Konuk Yazar
Saliha İrenci, kısa süre önce Epsilon Yayınevi etiketiyle yayımlanan Brian Jacques’ın Redwall kitabını Türkçeye kazandırdı. İrenci, eserin çeviri yolculuğunu ve kitapla ilgili duygularını tüm detaylarıyla Kayıp Rıhtım’a anlattı.
Redwall ile Tanışma – Saliha İrenci ile Çevirmenin Çemberi
Fantastik edebiyatla ilgilenmeme rağmen Brian Jacques’ın Redwall’u ile tanışmam epey geç oldu ancak bu roman benim hayatımda daima önemli bir rol oynayacak zira bu roman sayesinde çocukluk hayalimi gerçekleştirip ilk edebi çevirimi yaptım. Bu yolculuk benim için sıradan bir çeviri dönemi değildi, aynı zamanda sınırlarımı keşfettiğim, kendimi zorladığım ve geliştirdiğim duygusal bir süreçti. Redwall Manastırı’nın ve manastır sakinlerinin büyülü dünyasını arşınlarken kendi benliğimi ve limitlerimi de keşfettim. Edebiyat tutkum sayesinde İngiliz Dili ve Edebiyatı okumaya karar verip kariyerimi bu yönde şekillendirdim ama roman çevirme arzum Redwall’u çevirmem önerilene kadar beklemek zorunda kaldı.
Karakterlerle Birlikte Büyümek
Romanın sayfalarını büyük bir heyecan ve merakla çevirirken Matthias’la tanıştım ve büyülü bir dünyaya adım attığımı anladım. Kitaptaki karakterlerin cesareti, dostluğu ve adalet arayışı beni hemen etkisi altına aldı. Ormanın derinliklerinde, cesur hayvanların hikâyelerinde kaybolmak, beni hem bir okuyucu hem de bir çevirmen olarak derinden etkiledi. Matthias çaylaklıktan yetişkinliğe evrilirken ben de bir çevirmene evrildim. Jacques’ın kurduğu ayrıntılı evren, sadece gençlere değil, her yaştan okura hitap ediyordu. Bu kadar derin bir atmosferi kelimelerimle renklendirecek olmak beni heyecanlandırdı.
Brian Jacques, sadece bir hikâye anlatmakla kalmıyor, aynı zamanda okurlarını cesaretin, dostluğun ve özverinin ne demek olduğunu sorgulamaya hatta yeniliklerden, yeni arkadaşlıklardan korkmamaya yönlendiriyordu. Bu evrensel temalar, bana çeviri sürecinde önemli bir misyon yükledi.
Çevirmenlikte Bir Dönüm Noktası: Redwall
Redwall’un çevirisi benim için gerçek bir okul gibiydi. Redwall’un sürprizlerle dolu, çok katmanlı ve kozmopolit evreninde, karakterlerin kimliklerini ve duygularını doğru bir şekilde yansıtmak benim önceliğimdi. Çevirim boyunca, okurun karakterlerle bağ kurabilmesi için onların özünü yansıtmak üzerine yoğunlaştım ve her sayfada benim de karakterlerle ve onların kullandığı dille bağım güçlendi. Her cümlede, her kelimede Jacques’ın yaratıcılığını Türkçe’de nasıl en iyi şekilde yansıtabilirim diye düşündüm. Bazı yerlerdeki mizahı, diğer yerlerdeki duygusal derinliği aktarabilmek için farklı yollar denedim. Özellikle karakterlerin özgün isimlerini koruma ve onlara Türkçe’de anlam katma konusunda oldukça dikkatli olmaya çalıştım.
Çeviri Sürecinin Zorlukları
Romanı çevirmek benim için keyifli bir süreçti. Planlı ve istikrarlı bir şekilde ilerlemeye çalıştım. Çevirdiğim her sayfayla birlikte emeğimin somut karşılığını görmek beni çok keyiflendirdi ve şevkimi arttırdı ancak beni zorlayan unsurlar da oldu. Romandaki çeşitliliğin doğal bir sonucu olarak ormanın farklı kesimlerinden, farklı sınıflardan ve mesleklerden hayvanlarla karşılaştım. Bu hayvanların sosyal sınıfları ve geldikleri bölge kelime seçimlerine ve konuşmalarına da yansıyordu. Bu farklılıkları en doğru şekilde yansıtabilmek için elimden geleni yaptım ancak çok zorlandığım noktalar oldu.
Beni en çok düşündüren konulardan biri Sparra dilini doğru şekilde okuyucuya aktarmak oldu. Doğru ifadeleri bulmak için birçok farklı yol denedim; nihayetinde Sparra’ların kendine özgü konuşmasını en doğru şekilde aktardığımı düşünüyorum. En çok sıkıntı yaşadığım noktalardan biri de Başköstebek ve ekibinin şivesi oldu. Köstebeklerin renkli ve karmaşık ifade biçimleri beni oldukça zorladı. Redwall sakinlerinin bile kafasını karıştıracak kadar karışık olan bu şiveyi, okuyucuya en anlamlı şekilde aktarabilmek ve farelerin dilinden farklı kılmak için büyük bir çaba harcadım.
Jacques’ın dünyasında, ufak rütbeler veya minik başarılar için birbirinin arkasından iş çevirmekten çekinmeyen Kamçılı Bela Cluny ve çetesi ile dostları ve Redwall’un refahı için zorlukları göğüslemekten kaçınmayan fareler arasındaki ayrım oldukça belirgindi. Bu keskin farkı, karakterlerin diline de yansıtmaya özen gösterdim.
Romandaki kehanet ve bazı şarkılar ve tekerlemeler de beni biraz zorladı ama aynı zamanda bana en çok keyif veren kısımlar bunlar oldu. Daha şiirsel bir aktarım için bazı yerleri yeniden şekillendirmek zorunda kaldım. Türkçede anlamı koruyarak ve akıcılığı sağlayarak, bu unsurların etkisini kaybetmemeye özen gösterdim. Bu tür detaylar benim içimde ufak yaratıcılık patlamalarına yol açtı.
Matthias’ın Yolculuğu, Benim Yolculuğum
Matthias gibi genç, tecrübesiz ama cevval karakterlerin içsel yolculuklarını ve gelişimlerini, okuyucuya en isabetli şekilde ulaştırmak benim için özel bir önem taşıyordu. Matthias’ın bazen başkalarının tecrübelerinden yararlandığı bazen de kalbinin sesini dinleyip inisiyatif aldığı maceralarını aktarırken, okuyucunun kendi yaşamından bir parça bulmasını belki de biraz cesaretlenmesini istedim. Bu, bir çevirmen olarak bana, kendi hissettiklerimi aktarabilme sorumluluğu yükledi çünkü Matthias’ın üstün çabası ve çaresizlikler karşısındaki tutumu bana hem ayna tuttu hem de cesaret verdi.
Çeviri sürecinde, bu kitabın yalnızca benim için değil, Türk okuyucusu için de anlamlı olmasını istiyordum. Matthias ve arkadaşlarının maceralarının okuyuculara keyifli bir deneyim sunması benim için önemliydi. Okuyucuların, bu dünyada kaybolup yeni dostluklar kurmasını ve yeniliklere yelken açmak için cesaret bulmasını umuyorum. Çevirimle birlikte ben de bu harika hikâyenin bir parçası oldum. Umarım Redwall, Türk okuyucularına ilham verir ve kalplerine dokunur. Bu yolculuğa çıkmama imkân veren ve başta değerli editörümüz olmak üzere benimle romanın her adımını ilmek ilmek işleyen herkese teşekkür ederim. Eminim ki her sayfanın arkasındaki emek ve sevgi, okuyucunun zihninde karşılığını bulacaktır. Keyifli okumalar dilerim.
Saliha İrenci
Redwall hakkındaki yorumlarınızı bizimle Kayıp Rıhtım Forum üzerinden paylaşabilir, diğer çevirmen maceralarına buradan ulaşabilirsiniz.
Benzer içerikler için bizi Google Haberler üzerinden takip edebilirsiniz.
Forum üzerinden yorum yapıp sohbete katılmak için tıkla!