İslamiyet Öncesi Türk Sanatı Hakkında 9 Kitap Önerisi

- Reklam -

İslamiyet Öncesi Türk Sanatı ile tanışmak isteyenlerin kaçırmaması gereken bir kitap öneri listesi ile karşınızdayız.

Öncelikle bu listemizin plastik sanatlar odaklı olduğunu söyleyerek giriş yapmak istiyorum. Özgün bir Türk sanatının olup olmadığı, hatta İslam’da sanata hiç rastlanmadığı yönünde söylenmiş oryantalist pek çok kaynağa rağmen, bugün 12 kültür çevresinden biri olarak anılan Bozkır Kültürü’nün hayvan üslubu hakkında söyleyeceğimiz çok şey var.

Bu listemizde basılı kaynakların yanında çevrim içi olarak ulaşabileceğiniz makalelere de yer vereceğiz. İslamiyet Öncesi Türk Sanatı hakkında yaptığımız bu listede umuyoruz yararlı pek çok eserle karşılaşacaksınız.

- Reklam -

İslamiyet Öncesi Türk Sanatı Hakkında Kitap Önerileri

1. Türk Sanatında Avrasya Üslubunun Evreleri / Prof. Dr. Yunus Berkli

Eser Avrasya üslubunun oluşma evreleri ile başlıyor ve üslup özelliklerini kategorilere ayırıyor. Kitabın ilerleyen bölümlerinde Mücadele/Kıvrık Dal/Kozmoloji odaklı ürünlerin İslam Sanatı’na ve hatta Avrupa sanatına etkilerine de değiniyor.

Prof. Dr. Yunus Berkli, Avrupa ve Anadolu’daki bazı eserlerin kaynaklarını Orta Asya Bozkır Sanatı’nda bulmasıyla ünlü, Kosova Halveti Osman Baba Tekkesinde Bulunan Figür ve Sembollerin Türk Sanatı ve Kültürü İçerisindeki Anlam ve Önemi adlı, ödüllü makalesini ayrıca öneriyoruz.

2. Erken Devir Türk Sanatı / Prof. Dr. Yaşar Çoruhlu

Ötüken Neşriyat’tan çıkan bu yayında Prof. Dr. Yaşar Çoruhlu, başta Türk Ülkelerinin coğrafyasına genel bir bakış atmış, ardından da tarih öncesi devirleri başlıklar altında sıralamış. Hun Devri Mimarisi, Göktürk Kaya Resimleri ya da Uygur Sarayları merakınızı cezbediyorsa derli toplu bir başucu kaynağı olarak çok değerli bir eser olduğunu söylemede yarar var.

3. Eski Türk Sanatı ve Avrupa’ya Etkisi

Türkiye İş Bankası Yayınları’ndan çıkan eserin baskısını bulmak biraz zor ama ikinci el kitap satan sitelerde içindeki makalelerin değerine ters orantılı biçimde uygun fiyatlı aslına bakarsanız. Eserde Fuat Köprülü başta olmak üzere değerli bilim insanları Josef Strzygowski ve Heinrich Glück’ün önemli yazıları mevcut. Bu eserden en azından bir makale okumak isterseniz 1935 yılındaki Türkiyat Mecmuası’ndan yayımlanan Glück’ün Türk Sanatının Dünyadaki Mevkii adlı araştırmasını okumanızı şiddetle öneriyoruz.

4. Hun Sanatı / Nejat Diyarbekirli

Yine baskısı zor bulunan bu eser de değerli sanat tarihçimiz rahmetli Nejat Diyarbekirli’den. MEB Kültür Yayınları etiketli eserde Diyarbekirli; hayvan üslubu, Türk halısı, Hun Kurganları hakkında detaylı çizimlerle beraber çok önemli bilgiler veriyor.

5. Türk Bozkır Kültürünün Doğuşu Andronovo Kültürü / Elvin Yıldırım

Ötüken Yayınları etiketli kaynağın aslında hâlâ çiçeği burnunda sayılır. 2020 yılında raflarda yerini alan eser, yazarın doktora tezi. Rusya, Güney Sibirya, Moğolistan ve Doğu Türkistan’da saha çalışmaları yapan araştırmacı süs eşyaları tezyinlerinden heykellere kadar pek çok konu üzerine eğiliyor ve Andronovo Kültürü’nü bizlere daha önce rastlamadığımız kadar iyi anlatıyor. Kendisinin dikkat çeken En Erken Devirlerden Türk Mezarlarına Ölü Yakımı Uygulaması adlı diğer bir makalesini de şöyle bırakalım:

- Reklam -

6. Kutsal Şaman Elbiseleri / Kevser Gürcan

Yine görece yeni bir saha araştırması olan, Ötüken Neşriyat etiketiyle karşımıza çıkan Kutsal Şaman Elbiseleri, yazarın 2016 yılında çalıştığı doktora tezi. Bu araştırma için Rusya, Almanya, Macaristan başta olmak üzere çok sayıda Asya ve Avrupa ülkesine seyahatler gerçekleştirmiş.

Eser başta Türkler ve Şamanlık meselesine değinirken ardından Altay, Tuva, Yakut… şamanlarının elbiselerini inceliyor. Kitapta bu elbiselerin detaylarıyla beraber eski Türk inanışı hakkında da pek çok bilgiye ulaşıyorsunuz. Kendisinin Türklerin Düğün Geleneklerinde Özgün Bir Tasarım: Gelin Habercisi Çengel adlı makalesini öneriyoruz.

7. Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi / Prof. Dr. Yaşar Çoruhlu

Türk mitolojisi hakkında hazırladığımız listemizde de şiddetle önerdiğimiz Ötüken Neşriyat’tan çıkan iki ciltlik bu özel baskıda hayvan tasvirlerini, bu tasvirlerin yüzyıllar içinde yeniden bambaşka yerlerde ortaya çıkmasını ve hayvanlara dair inanışları okuyorsunuz. Kartal, kurt, ejder ya da ayı vb. ayrı ayrı başlıklar içinde açıklanırken bu hayvanların Türklerin hayatındaki önemine de vakıf oluyorsunuz.

8. Eski Türklerin Kutsal Mezarları / Prof. Dr. Yaşar Çoruhlu

Bu eser her ne kadar Prof. Dr. Yaşar Çoruhlu’nun bu listedeki 3. kitabı da olsa, eklemeden duramadık. Çalışmada Çoruhlu’nun kurganların yayıldığı bölgelerden söz ederek başlıyor, kurgan kelimesinin etimolojisine değiniyor ve coğrafya coğrafya kurganları anlatmaya başlıyor. Eserde hem çizimler hem de orijinal fotoğraflar mevcut. Belki İslamiyet öncesi Türk Sanatı ile ilgili en dikkat çeken alan olan kurganları bu eserde iyice tanıma fırsatı yakalıyorsunuz.

9. Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu / Emel Esin

Kabalcı Yayınları’ndan çıkan bu eserin de baskısını bulmak şu an epey güç, hoş, bulsanız da cep yakıyor. Listeye almamızın sebebi PDF olarak çok kolay bulunabilmesi bu kaynağın. Akademide Emel Esin’in hâlâ aşılamadığını, araştırmalarıyla pek çok karanlıkta kalmış konuyu çekip çıkardığı sürekli konuşulur. Sahiden de değerli araştırmacı rahmetli Esin’in kaynakları olmadan İslamiyet öncesi Türk Sanatını ve Türk Sembollerini anlamak neredeyse imkânsızdır.

Bu arada eserde geçen makaleleri Tek-Esin Vakfı’nın sitesinden bulmanız da mümkün, biz öneri olarak aşağıya iki çok değerli kaynağı bırakıyoruz:

Sizler Türk Sanatı hakkında neler merak ediyorsunuz, hangi kaynakları okudunuz ya da okuma listenize aldınız? Kayıp Rıhtım Forum’a uğrayıp görüşlerinizi bizlerle paylaşabilirsiniz.