Yerli edebiyat son yıllarda oldukça geniş bir yelpazeye yayıldı. Hem tür hem de içerik açısından zengin metinler ortaya çıkmaya devam ediyor. Ancak bununla birlikte, bazı anlatım tekniklerine dair eleştiriler de gündeme geliyor. Yunus Nadi Roman Ödülü sahibi yazar ve antropolog Irmak Zileli, geçen günlerde bu konuya dair eleştirel bir Tweet zinciri paylaştı.
Öncelikle Afili Filintalar’la henüz tanışmamış okurlarımız için kısaca onlardan bahsedelim. Afili Filintalar, ilk gönderisini 2010 yılında paylaşan bir grup yazar, şair, yönetmen ve senaristin bir araya geldiği bir internet mecrası.
Ortak bir anlayışla toplanan ekibin içinde Murat Menteş, Ah Muhsin Ünlü (Onur Ünlü), Alper Canıgüz, Emrah Serbes, Afşin Kum, Sinem Sal, Tuna Kiremitçi gibi isimler var.
Topluluğun bir süredir aktif olmadığını ve internet sitesindeki yazarların büyük kısmının Afili Filintalar bahsini kapattıkları da bilinen bir gerçek.
Zamanında yolu bu topluluktan geçmiş ya da gönül bağını sürdüren pek çok yazarın, yeni eserleriyle gündeme geldiğinde çoksatar raflarını uzun süre kapladıkları da başka bir gerçek. Haliyle ekibin etkilerinin çağdaş edebiyatımızda hâlâ hissedildiği rahatlıkla söylenebilir.
Peki bu etkiler gerçekten de olumsuz mu?
Kısa girişimizden sonra sözü Irmak Zileli’ye bırakalım.
Irmak Zileli, Afili Filintalar Hakkında Konuştu: “Ne Demek İstediği Belli Olmayan Cümleler”
Afili Filintalar’ın edebiyatın başına ördüğü şu çoraptan ne zaman nasıl kurtulacağız merak ediyorum. Özellikle son dönemde okuduğum öykü ve romanlarda dikkatimi çeken bir şey var. Ardı arkası kesilmeyen aforizmalarla yapılan bir “felsefe”.
Çoğunlukla aralarında neden-sonuç ilişkisi ve bütünlük yok. Cümleyi ilk okuduğunuzda mühim bir şey söylediği ve bunu etkili şekilde söylediği hissi uyandırıyor. Durup anlamını kavramaya çalışırsanız, ne demek istediği belli olmayan süslü bir cümle olduğunu fark ediyorsunuz.
“Büyülendiğinizi Sanıyorsunuz Ama”
Büyülendiğinizi sanıyorsunuz ama burada yaşanan büyü değil, az sonra geçiverecek olan bir şoklama.
Bu cümleleri sarf eden karakterler de oldukça yapay oluyor haliyle. İki insanın gündelik hayatın içinde sürekli olarak böyle cümleler kurması inandırıcı değil.
Elini şakağına dayamış, kısık gözlerle ufuklara dalan, pürüzlü sesiyle bizi etkileyen biraz serkeş, saçı başı dağınık erkek karakterlerin kadın versiyonları da çıktı. Bunlar da çoğunlukla çok tatlı, sempatik, eğlenceli, büyüleyici, lunapark gibi kadınlar. Bir o kadar da “derin”!
“Feleğin Çemberinden Geçen İçi Boş Cümleler”
Ayrıca mizahi tarafları da pek güçlü. Ve öyle cümleler kuruyorlar ki, sanırsın feleğin çemberinden geçmiş. Fakat cümlelere yakından bakınca yine içi boş. Ne dediği pek anlaşılmıyor. En sıradan duygunun bile en afili şeklini bulabiliyorlar.
Yusuf Atılgan’ların, Oğuz Atay’ların, Sevgi Soysal’ların, Leyla Erbil’lerin topluma uyum sağlayamayan “tuhaf” karakterleri değil bunları. Bunlar tuhaf ve uyumsuz pozu veriyorlar sadece. Karakterler o kadar yaşamıyor ki hikaye akmıyor bir türlü, konuşan kafalar görüyoruz o kadar.
“Aforizmalar Öyküye, Romana Hizmet Etmez”
Sanıyorum şunu da vurgulamak gerek. Edebiyatta anlam paragraftadır, hatta metnin bütünündedir. Anlamı tek tek cümlelere yüklemeye kalkışmak, reklam spotu gibi cümleler kurmak, bunların içi dolu bile olsa öyküye, romana hizmet etmez.
Aforizma bağlamsızdır, bütün gücünü buradan alır, bu eksik bir güçtür ama güçtür. Edebiyat metninin gücü bağlamdadır, her bir cümlenin bağımsızlığını ilan ettiği yerde akıp gitmez ve karakterler oluşmadığı gibi, bütünlüklü bir dünya kurulamaz. Oysa edebiyatın işi dünya kurmaktır.
Irmak Zileli, söz konusu Tweet zinciriyle sosyal medyada oldukça konuşuldu.
Siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da bizlerle paylaşmayı unutmayın.
Kaynak: Twitter
