Onur Selamet
Edebiyatımızın en önemli kaynaklarından Dede Korkut Destanları belki de altın günlerini yaşıyor. Türkistan coğrafyasında bulunan 3. Dede Korkut nüshasıyla birlikte, şimdiye dek bildiğimiz 12 destana ek olarak yeni bir boy ile karşılaştık. “Salur Kazan’ın Ejderhayı Öldürmesi” olarak anılan bu destan hakkında bildiğimiz her şeyi sizler için derledik!
Bayburt’ta gerçekleştirilen Dünya Kültür Mirası Dede Korkut Uluslararası Sempozyumu’nda kamuoyu ile paylaşılan 3. nüsha ve beraberinde gelen “Salur Kazan’ın Ejderhayı Öldürmesi” destanı hakkında bu sabah sizlerle bir haber paylaşmıştık. Detaylar yavaş yavaş gün yüzüne çıkıyor. Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Halk Bilimi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Metin Ekici’nin heyecan verici keşifle ilgili paylaştığı bazı bilgilerle karşınızdayız.
13. Dede Korkut Destanı Salur Kazan’ın Ejderhayı Öldürmesi Hakkında Tüm Bilinenler
61 sayfalık eser Vatikan ve Dresden’deki kopyalardan daha eski
Bu zamana kadar varlığından haberdar olduğumuz 2 Dede Korkut nüshası vardı. Bunlardan birisi Vatikan’da, diğeri ise Almanya’nın Dresden kentinde tutuluyordu. Bulunan 3. nüshanın diğerlerinden daha eski olduğu tahmin ediliyor. Bu dosya ise tam 61 sayfa!
Dede Korkut Destanları için daha önce keşfedilen 2 nüshanın da 15. yüzyılda yazıya geçirildiğini biliyorduk. Türkistan’daki bu keşif, bizleri 14. yüzyıla götürüyor olabilir.
Kazakistan’ın Mangışlak bölgesinde bulunan eserin tam adı “Salurkazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi”
Türkistan coğrafyası Orta Asya’da bulunan Özbekistan, Kazakistan, Türkmenistan, Tacikistan, Rusya ve Çin topraklarının bir kısmını kapsıyor. 3. nüsha ise tam olarak Kazakistan’ın Mangışlak bölgesinde ortaya çıkıyor.
Prof. Dr. Ekici şöyle diyor:
“O coğrafyada tanıştığımız dostlarımız Dede Korkut nüshalarının ellerinde olduğunu söylediler. 61 sayfalık bir dosya olarak bana verdiler. Bu dosyanın içerisinde 13. Dede Korkut anlatması olarak adlandırdığımız Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi de var. Geri kalan kısmı ise Dede Korkut’un soylamalarından ibaret.”
Yeni keşif ‘Türkistan Nüshası’ olarak adlandırılacak
Mangışlak bölgesinde bulunan yeni el yazmasını, “Türkistan Nüshası” olarak anacaklarını belirten Ekici açıklamalarına şöyle devam ediyor:
“Türkistan coğrafyası bizim için kadim medeniyetimizin ortaya çıktığı ve bu coğrafyaya getirdiklerimizin taşındığı bir alan. Dede Korkut’un da Kazakistan’da, Azerbaycan’da ve Bayburt’ta mezarı bulunuyor.”
Talik yazıyla okunaklı bir şekilde yazılmış
El yazmalarındaki teknik detaylara da değinen Ekici, yazının son derece okunaklı bir şekilde talik yazıyla yazıldığını aktarıyor. İçerisinde daha önceki nüshalarda bulunmayan bazı kelimeler de var. Bu da kopyayı olduğundan daha değerli bir hâle getiriyor.
“Türkoloji alanında dil, edebiyat, tarih ve kültür açısından son derece değerli bir el yazması. Bunu tamamıyla Latin alfabesi ve günümüz Türkçesine aktardıktan sonra bilim, edebiyat ve sanat alemiyle paylaşacağız.”
Bilinen Dede Korkut nüshalarının Türkistan Nüshası’nı kaynak alınıp alınmadığı henüz bilinmiyor
Dede Korkut’un Dresden ve Vatikan nüshalarının, bulunan 3. nüshadan kopyalanmış olup olamayacağına dair soru işaretleri sürüyor. Ekici bu konu hakkında şunları aktarıyor:
“Mevcut nüshaların başka metinlerden alıntılanıp alıntılanmadığı 200 yıldır tartışılıyor. Dresten Nüshası 1815 yılında keşfediliyor. O zamandan beri Dede Korkut ile ilgili tartışmalar devam ediyor. Bu bakımdan 13. Boy (Türkistan Nüshası) Türk bilimine, tarihine, kültürüne çok önemli bir katkı oldu.”
13. Destan’ı pek çok farklı yayınevinin etiketiyle okuyabileceğiz
Dede Korkut’un kayıp destanı “Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi”ni de içeren 3. nüshanın keşfi sonrası gözler bu yeni metni nasıl okuyacağımız sorusuna çevrilmişti. Yeni destan Ötüken Neşriyat tarafından oldukça özenli bir baskıyla geleceği haberi paylaşıldı. Detayları buradan öğrenebilirsiniz.
Geçtiğimiz kasım UNESCO’nun Somut Olmayan Kültür Mirası Listesi’ne giren Dede Korkut’un maceraları devam edecek gibi görünüyor.
“Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi” boyunun da önce özetini, daha sonra da tadını çıkarta çıkarta okuyacağımız bir baskısını merakla bekliyoruz. Kültür dünyamızı yakından ilgilendiren bu keşfe dair gelişmeler yaşandıkça sizlerle paylaşmaktan mutluluk duyacağız.
Kaynak: Karar Gazatesi – Cuma Obuz
Kapak illüstrasyon: Dede Korkut Chronicles
Böyle bir şey nasıl bulunur ki diye merak ettim yazıyı okurken. Sonra şunu gördüm.
O halde şimdiye kadar neden ortaya çıkmadı ki bu diye düşünüyorum şimdi de. Her neyse çok güzel bir haber bu. Umarım ki tez zamanda okuyabiliriz.