Ready Player One: Bir Spielberg Simulasyon Evreni

175 milyon dolar bütçeye sahip olan ‘Başlat: Ready Player One’ vizyondaki yerini aldı. Steven Spielberg’in yönetmen koltuğunda oturduğu film Ernest Cline’ın aynı adlı çok satan bilimkurgu romanından uyarlandı. Filmde 1980’li ve 1990’lı yılların popüler kültür figürlerine göndermeler ve o dönem Hollywood sinemasından karakter uyarlamaları bulunuyor. Kadrosunda Tye Sheridan, Olivia Cooke, Ben Mendelsohn, Simon Pegg ve Mark Rylance gibi oyuncuların bulunduğu filmin senaryosu Zak Penn ve Ernest Cline’a ait.

Umut Kapısı: OASIS

2045 yılında dünya kaotik bir hale bürünmüş ve yaşam koşulları oldukça zorlaşmıştır. İnsanlar sıkıntılarından uzaklaşmak için çareyi OASIS adlı bir oyunda ararlar. Bu oyun tüm insanların adeta bir umut kapısıdır. Zamanlarının çoğunu Oasis evreninde geçiren insanlar oyun içerisinde istedikleri kimliğe bürünür ve hayalini kurdukları hayatı sürdürürler. Oasis’in yaratıcısı Halliday oyunun içerisine 3 anahtar gizlemiştir. Öldüğü zaman 3 anahtarı ele geçiren kişiye tüm servetini ve oyunun hisselerini devredeceğini söyler. Küçük yaşta ailesini kaybeden Wade Watts ise bu oyunda oldukça başarılı ve vadedilen hazineye paragöz oyunculardan önce ulaşmayı hedeflemektedir.

Spielberg’in Gerçeklik Arayışı

Filmde insanlar gerçekliği; Oasis adı verilen simülasyon dünyasında arıyor. Filozofların zihni Platon’dan beri gerçekliğin arayışındadır. Antik Klasik Yunan filozofu Platon/Eflatun tarafından yazılan Devlet adlı yapıt mağara duvarındaki gölgeleri kendilerine gerçeklik olarak kabul eden insanları anlatır. Platon için formlar/idealar daha gerçektir çünkü sonsuz ve değişmezdirler. Modern felsefenin babası Fransız filozof Descartes, bütün inanç ve düşüncelerimizin yanlış olabileceği olasılığını öne sürer. Meditasyonlar adlı eserinde bilgi için sağlam bir temel kaynak bulmayı amaçlar ve bütün inançlarımızın şüpheye elverişle olabileceğini söyler. Alman felsefesinin kurucularından olan Imanuel Kant’ın felsefesinde ise gerçeklik… Algılanan numenal alan yani akılla idrak edilen alandır. Öyleyse gerçeklik için taklit edilebilir ya da sanal gerçeklik realiteye tercih edilebilir diyebilir miyiz? Bunun cevabı Ready Player One’da saklı… Bir çeşit sanal gerçeklik programı olan Oasis yozlaşmış toplumu tekrardan bir araya getiren mecrayı/alanı teşkil ediyor. Kanadalı iletişim kuramcısı Prof. Dr. Marshall McLuhan, 1960’lı yıllarda “Global Köy” kavramını ortaya atar. Bu teori kabaca; iletişim araçlarının insanlar tarafından dünyada hızla kullanılacağını ve dünyayı global yani küresel bir köye dönüştüreceğini öne sürer. Ready Player One filminde Global Köy’ün Oasis olduğunu görüyoruz. İnsanlar iletişim kuramcısı McLuhan ’ın yıllar önce belirttiği gibi Global bir köy’de yaşamaktadır. Yani Oasis’te…

Spielberg’in Simülasyon Evreni

Oasis aslında bir simülasyon evrenidir. Medya teorileriyle ün salmış Fransız filozof/sosyolog Jean Baudrillard’ın ‘simülasyon kuramı’ 20. Yüzyılda öne sürülen en önemli kuramlar arasındadır. Bu teoriye göre etrafımız gerçek olmayan bir şeyi gerçekmiş gibi gösteren imgelerle sarılıdır. Artık insanoğlu gerçek dünya ile imgeleri arasında ayrım yapma becerisine sahip değildir. Filmde bulunan Oasis adlı yapının Baudrillard’ın bahsettiği gerçek olmayan bir şeyi gerçekmiş gibi simüle eden yani sunan/gösteren simülasyon evreni olduğunu görüyoruz.

Filmde gelecekte insanların sosyal olarak sadece evlerine kapanan insanların Oasis adlı oyunu kullanarak sanal bir evrende tekrardan bir araya geldiğini görüyoruz. 20. yüzyılın en önemli ve büyük çalışma gruplarından birisi Frankfurt Okuludur. Bu grubun en etkili olmuş yayını ve aynı zamanda 20. Yüzyılın en önemli felsefi başyapıtlarından birisi olan Alman felsefeci Theodor W. Adorno ve Alman düşünür, toplumbilimci Max Horkheimer’ın eseri Aydınlanmanın Diyalektiği’dir. Aydınlanmanın Diyalektiği’nin İletişim Yoluyla Tecrit makalesinde; “İletişim insanları birbirlerinden ayırarak birbirlerine benzemelerini sağlar,” der. Filmde Oasis’in sağladığı iletişiminde bu şekilde olduğu görüyoruz. Kendi yaşam alanlarına kapanan insanlar Oasis’ten yararlanarak sanal bir ortamda yeniden iletişime geçiyor. Bu nedenle film içerisinde bulunan en önemli kilit noktanın (tıpkı Matrix’te olduğu üzere) Oasis olduğunu görüyoruz.

Spielberg Evreninde Ebeveyn Hasreti ve Tanrının Işığı

Slovenyalı filozof ve sosyolog Slavoj Zizek, baba otoritesinin çıkmaza girmesi ve yeniden tesis edilmesinin tüm Steven Spielberg filmlerinde işlendiğini söyler. Zizek’in bahsettiğine ek olarak Spielberg filmlerinin hemen hemen hepsinde karakterler ebeveyn hasreti çeker. Tıpkı “Ready Player One”da ailesini yitirmiş olan Wade Watts gibi. Çünkü Spielberg filmleri aslında bir nevi arayıştır. Ebeveyn arayışı. Bu filmde ise ebeveyn arayışı dostluk ve arkadaşlık temalarıyla birleştirilmiş.

Spielberg’in yüksek kontrast çekimlerine hemen her filminde rastlanır. Bu sahneler bir nevi Spielberg’in imzası niteliğindedir.  Arkada patlayan beyaz ışık önde bulunan figürleri siluete dönüştürür. Spielberg bu sahnelere “Tanrının Işığı” adını veriyor. Zaten kurucusu olduğu prodüksiyon şirketi ‘Amblin Entertainment’ında logosu arkada bembeyaz patlayan Ay’ın önünde siluet şeklinde bisikletlidir. (Bisiklet sepetinde bulunan E.T. ve sürücü Elliot)

Bilimkurgunun Ülkesi; Amerika

Ready Player One’da bahsetmek istediğim bir diğer kavram yaratıcı, yani filmdeki karakter Halliday. Oasis’in yaratıcısı Halliday aslında filmde de belirtildiği gibi Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg ve Apple’ın kurucusu Steve Jobs vari bir deha. Burada değinmek istediğim nokta yaratıcı ve gerçeklik arasındaki bağın filmde bulunması. Yaratıcı Halliday, izleyiciye filmdeki yegâne gerçekliğin, sanal dünya olan Oasis’te olduğunu gösteriyor. Çünkü gerçek dünya insanların kaçtığı yaşamaya bile dayanamadığı bir atmosfer barındırıyor.

Analitik psikolojinin kurucusu ve ‘Derinlik Psikolojisi’nin 3 büyük kurucusundan birisi olan Carl Gustav Jung; “Bilimkurgunun ülkesi Amerikadır” der. Yani yoklukla savaşan insanlara ilaç niteliğinde verilen masaldır bilimkurgu. Gerçekliği bilimkurguda arayıştır. Tipik Amerikan rüyası teriminin farklı bir türüdür. İnsanlara sunulan sanal gerçeklik masalları. Spielberg, Ready Player One’ filminin açılışında gerçek dünyanın renksiz (siyah ve beyaz) olduğunu Oasis’in ise rengarenk ve derinliğe sahip bir gerçeklik olduğunu izleyiciye sunar. 20 yüzyıl ‘Sartre yüzyılı’ olarak anılır. Bunun sebebi Fransız yazar ve düşünür Jean Paul Sartre’nin başyapıtı olan ‘Varlık ve Hiçlik Fenomenolojik Ontoloji Denemesi’ adlı eseridir. Sartre kitabında şöyle bir söz söyler: “Her arzu yemek ya da uyumak arzusu kadar, bir sanat eseri yazmak arzusu da, tüm insanlığın gerçekliğini ifade eder.” Tıpkı filmdeki bir nevi sanat eseri olan Oasis’in yaratıcısı Halliday’in vadettiği gerçeklik gibi.

Ready Player One, bilimkurgu severlerin kesinlikle kaçırmaması gereken bir başyapıt. Günümüz sosyal medyasına ve 90’lar popüler kültür ayrıca Hollywood filmlerine çok güzel göndermeler içeriyor. Filmin önemli bir bölümünü oluşturduğu için Ready Player One’ı izlemeden önce Stanley Kubrick’in 1980 yapımı ‘The Shining/Cinnet’ filmini kesinlikle izlemenizi öneriyorum. Sanal gerçeklik oyunlarının insan yaşamı üzerindeki etkilerine değinen Ready Player One gerçekten takdire şayan bir yapım.

İyi seyirler dilerim.

EFE TEKSOY