Konuk Yazar
Modern Rus edebiyatının öne çıkan yazarlarından Viktor Pelevin imzalı Kurtadamın Kutsal Kitabı, Türkçe raflarındaki yerini aldı. İlk olarak 2004 yılında yayımlanan eser hakkında, başta bilimkurgu olmak üzere pek çok türde verdiği kıymetli kitaplarla unutulmaz yazarlar arasına giren Ursula K. Le Guin’in “Tilkiyi Kuyruğundan Yakalamak” başlıklı yazısını sizlerle buluşturuyoruz.
Bu kitap Gogol’den, Bulgakov’a kadar süregelen büyük Rus toplumsal hiciv geleneğine ait. Hicivde sıklıkla görüldüğü üzere, aktörler hayvanlar – bu eserdeyse kitabın talihsiz ismine rağmen anlatıcımız ve başkahramanız bir tilki. Bir tilki perisi. Bir tilki hanım. Bize, başrolünde kuyruğunun olduğu hikâyesini anlatan, iki bin yaşında, Çinli bir tilki kadın. Kurtadam daha sonra çıkıyor sahneye ve kadının transa sokan kuyruğunun kudretli etkisi altındayken bir köpekadama dönüşüyor. Ama o asla A Huli kadar ilginç değil (bu ismin okunuşu Rusçada bir küfürle neredeyse aynı – “Amerika da yaşayıp isminin Whatze Phuck olması gibi” gibi diye açıklıyor kendisi).
A Huli, tilki kadınlar arasındaki geleneğe uygun olarak hayat kadınlığı yapıp sağlıyor geçimini, o yüzden insan toplumuna dair bakış açısı gayet berrak ve gerçekçi. Kuyruğunun etkisinde kalan adamlara bırakıyor yanılsamaları. Yine de, içi ferahlatan bir masumiyet var onda ve her şeyi gayet net açıklıyor. A Huli’nin aklı girift ama sistemli de, bunu bazen birbiriyle çelişen görüşlerini madde madde listeleme alışkanlığında görebiliyoruz, aynı zamanda doğunun dini ve meditasyona yönelik kadim uygulamaları konusunda da epey bilgili. Aslına bakılırsa, bu komedide, Zen Budist düşünce ve uygulama öğelerine dair gayet iyi bir girizgâh mevcut çünkü mizahi ruh böyle konuları önemsizleştirmiyor, oysa ağırbaşlı ciddiyetin böyle bir eğilimi var.
Gerçeğin Metafizik ile Eşanlamlılık Kazanması
Gerçekliğin doğasına dair ilgi çekici konuşmalar da var kitapta. A Huli’nin “gerçek” kelimesinin tanımlarına dair listesi şöyle bitiyor: “4) ‘dolar karşılığı var’ anlamında genel kabul görmüş bir isim olarak. Son anlam, ‘gerçek’ terimine ‘metafizik’ ile eşanlam kazandırır zira dolar, çağımızda esas itibarıyla yarının da bugüne benzeyeceği inancına dayanan mistik bir değerdir. Ne var ki mistik şeylerle kurtadamlar değil, meslekleri bunu gerektiren kimseler meşgul olur, yani siyaset mühendisleri ve iktisatçılar.”
Böyle görkemli paragraflarla, seksle dolu olmasına rağmen roman, şu gösterişçi, seksi, taş kalpli kitaplardan olmamayı başarıyor. Hayal tutkuyla, mizah da kederle besleniyor. Mesela, buz gibi soğuk kuzeyde geçen güzel bir bölümde, tilkimiz Rusların, benekli bir ineğin ruhunu çağıran kurtadamları çalıştırarak petrol elde ettiğini keşfediyor – bu inek bir halk hikâyesinde yoksul, küçük Havroşka’ya işlerinde yardım eder ve sonunda ölüp yaprakları altından bir ağaç olarak geri dönerek onu zengin eder. Eğer kurtadamlar ineğin kurukafasını ağlatabilirlerse, petrol toprağa fışkırır, tıpkı altından yaprakları olan bir karaağaç gibi. Doğanın cömertliğini gittikçe artan, delice bir şekilde sömürmemize dair incelikli, zengin bir metafor – hem günümüzde “petrol”e erişmek için “gerçekten” yaptıklarımızdan daha da beklenmedik de değil.
Birçok batılı gibi, Rusya’ya dair bildiğim her şeyi romanlarından öğrendim. Pelevin’in bize gösterdiği 21. yüzyıl Rusya’sının ne kadar gerçekçi bir resim olduğuna dair hiçbir fikrim yok ama kulağa hakikatmiş gibi geliyor, ondan önce Gogol’ün Gonçarov’un, Bulgakov’un, Zamyatin’in yazdığı kitaplardaki gibi hakiki – bu adamlar da Rusya’nın ruhuna hicivli bir anlayışla bakmış ve orada buldukları müthiş, kederli, komik masalları yazmışlardı.
Ursula K. Le Guin
Çeviren: Emirhan Burak Aydın
Bu metnin orijinal hali 16 Şubat 2008 tarihinde The Guardian’da yayımlanmıştır.
Henüz yorum yok. Forum'a gelip sohbete katıl.