Atlas Okyanusu’nda, bir buzdağına çarparak batan Titanic’in hikâyesini hepiniz biliyorsunuzdur. 1912 gecesi sulara gömülen gemide pek çok değerli parça da vardı. Bunlardan biri de Ömer Hayyam’ın Rubaiyatı’nın çok özel bir kopyasıydı.
Bu aşırı değerli kopya, Gabriel Weis’e satılmış ve kitap, New York’a gitmek üzere Titanic ile birlikte yola çıkmıştı. İşler beklendiği gibi gitmedi ve Rubaiyat’ın en özel baskılarından biri, 1912’den beri sular altında okurunu beklemekte.
Kitabın kurtarılması durumunda en az 120 bin dolara alıcı bulacağı tahminler arasında. Peki, 20. yüzyılda okyanusa gömülen bu parça neden bu kadar kıymetliydi? Anlatalım.
Kahramalanlarımız George Sutcliffe ve Francis Sangorski adlı iki ünlü ciltçi. Kendileri Ortaçağ esintisiyle hazırladıkları özel baskı kitaplarla 1900’lerin başına damga vurmuş değerli isimler. İkili Weis’in siparişi üzerine, FitzGerald çevirisiyle bir Rubaiyat hazırlamaya başlıyor. FitGerald’ın Viktoryen yorumlar ekleyerek çevirdiği şiirler, Elihu Vedder tarafından resimlendiriliyor. Ön kapağında 3 tavus kuşu, Orta Çağ eserlerinde rastladığımız süslemeler eşliğinde sunulurken arka kapaktaysa buzuki adlı bir müzik enstrümanı var. Söylenene göreyse kitabın süslemeleri için binden fazla mücevher ve altı yüz yaprak altın kullanılmış.
Rubaiyat’ın bu özel baskısının, en azından tasarımı esnasında kullanılan mücevherleri ve deri kapağının hatırı sayılır bir kısmının kurtarılabileceği tahmin ediliyor.
Rubaiyat’ın mevzu bahis kopyasının laneti, Titanic’le sınırlı kalmıyor. George Sutcliffe’in yeğeni Stanley Bray, bu faciadan sonra bir kopya daha hazırlıyor. Ancak altı yılın sonunda hazırlanan bu değerli parça da, İkinci Dünya Savaşı esnasında Naziler tarafından Londra’ya yapılan hava saldırılarıyla yitip gidiyor. Azimli bir insan olduğu her halinden belli olan Bray, bir kopya daha hazırlıyor. Neyse ki bu versiyon hâlâ British Library’de ve henüz başına bir iş gelmiş değil!
“The Great Omar” ve “The book Wonderful” adlarıyla da bilinen Rubaiyat’ın bu özel cildinin hüzünlü hikâyesi işte böyleydi. Bir gün Titanic enkazından kurtarılır mı, kurtarılırsa kitap ne derece sağlam olur, kestirmesi oldukça güç. Ancak bugünlerde, artık neredeyse kaybettiğimiz bir sanat olan el emeği göz nuru kitap ciltlerinin, ciğerimizde ince bir sızı bıraktığını da belirtmeden geçmeyelim.
Önce sular altına gömülen, ardından da bombalanan bu talihsiz serinin son neferi, eğer bir gün yolunuz düşerse İngiliz Kütüphanesi’nde sizleri bekliyor olacak. Onu görürseniz kendisine bizim için birkaç mısra Ömer Hayyam okuyun!
Kaynak: İki Aylık Edebiyat Dergisi Notos, 69. sayı (Pınarnaz Eren)
