in

Beyaz Veba: Karel Capek’ten Salgın Gölgesinde Bir Faşizm Alegorisi

“Robot” kelimesini ilk defa hayatımıza sokan Çek yazar Karel Capek’in, salgın zamanlarında geçen alegorik eseri Beyaz Veba raflardaki yerini aldı.

beyaz veba karel capek
- Reklam -
- Reklam -

20. yüzyılın önde gelen Çek yazarlarından Karel Capek’in Türkçedeki külliyatı genişlemeye devam ediyor. Yazarın Beyaz Veba başlığını taşıyan eseri, Nota Bene Yayınları etiketiyle raflarda.

İsmi Türkçede Karel Çapek olarak okunan Karel Čapek, “robot” kavramını ortaya atan yazar olarak da tanınır. İlk defa R.U.R. Rossum’un Evrensel Robotları kitabında kullandığı robot kelimesi; daha sonra hem edebiyatta hem de yaygın kullanımda sözlü kültürün bir parçası oldu.

1890 yılında, o zamanların Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nda dünyaya gelen Çek yazar, çeşitli dedektiflik hikâyeleri, romanlar, peri masalları, tiyatro oyunları ve felsefi çalışmaları ile de tanınıyor. Eserlerinin odağı ise çoğunlukla bilimkurgu. 1938 yılında Prag’da yaşamını yitiren yazar, eserlerinde sosyal konulardan yer vermekten çekinmemiş; dönemin iktidarlarını, diktatörlüğü, şiddeti ve hukuku eleştirmişti.

- Reklam -

Daha önce Türkçede R.U.R. Rossum’un Evrensel Robotları, Bahçıvanın Bir Yılı, Semenderlerle Savaş, Daşenka’nın Hayatı ve Sıradan Bir Cinayet kitaplarını okuduğumuz Karel Capek’in şimdi de ana dilinde ilk olarak 1937 yılında yayımlanan Beyaz Veba adlı eseri dilimize kavuşuyor.

Kitap, tiyatral roman tadında kaleme alınmış ve tüm dünyaya yayılmış ölümcül bir hastalığın gölgesinden faşizme bakış atıyor.

Beyaz Veba – Karel Capek | Arka Kapak Tanıtımı

beyaz veba karel capek

Beyaz Veba’yı geçtiğimiz yıl, bu zamanlarda okuduğumuzu varsayalım. Şöyle derdik: “Čapek, antikahramanlar doğurmaya başlayan 20. yüzyıl dünya edebiyatının yanı başına masum mu, saf mı, zeki mi, çözemediğimiz bir trajik kahraman bırakır. Dünya barışını sağlama misyonunu üstlenmiş, Antik Yunan’ın dahi hekimiyle adaş bir doktoru, Dr. Galen’i… Tüm dünyaya yayılmış ölümcül hastalığın tedavisini bulan Galen, tedaviyi tek şartla açıklayacağını duyurur. Dünya devletleri evrensel ve sonsuz barışı kabul ettiğinde… Böylece beyaz hastalık barışın alegorisine dönüşür. Faşizmin anlamsızlığını, ekonomik temellerini apaçık göstermek isteyen Čapek, savaşın yol açtığı yıkımın yanına, ırk, din, millet ve sınıf ayrımı gözetmeyen salgın hastalığı yerleştirerek, insanlığı nasıl yaşamak istediği yönünde bir seçimle karşı karşıya bırakır.” Ama biz başyapıt niteliğindeki bu tiyatral romanı okumayı az evvel bitirdik. Eserin, yukarıda uzun uzun anlattığımız konusunu artık tek sözcükle özetleyebiliriz: Kehanet!

- Reklam -

Covid-19’un hayatımıza girdiği günden bu yana aklı başında herkes aşağı yukarı şöyle düşündü: “Hastalığın tedavisi bulunur ama faşizmin aşısı yok.” Dünyayı saran pandemi tanrısal bir güçle dünyayı şaşkına çevirdi. Önceleri #evdekal’ırken ekranlardan, insansız sokaklarda dolaşan hayvanları, nefes almayı hatırlayan gökyüzünü, kendini yıkayan denizleri seyrettik. Doğayla, birbirimizle, kendimizle barışmamız gerektiğini dillendirdik, dayanışma çağrıları yaptık. Bekledik. Ölmüş insanlığın dirilmesini, arsızca her yerde biten bencil otunun çürümesini. Derken, işsizlik, yoksulluk, şiddet, savaş çağrıları, fırsatçılık, ölümler arttı, aklımızı tutmaya ya da yitirmeye başladık. Doktorları, doktorluğu, sağlığı, hastalıkla siyasetin birbirinden ayrılamayacağını hatırladık.

Karel Čapek’in Beyaz Veba’sı pandemi sürecinde yaşadığımız tüm halleri içeriyor, bize bizi seyrettiriyor… Faşizmle salgın arasında bağ kuramayanlara şiddetle tavsiye edilir…

Arzu Eylem tarafından dilimize kazandırılan eserin kapak tasarımı Erkal Tülek’e, resimleri Çağla Köseoğlu’na ait. Toplamda 96 sayfadan oluşan Beyaz Veba geçen haftalarda raflardaki yerini aldı.

Peki siz daha önce Capek okumuş muydunuz? Yazara ve esere dair görüşlerinizi Kayıp Rıhtım Forum’da bizimle paylaşmayı unutmayın.

Devrim Beyaz

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü mezunuyum. 2016'dan beri serbest editörlük yapıyor, çeşitli internet siteleri ve dergiler için haber ve incelemeler kaleme alıyorum.

Henüz yorum yok. Forum'a gelip sohbete katıl.

Eganba indirim Kampanya

Kitap Tutkunlarına: Eganba.com’da Yüzde 70’e Varan İndirim Günleri Başlıyor

The Queen's Gambit İzlenme Rakamları Netflix

The Queen’s Gambit İzlenme Rakamları ile Netflix Rekoru Kırdı