Simon Packham ile Genç Timaş’ın yayımladığı Kaygı Robotu romanı odağında gerçekleştirdiğimiz söyleşi yayında.
İngiliz yazar Simon Packham, önce çocuk sonra genç edebiyatına yönelik kaleme aldığı kitaplarıyla pek çok ödüle layık görüldü. Packham ile söyleşimizde gençleri daha büyüme evresinde yakalayan kaygının nasıl teknoloji eksenli olduğunu, hikâyenin içinde geçen akran zorbalığının kaygının artmasına nasıl davetiyeler çıkardığını, kuşak farkının ve nesiller arası ilişkinin hızla ilerleyen teknolojiyle birlikte ne türde uçurumlara sebebiyet verdiğini konuştuk.
söyleşi: Aynur Kulak
Genellikle çocuklara ve gençlere yönelik büyüme hikayeleri yazıyorsunuz. Bu anlamda çocuk ve ilk gençlik kitaplarının sizin için önemli olduğunu düşünüyorum ve bir okur olarak böyle kitaplarla yolun ilk ne zaman kesişti merak ediyorum.
İlk yayımlanan kitabım bir yetişkin romanıydı. Ancak sonraki dokuz kitabımın hepsi çocuklar veya gençler içindi. Başlangıçta, o zamanlar on yaşında olan oğlumun ilgisini çekecek bir şeyler yazmak istedim. Sonuç ‘comin 2 get u’ oldu. Ancak kısa sürede daha genç okurlar için yazmaktan büyük keyif aldığımı fark ettim. Hayatlarında birçok şeyi ilk kez yaşayan karakterleri yazmak hem büyüleyiciydi hem de beni en çok ilgilendiren konuları keşfetmemi sağladı: adaletsizlik, zorbalık, evsizlik, teknolojinin artı ve eksileri, dostluğun iyileştirici gücü ve çocukların ruh sağlığındaki kriz gibi. Ayrıca, on yaşında olmanın nasıl bir his olduğunu hâlâ dün gibi hatırlıyorum.
Çocukları ve gençleri bir hikâyenin içinde anlatmak ayrıca dikkat gerektiriyor. Bir de içinde yaşadığımız dijital çağ, bilgisayarlar, bilgisayar oyunları, cep telefonları, robotlar ve yapay zekâ uygulamalarıyla birlikte, çağdaş aile yapısı, toplum, eğitim sistemi var. Bu konulara kendini çok kaptırmış gençleri anlatmadan önce çok gözlem yaptığınızı düşündüm.
Yazmak, içinde yaşadığımız karmaşık dünyayı anlamlandırma yolum. Elbette şimdi yetişkin olan iki çocuğum ve onların arkadaşları, gerçekçi karakterler yaratmamda paha biçilemezdi. Eşim Deborah, yirmi beş yıl boyunca bir ilkokulda müdürlük yaptı. Bu da okullarda neler olup bittiğine dair çok işe yarar bir içgörü kazandırdı bana.
Kitaplarımın birçoğu çocuk ruh sağlığıyla ilgili temaları içeriyor. NHS’te (İngiltere Ulusal Sağlık Servisi) çalışmış bir çocuk psikiyatristi olan kız kardeşim tıbbi sorularımda her zaman yardımcı olur. Okulları ziyaret etmek de paha biçilemez bir deneyim. Ziyaretlerimin sonunda çocuklara en çok nelerden endişe duyduklarını soruyorum. Gittiğim okul türü ne olursa olsun, verilen cevaplar şaşırtıcı biçimde birbirine benziyor.
Simon Packham ile Kaygı Robotu’nun Ortaya Çıkış Süreci
Odağımızdaki kitap ülkemizde yeni yayımlanan Kaygı Robotu. Ailesiyle birlikte taşınmak zorunda, okulunu değiştirmek zorunda kalan Josh’un büyüme ve hayatı tanıma, anlama hikâyesini okuyoruz. Josh’un kaygı hikâyesini yazmak için sizi masanın başına oturtan ana sebepler nelerdi?
Ben de oldukça endişeli bir çocuktum ama o zamanlar henüz internet yoktu. Şimdi internet her şeyi daha da kötüleştirmiş gibi görünüyor. Her zaman kaygı üzerine bir kitap yazmak istiyordum. Kızım Clare (şimdi başarılı bir tiyatro yönetmeni ve müzikal yazarı), okul yıllarında bu konuda çok zorluk çekti. Bu yüzden ne kadar yıpratıcı bir şey olduğunu biliyorum. Josh’un yolculuğu, kızımınkiyle aynı değil — her çocuğun hikâyesi farklı. Hem umut dolu bir kitap yazmak istedim hem de kolay çözümler olmadığını kabul eden bir kitap.
İçinde bulunduğumuz belirsizlikler ve kaygı çağının ilk önce ve en çok çocukları etkilediği fikrine ne dersiniz?
Emin değilim. Bir bakıma, yetişkinler kendi kaygılarını çocuklarına aktarıyor gibi geliyor. Biz bunları daha iyi gizlemeyi öğreniyoruz belki ama içimizde hâlâ duruyorlar. Neyse ki felaket senaryoları üretmek bazen bir yazar için oldukça faydalı bir özellik!
Josh ailesiyle birlikte taşınıyor ve hikâye bambaşka bir yöne ilerlemeye başlıyor. Bir robot ile tanışıyoruz, Charlie. Charlie kartondan yapılmış bir kaygı robotu ve okulda ilk günden itibaren Josh’un en yakın arkadaşı oluyor. Avrupa’da bazı okullarda çocuklara yardımcı olmaları amaçlı robotik uygulamalar hayata geçiriliyor. Charlie bu uygulamaların temsili olarak mı var hikâyede yoksa başlı başına bu çağın çocuklarını anlamamız adına John’un dostu olarak mı var?
Kaygı Robotu’nun fikri, yerel bir ilkokulda lösemi nedeniyle bağışıklık sistemi zayıf olan bir çocuğun evinden sınıf arkadaşlarıyla iletişim kurabilmek için kullandığı bir “öğrenme robotu” hakkında okuduğum bir gazete makalesinden çıktı. Bu fikri hemen bir kitapta kullanmak istedim. Şans eseri o çocuğun öğretmeni eski bir arkadaşımdı ve bana çocukların robota nasıl tepki verdiğini, ne kadar olumlu bir deneyim olduğunu anlattı.
Araştırmam sırasında EBSA (duygusal temelli okuldan kaçınma) yaşayan çocuklara yardımcı olmak için öğrenme robotlarının kullanıldığını da öğrendim. Ben de 12 yaşındayken zorbalık nedeniyle okula gitmeyi reddetmiştim, bu yüzden bu temayı kitapta işlemeye istekliydim.
Hikâyede başka konular da var. Mesela akran zorbalığı. Josh ile Noah arasındaki gerilim akran zorbalığını konuşmamız adına önemli. Neden akran zorbalığı üzerinden bir gerilim katmak istediniz hikâyeye?
Daha önce de söylediğim gibi, ben de bir dönem okulda zorbalığa uğradım ve bu unutulacak bir şey değil. İlk çocuk kitabım siber zorbalık hakkındaydı ve bu konuya sıkça geri dönüyorum. Zorbalık yapan kişilerin de bunu belli sebeplerle yaptığını anlamak bana çok şey kattı. Mutlu insanlar asla zorba olmazlar.
Kuşak Çatışmaları, Sonlar ve Yeni Çalışmalar
Bir başka konu kuşak çatışması. Norman karakteri üzerinden okuyoruz kuşaklar arasındaki çatışmaları. Josh Norman’a yardım etmek istiyor dijital dünyayla ilgili bir şeyler anlatmak, öğretmek için ama zor. Kuşaklar arası çatışmada konu sadece dijital dünyayı anlamamaları ve her şeyin çok hızlı olması mı? Çünkü Norman başlı başına huysuz bir karakter zaten, ne dersiniz?
Babam bizim sokağın sonunda otururdu ve seksen yaşına kadar bilgisayar sahibi olmamıştı. Hemen her gün beni arar, “bilgisayar yine saçma bir şey yaptı” der ve gelip düzeltmemi isterdi. Bu nedenle yaşlı birinin teknik destek elemanı olmak ne demek iyi bilirim. Ama aynı zamanda torunlarıyla olan muhteşem bağını da hatırlıyorum, birbirlerini çok severlerdi. Bu yüzden kitaplarımda genellikle sevilen bir büyükanne/büyükbaba ya da yaşlı bir karakter yer alır. Yaşlılarla çocuklar arasında kurulan o güçlü ve karşılıklı fayda sağlayan dostluklar beni çok etkiliyor. Norman da karısının yasını tutuyor olsa da sonunda dost canlısı biri olduğunu gösteriyor.
Kitabın sonunda iki önemli bölüm var: Kaygıyla Başa Çıkmak için Nefes Teknikleri ve Çocukların Ruh Sağlığı için Faydalı Kaynaklar. Bu iki bölümü neden koymak istediniz kitabın içeriğine ve nasıl karar verdiniz?
Kızım kaygısıyla başa çıkmak için pek çok yöntem denedi. Herkese iyi gelen farklı şeyler olabilir. Ama nefes egzersizleri bazen yardımcı olabiliyor, bu yüzden dahil etmek istedim. Önemli olan sessizce acı çekmemek ve yardım istemek — bu yüzden kaynak listesi de var. Ana karakterin sizinle aynı düşünceleri ve duyguları yaşadığı bir kitabı okumak bazen gerçekten yardımcı olabilir. Yalnız olmadığınızı bilmek güzeldir.
Masanızda yeni çalışmalar var mı? Yine bu çağın gençlerine yönelik psikolojiyi kapsayan büyüme hikayeleri mi olacak?
En yeni kitabım Zak Monroe Is (Not) My Friend Nisan 2025’te İngiltere’de yayımlandı. Bu kitap çocukların ortaokula geçişte yaşadığı korkular ve gerçek arkadaşların kim olduğunu bilmenin önemi üzerine.
Ayrıca büyükbabası demans tanısı almış bir çocuk hakkında bir hikâyeyi de tamamladım. Bu hikâyede zamanda yolculuk teması da var: çocuk, 1970’lere gidiyor – yani benim okulda olduğum döneme – ve orada 12 yaşındaki büyükbabasıyla birlikte bir zaman kapsülü gömüyorlar. Bu kapsülü 2025’te birlikte açacaklar.
Şu anda ise utangaç bir on yaşındaki çocuğun istemeden kahraman olup ‘influencer’ hâline geldiği bir hikâye üzerinde çalışıyorum. Bu kitap erkek çocuklar ve özgüven teması etrafında şekilleniyor.
Simon Packham imzalı Kaygı Robotu kitabı hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda veya Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilirsiniz.
Edebiyat dünyasından daha fazlası için bizleri Google News ve WhatsApp kanalımızdan takip edebilirsiniz.
Forum üzerinden yorum yapıp sohbete katılmak için tıkla!