Reşad Ekrem Koçu’nun İstanbul Ansiklopedisi Dijitalleşiyor

Günümüzde pek çok kütüphane ve arşiv dijital ortama aktarılıyor. Halk Kütüphanelerinin e-Devlet’e taşınması ya da Tanpınar Merkezi bunlardan sadece birkaçı. Şimdi de İstanbul sevdalısı Reşad Ekrem Koçu‘nun hazırlamaya başladığı ancak ömrü vefa etmediği için yarım kalan İstanbul Ansiklopedisi de dijital ortama aktarılıyor.

Ülkemizde değerli çalışmalar ve bu çalışmaları vücuda getiren değerli şahsiyetlerimiz ne yazık ki tanınmıyorlar. Reşad Ekrem Koçu da o değerli şahsiyetlerimizden biri, kendisi 1905 İstanbul doğumlu, Bursa Erkek Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Tarih mezunu bir bilim insanı ve yazar. 1931’de mezun olunca aynı fakültede asistan olarak göreve başlamışken, 1933 yılında o dönemde üniversite reformu yapılınca üniversiteden ayrılmıştır. Bu ayrılıştan sonra Vefa, Kuleli, Alman ve Pertevniyal gibi İstanbul’un ünlü ve önemli liselerinde tarih öğretmenliği yaptı. Bu dönemde başta Tarihten Sesler dergisi olmak üzere çeşitli gazete ve dergilerde Ahmed Bülend Koçu adıyla şiir, hikâye ve çocuk romanları yayımlandı. Hikâyelerinde genellikle Osmanlı’da yer alan kişilikleri ve kayda değer sayılabilecek ilginç olayları öyküleştiriyordu. Salt yazar olarak değil aynı zamanda tarihçi yönüyle de hikâyelerini kaleme alıyordu. 1962’de Forsa Halil, Erkek Kızlar ve Haşmetli Yosmalar‘ı, 1967’de Patrona Halil adlı hikâye kitaplarını yazdı. Şiirlerini ise Acı Su adıyla 1965 yılında yayımladı. Tarihçi kimliğiyle ise 1943-1967 yılları arasında 6 cilt halinde Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi‘ni günümüz Türkçesine aktardı. Aynı dönem içerisinde 2 cilt halinde hazırlanan Kösem Sultan kitabını, 1947 yılında Eski İstanbul’da Meyhaneler ile Meyhane Köçekleri ve 1960’da Osmanlı Padişahları adlı kitapları hazırladı. Koçu’nun bir tarihçi olarak oldukça ilginç bir kişiliği vardı çünkü kendisi resmi tarihin ciddi ve ağırbaşlı konularının dışındaki konuları seçiyordu. Örneğin 1969 yılında yayımlanan “Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü” bu ilginç eserlerinden birisi.

Reşad Ekrem Koçu tarihçi ya da yazar kimliklerinin yanı sıra tam bir İstanbul sevdalısıydı. Sevdalısı olduğu İstanbul için onun her şeyini kapsayıp anlatan bir ansiklopedi hazırlamaya başladı. Ansiklopedinin ilk cildi 1944-1951’de Aba-Bahadır Sokağı maddeleriyle, ikinci cildi 1958-1971’de yayımlandı. Koçu, 11.cildi hazırladığında Gökçınar maddesine kadar gelmişti ve artık önünde 7076 sayfadan oluşan oldukça hacimli bir ilmî eser duruyordu. Ancak kendisinin ömrü bu eseri tamamlamaya yetmediğinden ansiklopedi Gökçınar maddesinde kaldı. Reşad Ekrem Koçu 6 Temmuz 1975’te, yine İstanbul’da vefat etti.

İşte şimdi Koçu’nun bin bir emekle, göz nuru dökerek hazırladığı bu eseri Kadir Has Üniversitesi ve SALT tarafından ortaklaşa yapılan 3 yıllık bir çalışmanın sonunda yayımlanmamış ciltleriyle birlikte dijital ortama aktarılacak. SALT ve Kadir Has Üniversitesi araştırma ortaklıklarının 2. yılında böyle bir karara vararak ansiklopediyi herkesin kolay erişimine açmayı planlıyor. Peki, İstanbul Ansiklopedisi neleri içeriyor? Aslında buna “İstanbul’a dair her şeyi,” demek gerekiyor. Şehirde yaşamış önemli ve alelade kişilikler, sokaklar ve adları, şehirde yaşatılan adetler, şehrin tarihi, tarihî olaylar, artık efsane boyutuna ulaşmış halk arasında anlatılan hikâyeler bu ansiklopediye dâhil. Bu anlatımlara Ansiklopedi’nin içine yerleştirilmiş resimler eşlik ediyor. İstanbul Ansiklopedisi’ni her ne kadar Koçu hazırlasa da içerisinde pek çok tarihçi, akademisyen, yazar ve şairin de katkıları bulunuyor. Yukarıda da değindiğimiz gibi Koçu’nun ömrü ancak 11 cilde yetse de sonraki ciltler için topladığı bilgi ve belgeler geride kalmıştır. Kadir Has Üniversitesi, Reşad Ekrem Koçu’nun kaleme aldığı, derlediği 20 bin öğeden oluşan bir belge grubu halinde İstanbul Ansiklopedisi arşivini ve ek olarak sonraki ciltler için hazırlanmış olan 1460 belgeyi de devraldı. Üniversite ve SALT 3 yılın sonunda ansiklopediyi kolay erişime açmayı planlıyor.

Peki, siz bu konuda neler düşünüyorsunuz? Kaynak olarak ele alınan eserlerimizin dijitale aktarılarak, eksiklerinin giderilmesinden memnun musunuz? Yoksa yazarın bıraktığı şekilde yarım bırakılmasından mı yanasınız?