Elif Şeyda Doğan
Hatalı restorasyon haberleri de gelişim göstermeye başladı. Bu kez, hatalı restorasyonun ortaya çıkmasının ardından etrafı plastik malzemeyle kapatılan Rhodiapolis Antik Kenti’ndeki ünlü hayırsever Opramoas adına yapılan anıt fırtınayla birlikle ortaya çıktı. Hatalı restorasyonun ihalesini ise özel bir firma 1 milyon 445 bin TL ile almıştı.
Antalya’da, Rhodiapolis Antik Kenti’nde bulunan Likyalı hayırsever Opramoas anıtına yapılan restorasyon çalışması hatalı bulunmuştu. Etrafının plastik malzemeyle çevrilmesinin üzerinden 3 sene geçtikten sonra fırtına plastik kaplamayı yıkarak anıtı ortaya çıkardı.
Kumluca ilçesine hâkim bir tepede keşfedilen Rhodiapolis Antik Kenti’nde MS 2. yüzyılda bu kentte yaşadığı belirtilen Likyalı ünlü hayırsever Opramoas adına yapılan bir anıt bulunuyor. Anıtta, Likya’nın pek çok kentine iyiliği dokunan hayırsever Opramoas’ın yaptığı yardımların anlatıldığı bir de yazıt var.
Hatalı Restorasyon Meclise Taşındı
Hatalı restorasyonun üzerindeki plastik örtü insafa gelip kalkınca konu yeniden gündeme geldi ve meclise taşındı. İYİ Parti Antalya Milletvekili Hasan Subaşı, haberi kaynak göstererek, restorasyonu TBMM’ye taşıdı. Hasan Subaşı, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un cevaplandırması için verdiği soru önergesinde, Kumluca ilçesinde 1892 yılında keşfedilen Rhodiapolis Antik Kenti’nin 2015 yılında Kumluca Belediyesi ile Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü tarafından ortaklaşa hazırlanan proje kapsamında, tiyatro ve stoasının (sütunlu galeri) restorasyonu için ihaleye çıkıldığını, ihaleyi yaklaşık 1 milyon 445 bin lira bedelle Er-Bil İnşaat A.Ş.’nin kazandığını hatırlattı ve önergesinde şu sorulara yer verdi:
“2014 yılında yapıldığı bilinen Rhodiapolis Antik Kenti restorasyonu ihalesine hangi firmalar katılmış ve ne kadar teklif vermişlerdir? Rhodiapolis Antik Kenti restorasyonu giderleri hangi kurum tarafından karşılanmıştır? Rhodiapolis Antik Kenti restorasyonu projesini hangi kurumlar hazırlamıştır? İhaleyi kazanan şirketten, restorasyon konusundaki tecrübesi, gerekli yeterliliği ve uzmanlığı konusunda bilgi ve belge talep edilmiş midir? Hatalı restorasyon nedeniyle, ihaleyi kazanan şirkete karşı hukuki ve cezai ne gibi girişimlerde bulunulmuştur? Hatalı restorasyon nedeniyle verilen zararın tespiti yapılarak bilimsel rapor düzenlenmiş midir ‘Opramoas Anıtında bulunan kitabeler ne durumdadır’ Hangi Kurumun envanterinde kayıt altına alınmıştır?”
1 Milyon 445 Bin TL’lik Hatalı Restorasyon
Restorasyonun 2015 yılının sonlarında Rölöve ve Anıtlar Bölge Müdürlüğü’nün 1 milyon 445 bin TL bedelli ihalesini alan özel tarafından yapılmasına karar verilmişti. Firmanın anıtta gerçekleştirdiği hatalı restorasyon büyük tepki toplamıştı. Anıttaki restorasyon o dönem durdurulmuş, iç kısmı çelik konstrüksiyon, dışı ise üzerinde fotoğrafının bulunduğu plastik kaplamayla tamamıyla kapatılmıştı.
Anıt yaklaşık 3 yıldır bu şekilde onarılmayı ve restore edilmeyi beklerken başlayan bir fırtına, anıtın çevresindeki kutu görünümlü plastik ve çelik bariyerleri yıktı. Gün yüzüne çıkan Opramoas Anıtı’nın çevresindeki parçalanan korumalar görevliler tarafından tamamen kaldırıldı. Plastik ve çelik konstrüksiyondan oluşan kaplamanın kurulması ve kaldırılması için de yaklaşık 300 bin TL harcandı.
Restorasyon İçin “Hatalı” Raporu Hazırlayan Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Bülent İplikçioğlu İstifa Etti
Antik kentte 2004 yılından beri devam eden araştırmalar ve kazı çalışmaları esnasında birçok tarihi değerimizi ortaya çıkaran Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Bülent İplikçioğlu, talep doğrultusunda 2016 yılında Opramoas Anıtı restorasyonundaki hatalar zincirini ortaya koyan bir rapor hazırladı. Rapor üzerine restorasyon işlemi durduruldu.
Hazırladığı bu rapor üzerine yerine başka bir isim arandığı gerekçesiyle istifa eden Prof. Dr. İplikçioğlu, anıtın hatalı restorasyon nedeniyle çelik konstrüksiyon ve plastik kaplamayla oluşturulan bir kutu içine alındığını, fırtınanın yıkması ile yeniden ortaya çıktığını söyledi.
Yazıtlarıyla ünlü Opramoas Anıtı’nda 38 yazıtlı bloğun yanlış yerleştirildiğini, 2 yazıtın kaybolduğunu, 1 yazıtın ise çalışmalar sırasında parçalandığını tespit eden Prof. Dr. İplikçioğlu, anıtın önünde bulunan orijinal sütunlar yerine yeni sütunlar yapıldığını ve tarihi anıtın restore edilebilmesi için uluslararası kriter olan en az %80’lik orijinal malzemeye sahip olmadığını, bu oranın yaklaşık %30 civarında olduğunu belirledi.
Rhodiapolis Antik Kenti ve Opramoas
Antalya’nın Kumluca ilçesi, Sarıcasu Köyü yakınında bir tepe üzerinde yer alan Rhodiapolis, isminden dolayı Rodoslular’ın kurduğu bir şehir olarak kabul edilir. Çok yakınında bulunan Gagai, Phaselis, Korydalla ve Olympos gibi bölgedeki pek az Rodos kolonisinden birisidir. Theopompos’un belirttiğine göre Rhodiapolis, adını Mopsos’un kızı Rhodos’tan alır. Ancak kentin likçe isminin “Wedrei” (Wedrennehi / Wedrenni), olduğu düşünülür. Perikle’nin babası mı yoksa ağabeyimi olduğu henüz anlaşılamayan Trbbenimi’nin Rhodiapoliste sikke bastırdığı bilinmektedir. Adını Hekataios’tan öğrendiğimiz yerleşim, Rodoslular tarafından koloni olduktan sonra gelişmiştir. Bölgedeki tüm kentler Likya Birliği’nin üyesidirler. Rhodiapolis ve Gagai sikkelerinde “Likyalı” oldukları belirtilir.
Kentin en ünlü siması Opramoas’tır. Antonius Pius döneminde (İS. 138-161) yaşamış olan bu kişi Likya’nın en zengin adamı ve en ünlü hayırseveri (Euergetes) dir. Opramoas, Apollonios II’nin oğludur. Annesi Aristokila adıyla da bilinen Aglais, Korydallalı’dır. Hermaios ve Apollonios III adlarında iki erkek kardeşi vardır. Opramoas’ın Lykia Birliği’nde üstlendiği ilk görev arkhiphylakia olmuştur. Erken dönemdeki hizmetlerinin ardından 4 kez onurlandırılmıştır. İ.S. 114 ile 131 yılları arasına denk gelen onurlandırmalarda Opramoas, bronz heykel, altın kaplama ikon ve altın çelenk almıştır.131-132 yıllarında cömertliğini kanıtlayan Opramoas’ın Lykia Birliği tarafından yıllık onurlarla onurlandırılmasına karar verilmiştir. 136 yılındaki İmparator Kültü Başrahipliği ve Lykia Birliği yazmanlığı ile birlikte Lykiarkhos olmuş ve bundan sonra 132-152 yılları arasında 20 kez daha onurlandırılmıştır.
Opramoas’ın neredeyse tüm Likya’da yardım etmediği kent yok gibidir. Özellikle 141 depreminden sonra yıkılan pek çok yapı Opramoas tarafından onarılmıştır. 3000 denardan 100.000 denara kadar değişen miktarlarda yardım etmiştir. En büyük yardımı 100.000 denarla Myra ve 60.000 denarla Tlos almıştır. Kentlere yapılan yardımlar dışında örneğin yaşayanlar için kefen parası, genç kızlara çeyizlik ve yoksullara yiyecek gibi pek çok konuda sosyal yardımlarda bulunuyordu. Ayrıca Likya Birliği’ne her yıl 20.000 denar gelir getiren topraklarını bağışlamış ve bu paradan Lykia koinobulos üyelerinin her biri 10’ar denar para almıştır. Bütün bunların karşılığında Opramoas, Lykia kentlerinin vatandaşlık hakkını elde etmiştir. Opramoas’ın bir başka özelliği ise Hadrianus’un anılarında gizlidir. Hadrianus“ Asya olaylarını detaylıca bilen Likyalı tüccar Opramoas’ın gizli raporlarının Palma tarafından alaya alındığını” anlatır.
Ülkemiz ve Yıkılmaya Mahkûm Tarihi Değerleri
Sitemize size ne yazık ki sıklıkla sunduğumuz hatalı restorasyonlar sonucu yıkılma, çökme ya da tanınmaz hâle gelme haberleri keşke son bulsa. Restorasyonlar ülkenin tarihi dokusu, geçmişi ve geleceği düşünülmeden, hiçbir hassasiyet ve manevi duygu barındırmadan ihalelerle satıldığı müddetçe de daha güzel arkeoloji ve tarih haberleri sunmayacağımız kesin. Opramoas ve yardım ettiği binlerce Likyalı için hiçbir katkımız olmasa da bu feci haber için utanç duyuyoruz.
300 Yıldır Ayakta Olan Köprüyü Restorasyon Yıktı
Restorasyon, Tarihi Köprüyü “Fayanslı Köprü”ye Çevirdi!
800 Yıllık Taç Kapı Restorasyonu Skandalı: Motifler Yok Oldu
Kaynak: DHA, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Aksi olsaydı şaşırırdım ! Bizim restorasyondan anladığımız beton zaten. Bugüne kadar bir tane bile adam gibi restorasyon yapamadık. Yazık ya dünyanın en büyük medeniyetleri bu ülkede, arkeolojik cennetiz; ama, içine etmekte de bir numarayız. Daha geçen günlerde 3000 yıllık bir anıta sevdiği kızın ismini yazan odunu görmüştük. Sadece üzülüyorum.