Uygar Özdemir
İlk defa 1833 yılında yılık yayımlanan İngiliz öykü antolojilerinden biri The Keepsake’de okuyucusuyla buluşan Mary Shelley’nin Ölümlü Ölümsüz adlı eseri en son DeliDolu Yayınları’ndan özel bir baskıyla gündeme gelmişti.
Mavisu Kahya’nın Türkçeleştirdiği ve Şirin Etik’in editörlüğünü üstlendiği eserin çizer koltuğunda Maria Brzozowska var. Ki şahsen benim eseri edinmemdeki yegâne kişi de eserin çizeri. Kendisini ilk defa yine bir DeliDolu Yayınları özel basımı olan Sarı Duvar Kâğıdı’nda tanımıştım. Charlotte Perkins Gilman’ın muhteşem eserini muhteşem biçimde yorumlamıştı ve özellikle doku kullanımlarına hayran kalmıştım. Eserin incelemesini de şuraya bırakayım.
Öykü ne anlatıyor?
Ölümlü Ölümsüz ilk çıktığında yaptığımız haberde aslında öykünün geçmişi hakkında detaylı bilgileri sizlerle paylaşmıştık. Öykü Yunan mitolojisindeki Endymion ve Selene’nin öyküsü ve John Keats’in “Endymion” şiirinden etkilenmiş. Bunun yanında kendinden sonraki yazarları etkileyecek güce de sahip ki Gary Jennings, “Ms. Found In An Oxygen Bottle” (Oksijen Tüpünde Bulunan Pusula) ismiyle 1973’te bu öykünün devamını yazmış.
Winzy adında simyacı çırağı gencin çocukluk aşkının kederinden kurtulmak için ustasının yarattığı ölümsüzlük iksirini içmesiyle başlıyor öykü. Yalnız Winzy, Cornelius Agrippa’nın -ki bu simyacının gerçek hayatta da yeri var- hazırladığı bu iksiri içiyor içmesine ama yaşadığı sonsuzluğun ne kadar süreceğini bilmiyor. Eserde Winzy’nin yaşadığı o belirsizlik başarılı biçimde verilmişti. Birinci tekil şahıs üzerinden anlatılan hikâyede karakterin gözünden eşi Bertha’nın zamanla artan kıskançlığı, kendinin genç kalırken onun ölüme yaklaşmasının üzüntüsünü görüyorduk.
Öykü, ölümsüz birinin yazdığı intihar mektubu şeklinde. Bu detay aslında ölüm ve yaşam hakkındaki tutarsızlığı yansıtmış ve dönemi adına düşündüğümüzde muhteşem yaratıcı ve başarılı. Kendi dönemimiz için baktığımızda da bir fikrin temelini okuyor gibi oluyorsunuz. Var olan çoğu ölümsüzlük öyküsünün özü gibi. Ancak tüm temeller gibi yeterince iyi işlenmiş mi tartışılabilir. Özellikle 21. yüzyılda fantastik-bilimkurgu okuruysanız çoğu fikri zaten çoktan hatmetmiş oluyorsunuz ve bu eser de size biraz çerezlik geliyor. Hoş zaten çok kısa bir öykü, özel basımın getirdiği nice güzellik var ve tabii farklı disiplinlerin bir arada olduğu kitapları seviyorsanız kütüphanenize bu eseri katmanız olası.
Maria Brzozowska bu eserin çizimlerinde yine bence imzası olan dokuları çok iyi kullanmış. Yer yer gerçek fotoğrafları çizimlerinin içine gömmüş ve renk kullanımıyla tarzıyla büyülü gerçekliği çok başarılı sunmuş. Polonyalı sanatçının diğer çizimlerine de bakmanızı mutlaka öneriyorum.
Son Olarak
Yaşasın resimli kitaplar ve yaşasın illüstratörler! Kadın yazarlardan feminist bir seçki yapmak istiyorsanız ya da fantastik eserleri topluyorsanız veya hiç olmazsa kitaplığımda güzel bir eser olsun diyorsanız kitabı edinmenizi şiddetle tavsiye ediyorum. Bir kahve molasında hemen bitireceğiniz bu eseri aldığınıza pişman olmayacaksınız…
Eğer öyküyü okuma fırsatı bulduysanız yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum üzerinden yazabilirsiniz.
Yaklaşık bir buçuk yıl önce okudum. Kırk sayfalık kitapta bir öykü yer alıyor. Aslında “öykü” sözcüğü yerine “masal” sözcüğünü kullanmak daha yerinde olur. Masal ama harika bir masal ve daha çok yetişkinler için…
Kitabın sayfaları çok kaliteli. Ayrıca sayfalar Maria Brzozowska’nın harika çizimleriyle süslenmiş durumda (elbette kapak da ona ait).