J.R.R. Tolkien Efsanesine İlham Vermiş 10 Masal

Epik fantazi türüne giriş yaparken pek çok okur ilk adımını Profesör J.R.R. Tolkien ile birlikte atmıştır. Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi ilk andan itibaren bizleri büyülemeyi başardı. Kendisi, George R.R Martin’den Terry Brooks’a kadar modern fantazide pek çok önemli isme ilham verdi. Hatta belki içimizden bazıları da Tolkien’den ilhamla kendi dünyalarını yaratmaya çalıştı.

Fakat fantazi edebiyatı, Orta Dünya’nın yaratıldığı gün doğmadı.

Tolkien’e çalışmalarında ilham veren, o büyülü hayal dünyasının doğmasında katkı sağlayan masallara birlikte göz atalım.

İşte J.R.R. Tolkien’e İlham Veren Masallar

1. The Roots of the Mountains – William Morris

Çocukluğunda Tolkien’in en sevdiği hikâyelerden biri Andrew Lang’ın The Red Fairy kitabından The Story of Sigurd. Bundan daha sonra bahsedeceğiz. Şu anda bakmak istediğimiz nokta antolojinin önsözü. Burada Tolkien, William Morris adını anıyor. Çünkü The Story of Sigurd Morris’in eski Norsçadan çevirdiği The Volsunga Saga’nın daha kısa bir versiyonu.

William Morris biyografileri pek bahsetmese de, Tolkien büyürken yazarın üzerinde çok önemli bir etkiye sahip. Tolkien, 1900’den 1911’e kadar okuduğu Birmingham’daki King Edward’s School’daki sınıf öğretmeni sayesinde Anglo-Sakson masalı Beowulf’un İngilizce tercümesiyle tanışıyor. Kimse kesin olarak bilmese de bazıları bu çevirinin Morris ve A.J. Wyatt’e ait olduğunu söylüyor. 1911’de, son yılında, Tolkien okulun edebi derneğinde İskandinav destanları hakkında okumalar yapıyor. Birkaç ay sonra okul gazetesinde The Volsunga Saga hakkında bir rapor yayımlanıyor. Raporda Morris’in çevirisini ve Morris’in kendi dilini yansıtan kelimeler ve cümleler de bulunuyor.

1920’de Tolkien, “The Fall of Gondolin” adlı çalışmasını Exeter Üniversitesi deneme kulübüne sunuyor. Kulüp başkanı anında Tolkien’in “William Morris gibi tipik romantikler tarzında” bir geleneği takip ettiğini belirtiyor.

Her ne kadar Morris’in profesör üzerindeki etkisine dair onlarca kanıt olsa da pek az isim bu konu hakkında konuştu. Belki de sebebi Tolkien’in Morris’i sadece Profesör L.W. Forster’a 1960’da yazdığı mektupta bahsetmiş olmasıdır. Ancak The Roots of the Mountains’in Tolkien’in kendi mitolojisi Orta Dünya’yı kurduğu temel olduğunu söylemek gayet mümkün.

2. Beowulf

Beowulf profesör için o kadar önemliydi ki, destan hakkında nasıl düşündüğümüzü değiştirdi. 1936’da Tolkien, “Beowulf: The Monsters and the Critics” adlı eserin edebi yönünü vurgulayan bir makale yazıyor.

Tolkien sayesinde artık Beowulf’u fantazi edebiyatının temel bir parçası olarak görüyoruz. Hikâyedeki aydınlık ve karanlığın çatıştığı tema, Tolkien’in kendi metinleri dahil olmak üzere modern fantazinin teması haline geldi. 1938’de Tolkien, Observer’a, “Beowulf benim en değerli kaynaklarım arasında,” diyor. Tolkien and the Great War’u yazan John Garth ise, “Beowulf’u elinden alırsanız, Tolkien bugün olduğu yazar haline gelemezdi,” diye belirtiyor.

3. The Story of Sigurd – Andrew Lang

Andrew Lang’in yazdığı The Red Fairy kitabı Tolkien’in çocukluk favorilerinden. Kitapta bulunan hikâyelerden biri de The Story of Sigurd. Humphrey Carpenter, profesörün yazdığı biyografisinde Sigurd’un hikâyesinin Tolkien’in okuduğu en iyi hikâye olduğunu söylüyor. Tolkien ayrıca bir defasında Lang’in hikâyeleriyle konuştuğu çocuklardan biri olduğunu da söylemiş.

The Story of Sigurd eski Nors hikâyelerinden gelmekte. Kahraman Sigurd, ejder Fafnir’i öldürüp hazinesini ele geçirerek ün ve servet kazanır. Sigurd’un kullandığı kılıç, babası öldüğünde kırılır fakat parçalarından tekrar dövülür. Tolkien, Aragorn’un atası olan Elendil’in Sauron’a yenildiği sırada kırılan kılıç için aynı fikri kullandığını, sanıyoruz söylememize gerek yok.

4. The Book of Dragons – Edith Nesbit

Kimse Tolkien’in bu hikâyeyi okuyup okumadığını kesin olarak bilmiyor. Ama Douglas A. Anderson, muhtemelen okuduğuna inanıyor. The Book of Dragons’taki öyküler ilk kez profesör yedi yaşındayken 1899’da The Strand’da yayımlanıyor.

Tolkien, W.H. Auden’a o yaşta yazdığı mektuptaki hikâyede bir yeşil ejderha vardı. Belki de sadece bir tesadüftür, ama Nesbit’in hikâyelerinde pek çok yeşil ejderha var. Ayrıca Ham’li Çiftçi Giles hikâyesindeki ejderha da The Book of Dragons’taki ejderhalar ile benzerlik gösteriyor. Zihninin derinliklerine gömülmüş çocukluk hatıralarının birden yüzeye çıkmış olma ihtimalini göz ardı edemeyiz.

5. The Golden Key – George MacDonald

George MacDonald Tolkien’in bir başka çocukluk favorisi. Peri Masalları Üzerine’de Tolkien The Giant’s Heart, Lilith ve The Golden Key’den bahsediyor.

1964’te Pantheon Books Tolkien’den, The Golden Key’in yeni baskısı için bir önsöz yazmasını istiyor. Profesör ise ricalarına şöyle geri dönüş yapıyor:

“Ben George MacDonald’ın C.S. Lewis kadar bir hayranı değilim; ama onun bu hikâyesinin iyi olduğunu düşünüyorum.”

Yine Peri Masalları Üzerine kitabında bu hikâyeden “güç ve güzelliklerin hikâyesi” olarak bahsediyor. Tolkien önsözünü 1965’te yazmaya başlıyor ama bitirmek yerine bunu Büyük Wootton Demircisi hikâyesi haline getiriyor.

The Golden Key, binlerce yaşında büyülü bir kadın hakkında. MacDonald’ın bu karakteri tarif ettiği satırlar, Tolkien’in yıllar sonra Galadriel’i nasıl tarif ettiği ile neredeyse aynı:

“Uzun ve güçlüydü, beyaz kolları ve boynu vardı. Yüzü hafifçe kızarmıştı […] sadece güzel değildi, ama […] saçları sırtına sarkardı […] neredeyse kar gibi beyazdı. Yüzü o kadar pürüzsüz olsa da, gözleri o kadar bilge görünüyordu ki yaşlı olduğunu göz ardı edemezdiniz.”

6. Puss-Cat Mew – E.H. Knatchbull-Hugessen

Tolkien’in Puss-Cat Mew’den aldığı ilhamı kolayca görebilirsiniz. Hikâyenin çoğu, Mirkwood, Fangorn ve hatta Eski Orman’a çok benzeyen “büyük ve kasvetli bir ormanda” geçiyor. İçerisinde canavarlar, cüceler, perilerin ve ağaç formunda kamufle olmuş bir devin resimleri var.

Bir noktada profesör, resimlerden ilham aldığını reddetse de başka zamanda tam tersini söylemekten de geri durmuyor. Michael D.C. Drout tarafından derlenen J.R.R Tolkien Encylopedia: Scholarship and Critical Assessment kitabında da belirtildiği gibi ağaç formundaki devler Tolkien’in Entleri ile benzerlik gösteriyor.

7. The Marvellous Land of Snergs – E.A. Wyke-Smith

Tolkien, daha sonra Hobbit halini alacak hikâyesini yazmaya başladığında amacı Snerg hakkında daha fazla hikâye isteyen çocukları tatmin etmekti. Snergler gerçekten de Hobbitlere çok benzeyen yaratıklar. Orta Dünya ve özellikle de Shire birçok yönden Snerg Ülkesi ile benzer. The Marvellous Land of Snergs’teki “Bükülmüş Ağaçlar” adlı bölümün Bilbo ve Mirkwood’daki cücelerin hikâyesine ilham verdiğini söylemek mümkün.

Yüzüklerin Efendisi’nin ilk taslaklarında, Trotter adlı bir Hobbit Frodo’ya Shire’dan Rivendell’e yardım ediyor. Trotter, karadan iki insan çocuğuyla seyahat eden Muhteşem Snerg Ülkesi’ndeki ana Snerg karakteri Gorbo’ya çok benziyor. Neticede Trotter, Aragorn ile değiştirilmiş olsa da pek çok benzerlik aynı kalıyor.

8. King Solomon’s Mines – H. Rider Haggard

King Solomon’s Mines kuşkusuz Tolkien’i en çok etkileyen kitaplardan biri. The J.R.R. Tolkien Encyclopedia: Scholarship and Critical Assessment, bir haritanın dahil edilmesinin, anlatının ayrıntılarının ve eski hazine macerasının Hobbit’te de ortaya çıktığını gösteriyor. Helm’in derin mağaraları, Gollum ve Gandalf’ın Moria’da doğru yolu seçmekte zorluk çekmesi, King Solomon’s Mines kitabındaki sahnelerden ve karakterlerden ilham almış gibi görünüyor.

9. The Night Land – William Hope Hodgson

C.S. Lewis bir defasında William Hope Hodgson’ın romanı Night Land için “unutulmaz ve kasvetli bir ihtişam” tanımını kullanıyor. Ayrıca yazarı kendinden eski bir tarzda yazmaya çalışıp bozduğu için eleştiriyor. Douglas A. Anderson Lewis’e katılsa da yine de Night Land’in bir başyapıt olduğunu söylemeden edemez.

Tolkien’in Hodgson’un hikâyelerinin herhangi birini okuduğuna dair çok az kanıt var. Ama Night Land veya Baumoff Explosive’i okursanız benzerlikleri görebilirsiniz. Hodgson karanlığın gücünü, Tolkien’in Moria madenlerinde yaptığı gibi hissettiriyor. Bu Anderson’un, Tolkien’in 1930’larda The Night Land’i muhtemelen okuduğunu tahmin etmesine neden oluyor.

Kim bilir? Belki de C.S. Lewis kitabı kendisine biraz çıtlatmıştır.

10. The Book of Wonder – Lord Dunsany

Sırada Lord Dunsany var. Tolkien, Charlotte ve Denis Plimmer ile bir röportaja katılıyor. Tolkien’e sonraki yıl Daily Telegraph Magazine’de yayımlanacak söyleşinin ilk taslağını gönderiyorlar. İçinde, profesörü, “Bir dili icat ettiğinde az ya da çok kafadan uydurursun,” sözleriyle tanımlıyorlar: “Ühü-hü desen de bu bir anlam ifade eder.”

Tolkien bu şekilde anılmaktan haklı olarak rahatsız oluyor. Cevabında, onlara kendisinin böyle bir şey söylemesinin garip göründüğünü, çünkü tamamen kendi görüşüne aykırı olduğunu belirtiyor. Ancak “ühü-hü” ifadesine bir anlam verirse, bunun Lord Dunsany’nin “Chu-bu ve Sheemish” hikâyesinden ilhamla olacağını da söylüyor.

“Eğer ‘ühü-hü’ kelimesini kullansaydım bu mitolojik ya da insani; ismi gibi gülünç, şişman, kibirli bir karakter olurdu”

Chu-bu ve Sheemish 1912’de The Book of Wonder’ın bir parçası olarak yayımlanıyor. Tolkien hikâyeyi hatırlasa da yazarın tarzını anımsamıyor. Profesör bir keresinde yayıncılarına Dunsany’nin isimleri mantıklı bir şekilde yaratamadığını söylemiş. Ancak, pek çok benzerliği olan The Mewlips’i yazarken daha sonraları taklit edecek kadar “The Hoard of the Gibbelins”ten zevk almayı da ihmal etmiyor.

Siz bu eserlerden hangilerini okudunuz? J.R.R. Tolkien öncesi fantastik edebiyat hakkında yorumlarınız neler? Kayıp Rıhtım Forum’da bizlerle paylaşmayı unutmayın!

---

* J.R.R. Tolkien’in Yahudi Olup Olmadığını Merak Eden Nazilere Yazdığı Mektup

* J.R.R. Tolkien’e İlham Verdiği Söylenen Meşhur Kilise Kapısı

* Fantastik Geziler #1 – J.R.R. Tolkien’in Peşinde Oxford

Kaynak: List Verse