in ,

Brütalist Mimari Denince Akla Gelen 10 Örnek

Brütalist mimari denince akla gelen örneklere birlikte göz atalım! Brütalizm nedir, toplumlar için neyi ifade eder? Beton duvarların arasında bir yolculuğa davetlisiniz.

Brütalist Mimari Örnekleri Nedir
- Reklam -
- Reklam -

Brütalist mimari nedir? Kimilerinin nefret ettiği kimilerinin ise bir hayli ilgi çekici bulduğu bu tuhaf akım ne zaman ortaya çıkmıştır? En bilinen örnekleri hangileridir? Mimarinin ilgi çeken tarzlarından birisine derinlemesine bir yolculuk yapalım!

20. yüzyılın belki de en tartışmalı tasarım hareketlerinden olan brütalist mimari, kültürel ve siyasal bir yükü de beraberinde getirdi. Bu özellikleri nedeniyle brütalist üsluba ait yapılar, estetik değerinden önce farklı unsurlara göre değerlendirilebiliyor.

Tayfın bir ucunda merkezî konumdaki pek çok Doğu Avrupa ülkesinin şehir manzarasını alt üst eden korkunç betonarmeler yer alıyor. Her biri düzenli şekilde hizalandırılan bu yapılar, katı Sovyet kontrolü altındaki Demir Perde Ülkeleri’nin nüfusuna barınma sağlayabilmek için prefabrik yöntemlerle inşa edildi. Ancak bunların yanı sıra brütalist mimarlık anlayışından faydalanarak dünya çapında tanınan pek çok yapı da inşa edildi.

- Reklam -

Brütalizmin temelinde, savaş sonrası yıllarda ortaya çıkan modernizm yer alıyor. İsviçre asıllı Fransız mimar Le Corbusier sayesinde 1950’li yıllarda yaygınlık kazanan anlayış, 1980’lerin başına dek geçerliliğini sürdürdü. Üslubun örneklerine Avrupa’nın yanı sıra Amerika, Avusturalya, İsrail, Japonya ve Brezilya’da da rastlamak mümkün.

Le Corbusier
Le Corbusier

Kendi binası da Londra’nın Güney Yatağı’ndaki meşhur brütalist National Theatre yapısının yanında bulunan The Tate’in açıklamasına göre “brütalizm” terimi, İngiliz mimari eleştirmeni Reyner Banham tarafından ortaya kondu:

“Terim, modern mimarinin ve resim sanatının öncülerinden Le Corbusier’in Fransızcada ham beton anlamına gelen ‘beton brüt’ üslubunu kullanmasıyla başlamıştır. Banham ise bu Fransızca terimi, İngilizlerin beton yapılara karşı dehşetli tutumunu da ifade edecek şekilde yeniden kurgulamış, ‘brütalizm’ olarak literatüre katmıştır.”

Kimilerine göre brütalist mimariye ait kullanışlı beton yapılar, eskimiş, göz yorucu binalardan başka bir şey değil. Öte yandan brütalist hareketi hâlâ savunanlar da mevcut. Hatta RIBA (İngiliz Mimarları Kraliyet Enstitüsü), yakın zamanda Brütalist Oyun Alanı’nı açarak bunun bizzat savunuculuğunu da üstlenerek dikkatleri üzerine çekti.

Dünya çapında daha pek çok ikonik brütalist mimari örneği mevcut ve her biri de incelemeye değer yapılar. Gelin bunlardan bazılarına hep birlikte göz atalım.

Brütalist Mimari Örnekleri

1. Cité Radieuse, Marsilya

Corbusier’in en önemli projelerinden biri olan Unité d’Habitation (basitçe çevirecek olursak “konut birimi”), bugün brütalist mimari olarak bildiğimiz anlayışın ilk örneklerinden. Yapı, toplu alanların çevresinde müstakil birimlerden oluşan “dikey bahçe şehirleri” olarak nitelendirilmiştir. II. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla beraber acil barınma ihtiyacını karşılamak amacıyla harekete geçen modern mimarların eseri olmuştur.

Cité Radieuse

Marsilya’da yer alan ve 1952 yılında tamamlanan Cité Radieuse (“parlak şehir”), Unité d’Habitation kompleksinin en meşhur binalarındandır. Ayrıca Le Corbusier’nin inşa ettiği, UNESCO’nun Dünya Mirası Listesi’nde yer alan on yedi binadan birisidir.

Ham betondan düz parmaklıklarla örülü 18 katlı yapının dış yüzeyi, temel renklerden oluşan parlak panellerle kaplanmıştır. Bu görünümüyle bina, Fransa Kültür Bakanlığı tarafından tarihi bir bina olarak kayıtlara geçmiştir.

2. Breuer Binası, New York

Macaristan’da doğan ve Bauhaus’ta eğitim alan modernist sanatçı Marcel Breuer, New York’taki meşhur Breuer Binası’nın altına imza atmıştır. 1966 yılında tamamlanan bina, o zamanların eleştiri oklarının hedefi olsa da halk, binayı çok daha sıcak karşılamıştır.

Breuer Binasi

Breuer Binası’nın keskin ve sade hatları, Manhattan’ın Yukarı Doğu Yakası çevresine taban tabana zıt düşen bir dış görünüme sahiptir. Daha önceleri Whitney Amerika Sanat Müzesi’ne ev sahipliği yapan bina, bugün Metropol Sanat Müzesi’nin sergisi olarak kullanılmaktadır.

Brütalist mimari üslubunun çoğu diğer örneklerinde olduğu gibi yapının iç ve dış yüzey dokusu pürüzsüz, sade betondan görünümüyle işlevselliği ön plana çıkarmıştır.

3. Habitat 67, Montreal

Tıpkı Unité d’Habitation’da olduğu gibi Montreal’de bulunan Habitat 67, bütçeye uygun, modüler apartman temelli şehir yaşam alanları oluşturmak amacıyla geliştirilmiştir.

Habitat 67

Proje, o zamanlar McGill Üniversitesi’nde okuyan İsrailli-Kanadalı mimar Moshe Safdie’nin tez çalışması olarak başlamış ve 1967 yılında gerçekleştirilmiştir.

Habitat 67’nin bünyesinde 350’den fazla prefabrik modül bulunmaktadır. Bu modüllerse LEGO’ların basit ama çok yönlü işlevleri örnek alınarak kurgulanmıştır.

4. Boston Belediye Binası, Boston

Başta sert eleştirilere maruz kalan brütalist mimarinin bir diğer örneği de Boston Belediye Binası’dır. Yapı, ekonomik anlamda çökmeye başlayan Amerika’nın eski saygınlığını geri kazanmak üzere 1960’lı yıllarda yapılmıştır.

Boston City Hall

Gerhard Kallmann ve Michael McKinnel tarafından tasarlanan bina, kapılarını ilk olarak 1969 yılında açmıştır. Binanın parmaklık benzeri dış yüzeyinde Crobusier’nin etkileri açıkça görülmektedir. Açılı, çıkıntılı modüller, klasik toplu konut anlayışına modern bir farklılık kazandırmıştır. Bina, bugün brütalist mimarinin ikonik bir örneği olarak gösterilmektedir.

5. Trellick Kulesi, Londra

Londra’ya batı tarafından geliyorsanız Erno Goldfinger’ın seçkin brütalist mimari örneğini kaçırmanız mümkün değildir: Trellick Kulesi. Yapımı 1972’de tamamlanan 31 katlı blok kule, düzenli toplu konutların bir temsili olarak başlamıştır. Ancak henüz başlarda bile kule bloklarda bir yaşam ideali vadeden ütopyaların hayal kırıklığına uğramıştır.

Trellick Tower

Asansörleri ve merdivenleri apartmandan ayrı tutan Goldfinger, konut sakinlerine daha fazla yaşam alanı sunmayı amaçlamıştır. Fakat yılların bakımsızlığı ve işlenen suçlarla birlikte Trellick Kulesi, Dehşet Kulesi adıyla anılmaya başlanmıştır.

- Reklam -

Yaklaşık yüz metre yüksekliğindeki beton yapı, incecik kule görünümüyle dikkatleri hemen çeker. Her üç katta bir kurulan köprüler, kuleyi ana binaya bağlama işlevi görür. Bina, bu hâliyle yapıldığı günden beri İngiliz Belediyesi tarafından Grade II olarak nitelendirilmiştir. Bunun yanı sıra yapı, apartmanların özel olarak alınıp satılması ve 2017 Nisan’ında 200 insanın binayı boşalttığı yangın dâhil tarihe mâl olmuş pek çok sosyal olaya tanıklık etmiştir. Bu özellikleriyle Londra’nın en önemli brütalist yapılarından biri olarak günümüze gelmiştir.

6. Buffalo Şehir Mahkeme Binası, Buffalo

Mimarlık firması Pfohl, Roberts & Biggie tarafından brütalist mimari hareketine bir karşılık olarak tasarlanan bina, New York’un en etkili mahkeme binalarından biridir.

Buffalo Şehir Mahkeme Binası, Buffalo - Brütalist Mimari

1974 yılında inşa edilen binanın ince ve dümdüz dış yüzü, geniş ön dökümlü beton paneller tarafından küçültülen dikey pencere çizgileriyle kendini ele vermeyen türdedir. Ne ki bu görünümün altında basit bir fikir yatar: Az sayıda pencere, içeride görülen mahkemelerin dikkatini de daha az dağıtacaktır. Yani brütal, basit, etkili.

7. Batı Şehir Girişi, Belgrad

Merkez ve Batı Avrupa ülkeleri, Soğuk Savaş döneminde inşa edilen özelliksiz, robotik betonarmelerle donatılmış olabilir. Ancak bu manzarada öne çıkan değerli yapılar da vardır.

Batı Şehir Girişi - Brütalist Mimari

1977 yılında, Belgrad’da inşa edilen 35 katlı Batı Şehir Girişi, Sırbistan’ın brütalist mimariye katkılarından biridir. Eserin mimarı Mihajlo Mitrovic, binanın Belgrad’ın batı yakasından gelenleri karşılamak üzere otoriter bir görünüme sahip olmasını istemiştir. Batı Şehir Girişi’nin ikiz kuleleri, tepelerinden iki katlı bir köprüye bağlanmıştır. Kulelerin en üstünü de kendi etrafında dönen bir lokanta taçlandırmaktadır. Kulelerden biri mühendislik firması Genex Group’a ev sahipliği yaptığından yapı, genel çevrede “Genex Kulesi” adıyla bilinir.

8. Barbican, Londra

Londra’da brütalist mimarinin belki de en bilinen örneklerinden Barbican, gerçek anlamda küllerinden doğmuş bir yapıdır. 1940 yılında uğradığı bir hava saldırısının ardından Birleşik Devletler’in başkenti, özellikle de ekonomik anlamda en canlı bölgesi bombalanarak yerle bir edilmişti.

Barbican, Londra - Brütalist Mimari

Savaştan sonra barınak yetersizliği nedeniyle ortaya çıkan ve yapımında Le Corbusier’nin Unité d’Habitation projesinden etkilenilen binanın inşa sürecinde mimarlık firması Chamberlain, Powell ve Bon, 1960’larda betonarme “dikey kentler” kurmayı teklif etmiştir.

Bulutlara varan yükseklikteki blokların arasına Chamberlain, Powell ve Bon; bahçeler ve bir göl yerleştirmeyi kurmuştur. Bunlara ayrıca boşlukları doldurmak için yatay sıralar eklemiş ve yaya yolunu araçlardan ayırmak için de kompleksi yaya köprüleriyle birbirine bağlamışlardır.

Günümüzde kompleks, sinema ve lokantalara ev sahipliği yapmaktadır. Bunun yanı sıra okullar ve 2000 civarında daire bulunmaktadır. Konut projesi 1970’lerde tamamlanırken Barbican Sanat Merkezi, 1982 yılında açılabilmiştir. Seçkin alacalı dış yüzeyi, betonu ufalayarak oluşturulmuştur.

9. SESC Pompeia, Sao Paulo

İtalya doğumlu Brezilyalı modernist mimar Lina Bo Bardi, Sao Paulo’daki eski bir davul fabrikasını bir sanat ve kültür merkezine dönüştürmekle görevlendirilmişti. Cesur, brütalist bir hareketle Bardi, duş yüzü soyup atmayı ve duvarları kumla kaplamayı seçmiştir. Böylece alttaki yapı ortaya çıkmış, eserin ilk sergisi de 1982 yılında yapılmıştır.

SESC Pompeia, Sao Paulo Brütalist Mimari

Brütalist mimarinin temel ilkelerine bağlı kalan yapı, inşaatında kullanılan malzemeleri ve sert, köşeli formları ortaya çıkarmıştır. SESC (Serviço Social do Comercio) Pompeia çizgili kırmızı tuğlalarla düz beton kuleleri yan yana yerleştirmiş, bunları birbirine düzensiz, kesişen asma yürüyüş yollarıyla birleştirmiştir. Endüstriyel alandaki son dokunuş olarak tasarlanan orijinal ahşap iskelet, binanın dış kabuğundan hâlâ görülebilmektedir.

10. Universidad de Ingenieria y Tecnologia, Lima

Ve son olarak, sanki brütalist mimarinin çelişkili görünümün ve yarattığı hissin bir tür yeniden diriliş olduğunu göstermek ister gibi 2016 yılında bir girişim başlatılmıştır. Bu doğrultuda RIBA Uluslararası Ödülü Peru-Lima’da bulunan Dublin temelli Grafton Architects for the Universidad de Ingenieria y Tecnologia’ya verilmiştir.

“Görsel, yenilikçi düşünceyi ve uygulamanın kusursuzluğunu gösteren dönüşebilir yapı, kullanıcılarına da eşsiz faydalar sunmakta ve özel bir mekân oluşturmaktaydı.”

Universidad de Ingenieria y Tecnologia, Lima

Ödül, bu anlamda çok katlı klasik brütalist yapıları öne çıkarmıştır. Jüri üyeleri tarafından da “şehir manzarasına cesur bir katkı” olarak değerlendirilmiştir.

Yapının tamamen betondan oluşan parmaklık biçimli dış yüzeyi kuşkusuz, Le Crobusier’yi oldukça gururlandıracaktır.

Unutmayalım; insanlığın estetik algısı, düz yapılardan kavislilere kadar her alana dokunabilecek kadar geniş bir hayal gücünün dilidir. Dolayısıyla geniş alanlarda kullanılan beton dahi bu estetik cenderenin içinde bir şehri güzelleştiren yegâne dokunuş olabilir.

Siz de şehir yapılarına hayranlık duyan ve metropolitan yaşamı tercih edenlerdenseniz paylaşmak istediğiniz brütalist mimari örneklerini Kayıp Rıhtım Forum’da yazabilirsiniz. Daha fazlası için bizleri Google News üzerinden takip edebilirsiniz.


* Mimarisi ile Ölüme Bile Estetik Katan 10 İkonik Mezarlık

Kaynak: Creative Bloq

Rabia Elif Özcan

1995 yılında, dünyaya ilk defa dokunduğundan bu yana okuyor gözlerim, ellerim, kulaklarım ve hislerim. En çok doğayı okuyorum, sonra müziği, renkleri; ve edebiyat okuyup çeviriler yapıyorum, başka gözlerin bakışlarına dokunabilmek için. Dimağımın heybesinde biriktirdiğim kelimelerden masallar fısıldıyorum. Hayatı satır aralarına katık ediyorum; yağmurlu gökte vicdanı arıyor, mum ışığında güneşi buluyorum. Sabah günümü aydın eden kahve kokuları gece gözüme uyku sürüyor. Küçücük bir kutuda azıcık yaşıyorum, yetinmekle doyuyorum.

1 Yorum BULUNUYOR


Henüz yorum yok. Forum'a gelip sohbete katıl.

Sanat ve Yalanlar: Jeanette Winterson Kitabı Türkçede

“Vişnenin Cinsiyeti” ile Tanınan Jeanette Winterson İmzalı “Sanat ve Yalanlar” Türkçe Raflarında

Lord of the Rings The War of the Rohirrim Filmi Erteleme

Yeni “Yüzüklerin Efendisi” Filmi “The War of the Rohirrim” 2024’ün Sonuna Ertelendi