Şempanzelerin Kültürü Yok Olmak Üzere

Şempanzeler alet kullanabilme yetenekleriyle araştırmacıları her zaman etkileyen canlılar. Ancak ne yazık ki insanlar ile iletişimde olmaları onlar için büyük bir tehlike. Çünkü insanlar, onların bu kültürlerini yok ediyorlar.

Şempanzeler diğer hayvanlara nazaran önemli bir özellik sergilemekte. Bir alet kullanarak ceviz kırabiliyor, bir dal kullanarak termitleri yakalayabiliyorlar. Bu yetenekler doğuştan gelmiyor, atalar üstünden öğretilerek aktarılıyor. Bu bağlamda insanlara oldukça benziyorlar. Şempanzelerin eşya kullanma kültürü göz ardı edilebilir bir şey değil. Çünkü hayatta kalmaları bunlara bağlı. Eğer ortamdaki cevizi çekersek ve o şempanze topluluğu ceviz ile besleniyorsa bir nesil sonra ceviz kırmak için alet kullanma tekniği o toplulukta yok olmakta. Yaklaşık 20 yıl önce İsviçre, Zürih Üniversitesi’nden emekli primatolog Carel van Schaik orangutanlar üstüne yaptığı çalışmada doğa katliamı, kaçak avlanma gibi insan etkisinin orangutanların kültürel değerlerini yok ettiğini anlatmıştı. Yeni ve çok detaylı bir çalışma kendisini onaylar sonuçlar aldı.

Bu davranışları kataloglamak ve verileri yorumlamak üstüne geçmiştekine oranla daha büyük bir skalada çalışma yürütüldü. Bu çalışma van Schaik’in hipotezini doğruluyor. Max Planck Enstitüsü‘nden Kühl ve Ammie Kalan 70 farklı kişiyle yürüttüğü çalışmada 46’sı daha önce hiç çalışılmamış 144 şempanze grubu üstünde kültürel değerleri inceledi. Toplanan veriler daha önce çalışılan 106 topluluk ile birleştirilerek ortaya birkaç yıl önceye kadar hayal bile edilemeyecek boyutta bir çalışma gerçekleştirildi.

Yapılan çalışma sonucu 31 önemli davranış ortaya çıkarıldı.
“Bir milli parkta şempanzeler su içinden yosun yakalıyorlar, diğerinde ceviz kırıyorlar ya da balık ve termit avlamak için belli metodlara sahipler,” diyor Kühl bu davranışlar hakkında.
Ancak bu topluluklar insanlara ne kadar yakınsa bu davranışlarını da o kadar kaybediyorlar. Çalışma sonucunda insan topluluklarına yakın yaşayan gruplarda bu davranışlardan herhangi birinin ortaya çıkmasında %88 düşüş yaşanmakta. İnsanlardan uzakta yaşayan topluluklar 15-20 davranışı aynı anda sergileyebiliyorlarken insanlara yakın topluluklarda bu sayı 2-3’e düşebiliyor.

Yapılabilen çalışmaların kalitesi bakımından muhteşem bir çağda yaşıyoruz. Umuyoruz ki bu çalışmalar muntazam bir şekilde yürütülmeye devam ederek ses getirir ve gerekli adımlar atılır.
Kaynak: Science