı. Kurt Vonnegut Kütüphanesi Vakfı Missouri eyaletindeki yasak sonrası eyaletteki her lise öğrencisine istekleri üzerine kitabın birer kopyasını ücretsiz olarak vererek karşılık vermişti.

10. The Bluest Eye (En Mavi Göz)

1970’de yayınlanan ve çıktığında pek de olumlu bir tepki alamamış olan bu ilk Toni Morrison romanı yıllar boyunca en çok yasak isteğiyle karşılaşan kitaplardandı. Roman Pecola Breedlove’ı ve mavi gözler isteğini anlatıyor. Bir aile dramını da kapsayan roman küfürlü dil, cinsel referanslar ve “öğrenciler için uygun olmayan materyaller” barındırdığı için yasaklanmıştı.

11. The Kite Runner (Uçurtma Avcısı)

Halit Hüseyin’in Afganistan monarşisinin yıkılmasının, Sovyet’lerin Afganistan işgalinin ve onu takip eden Taliban’ın yükselişinin gölgesinde bir ailenin dramını anlattığı romanı 2015’te ilginç bir şekilde yasaklanmaya çalışıldı. Kendisini “muhafazakar devlet bekçisi” olarak tanımlayan bir ebeveynden gelen şikayet müfredatta bulunan kitapların öğrencide “karakter eğitimi” oluşturması gerektiğini belirtiyordu. Şikayetçi ebeveyn okulların cinsel eğitimi sadece kaçınmaları için vermek gerektiğini savunmuştu. Okul Uçurtma Avcısı’nın müfredatta kalmasına ama ebeveynlerin isterlerse çocukları için başka bir kitap tercih edebileceklerine karar verdi.

12. Harry Potter Serisi

J.K. Rowling’in sevilen serisi 1997’deki yayımlanışından beri sansüre ve yasaklanmaya maruz kaldı. Seride genç büyücü Harry Potter karanlık güçlerin efendisi Lord Voldemort’tan gelen tehlikelerle savaşıyor ve her kitapta da tehlikenin boyutu büyüyor. Yasakların sebebi olarak şu cümleler kullanıldı: “Cadı ve büyücülere tutulmuş pozitif bakış açıları İncil’i gerçek bir doküman olarak gören Hristiyanlara bir hakarettir.” Bunun dışında seri ilerledikçe artan şiddet de bir şikayet konusu olmuştu.

Yasaklanmış Kitaplar Haftası

ALA her eylül ayında Yasaklanmış Kitaplar Haftası’nı ve okuma özgürlüğümüzü kutluyor:

“Yasaklanmış Kitaplar Haftası bilgiye hürce ulaşmayı ön plana alan bir etkinlik. Bütün “kitap” eşrafı; kütüphaneciler, kitap satıcıları, gazeteciler, yayıncılar, öğretmenler ve her türden okurlar bir araya gelip kimilerinin kabul edilemez görebileceği fikirleri düşünme, yayınlama, okuma ve ifade etme özgürlüğümüzü anıyoruz.”

Siz bu yasaklı kitaplar arasından en çok hangisine şaşırdınız? Listeye eklemek istediğiniz başka kitaplar var mı? Kayıp Rıhtım Forum’da yorumlarınızı paylaşabilirsiniz.

---

* Kurt Vonnegut’tan “Mezbaha No: 5″i Okul Fırınında Yakan Müdüre Mektup

Kaynak: ThoughtCo