Özgürcan Uzunyaşa
Aaron Sorkin denince akla pek çok harika film geliyor. Amerikalı senarist, yapımcı, yönetmen ve oyun yazarı Sorkin’den öğrenecek çok şey var.
The West Wing, A Few Good Men, The Social Network, Moneyball ve Molly’s Game gibi yapımların senaristi, Oscar ve Emmy ödüllü Aaron Sorkin’in MasterClass’taki senaryo derslerini sizler için derledik.
Sorkin’in derslerinin ana odağı olan maddeleri Türkçe olarak okurlarımızla buluşturuyoruz.
1. Amaç ve Engel Olmadan Drama Olmaz!
Drama, amaçlar ve amaçlara ulaşmak için karakterin karşısına çıkan engellere dayanır. Amaç olmadan, karakter olmaz, engel olmadan, çatışma olmaz. Dolayısıyla amaç ve engel olmadan drama olmaz! Karakter hikaye sürecinde bu engelleri aşmak zorunda değildir. Fakat bu engellere karşı mücadele etmek zorundadır. Süreçte kaybedebilir. Ölebilir. Ancak mutlaka mücadele etmelidir.
2. Uzun Karakter Biyografileri Hiçbir İşe Yaramaz!
Bazı yazarlar, karakterleri tüm detaylarıyla yaratıp hikâyenin içine yerleştirmeyi rahatlatıcı bulur. Fakat bu, yalnızca hikâye yapınızı zorlamanıza yol açar. Kimse, gerçek insanlar görmek için filme gitmez. Karakterlerin gerçekçi olup olmaması, yazarın değil, eleştirmenlerin ya da seyircinin meselesidir. Bu, metnin bağlamıyla ilgilidir.
Karakter, hikâye başladığında kaç yaşındaysa, o yaşta doğmuştur. Eğer metin içerisinde 5 yaşına dönmeyecekse ya da 5 yaşından bahsetmiyorsa, 5 yaşını bilmenize gerek yoktur.
3. En Büyük Suç, Seyirciye Bildiği Bir Şeyi Tekrar Söylemektir!
Seyircinin hikâye içerisinde zaten gördüğü, duyduğu bir şeyi tekrar vurgulamak çok yanlıştır. Dramanın yapısı içinde, bir anı tekrar yaşayan seyirci, gerçeklikten kopar ve onu geri kazanmanız çok zorlaşır. Seyircinizi aptal yerine koymayın. Onların zeki olduğunu unutmayın.
4. “O” Olmadan Da Oluyorsa, “O” Olmamalıdır!
Yaygın bir deyiş vardır, hikâyede, ana çatışma dışında hiçbir şey yer almamalıdır. Drama, gerçek hayatın gereksiz detaylardan arındırılmış halidir. Bir metni yazmayı tamamladıktan sonra, tekrar yazarken, şunu göz önünde bulundurun; bunu çıkarırsam dramatik yapı bir şey kaybediyor mu? Kaybetmiyorsa, o şeyin metin içinde yeri yoktur.
Coen Kardeşler ya da Paul Thomas Anderson gibi usta isimlerin filmlerinde bu kuralın defalarca yıkıldığına şahit olabilirsiniz. Bunlar dahiyane sanatçılık anlarıdır. Eğer böyle bir şey yapmak istiyorsanız. Bunu hak etmelisiniz.
5. İlk ve Son 15 Sayfa Çok Önemlidir!
Metninizin dramatik yapısı, estetiği kadar belki de daha önemli olan bir şey vardır. O da nasıl başlayıp nasıl bittiğidir. Eğer ilk 15 sayfada okuyan kişiye hiçbir şey sunmadıysanız, o kişi devamını okumayacak ya da önyargıyla okuyacaktır. Tüm metin harika bir akıcılık ve etkileyicilikle sona kadar geliyor; ama son 15 sayfada hiçbir şekilde tatmin etmiyorsa, geri kalan sayfalarda ne yaptığınız bir anda önemini yitirecektir. Unutmayın; ilk izlenim çok önemlidir!
6. Diyaloglarınızı Sesli Biçimde Okuyun!
Diyaloglar, metnin en kişisel kısımlarıdır. Herkes diyalogu farklı biçimde yazar. Diyalogların gerçekçi olması gerektiğine dair bir algı vardır. Bazen filmler “insanlar gerçekte böyle konuşmaz,” diye eleştirilir. Gerçekte nasıl konuştukları kimin umurunda!? Sizin dünyanızda, bu şekilde konuşuyor olabilirler. Fakat diyaloglar, mutlaka hikâyenin dünyasına uygun olmalıdır. Diyalog müzik gibidir, hatta müziktir. Kulağa nasıl geldiği, anlamı kadar önemlidir. Kulağa güzel gelen bir diyalog için kimse gerçekçi değil eleştirisinde bulunmayacaktır.
Diyalogları çok gerçekçi dediğiniz filmlerde, büyük olasılıkla o diyaloglar sette doğaçlama olarak ortaya çıkmıştır. Siz, yazdığınız şeyleri muhakkak sesli biçimde okuyun. Mümkünse canlandırın. O zaman, “çirkin” olanın gerçekçi olmaması olmadığını göreceksiniz.
7. Tekrar Yazın!
Klasikleşmiş bir söz vardır. Senaryo yazılmaz, tekrar yazılır. Bu nispeten doğrudur. Bir senaryoyu tekrar yazmak, düzeltmekten çok daha kolaydır. Fakat her şeyden önce mutlaka, ilk yazımınızda metnin sonuna kadar gelin! Bitirdikten sonra dönüp baktığınızda, korkunç bir şey yazdığınızı göreceksiniz ve dehşete düşeceksiniz. Tek tek düzeltmek yerine, baştan sona tekrar yazın. Bunu yaparken, birçok sorundan kurtulduğunuzu göreceksiniz.
8. Kimi Dinlediğinize Dikkat Edin!
Yazarken, muhakkak güvendiğiniz birileriyle iletişim halinde olun. Bu kişi, bir arkadaşınız, yönetmeniniz, yapımcınız ya da meslektaşınız olabilir. Fakat, kimi dinlediğinize dikkat edin. Fikir aldığınız, eleştiri aldığınız kişilerin “sizin sesinize” saygı duyduğundan emin olun. Kendi tarzını ya da yazımını size dayatmaya çalışmadığından emin olun. Herkes, bu şekilde değerlendiremeyebilir.
İnsanların eleştirilerini dinlerken, sorun olarak gördükleri şeyleri anlamaya çalışın. Sorunu analiz edin. Asla ve asla çözüm önerilerine kulak asmayın! O sizin işiniz.
9. Tek Kural, Dramanın Kurallarıdır!
Yazım hayatınız boyunca karşınıza, “bu olmaz,” “bu tutmaz,” “bu konuyla ilgili böyle bir şey yazamazsın,” diyenler çıkacaktır. “Bu konuyu yazarken içinde bunlar olmalı bunlar olmamalı,” diyenler olacaktır. Bunların hiçbirinin önemi yoktur. Kendi sesinize alışın ve ne istiyorsanız onu yazın. Sanatı güzel yapan, içinde bulunduğu çerçeveler ve kurallardır. Drama’da bu kurallar, Aristo’nun Poetika’sında temellerini attığı kurallardır. Bunlardan başka kural yoktur.
10. Yazın!
Hata yapma lüksünüzün olmadığı yaşlara geldiğinizde, zamanında yazmadığınız her şey için pişman olacaksınız. Çünkü artık onları yazamıyor olacaksınız. Bol bol yazın! Eleştiri alın, sahneletmeye çalışın. Hata yapın ve başarısız olun!
Aaron Sorkin ve pek çok başka harika isimden çevrimiçi dersler almak için MasterClass’ın internet sitesini ziyaret edebilirsiniz.
* Yazar Adaylarına Altın Değerinde 7 Tavsiye
* Yazar Adaylarına, Nice Canlar Yakmış Bir Editörden Tavsiyeler
Henüz yorum yok. Forum'a gelip sohbete katıl.