Tolkien’e de İlham Olan Exeter Kitabı ‘Tarihi Eser Vandalizmi’ne Kurban Gitmiş

“Exeter Kitabı”nı duymuş muydunuz? 10. yüzyılın sonlarında yazılan ve 2016 yılında UNESCO tarafından dünyanın başlıca kültürel eserleri listesine dâhil edilen bu el yazması, 1072 yılından beri Exeter Katedrali’nin kütüphanesinde bulunuyor. Kitabı ilginç yapan şeylerden biriyse tarihi eser vandalizminin en ilginç örneklerinden birine maruz kalmış olması.

İlk sekiz sayfası kayıp olan el yazmasının şu anki giriş sayfalarında derin bıçak izleri var. Bu bıçak izlerinin kitabın doğrama tahtası olarak kullanılmasından dolayı oluştuğuna inanılıyor. Kitabın boyutu da bu tür bir kullanım için ideal. Bunun yanı sıra bazı sayfaların üzerinde, eserin ayrıca bardak altlığı görevini gördüğünü gösteren dairesel lekeler de bulunuyor.

Kitabı bu şekilde kullananların kimliği bilinmiyor. Anglo-Sakson edebiyatı uzmanı Patrick W. Conner’ın belirttiğine göre eserin dilinin 13. yüzyıl ve sonrasında yaşayan çoğu kişi için anlaşılabilir olmaması, bu zararın verilmesinde önemli bir etken. Bir keşişin, kimse tarafından okunmayan bir kitabı başka bir şekilde kullanmakta mahzur görmemesi, kulağa oldukça mantıklı gelen bir açıklama.

19. yüzyılda Anglo-Sakson edebiyatına dair ilginin artmasıyla birlikte kitap yeniden keşfedildi. Övgü şiirler, ağıtlar ve bilmecelerden oluşan eserin en ünlü okuru ise J.R.R. Tolkien. Kendisinin de belirttiği üzere Tolkien, Orta Dünya’ya adını verirken kitabın aşağıdaki dizelerinden ilham aldı:

“éala éarendel engla beorhtast

ofer middangeard monnum sended”

(Éarendel’i selamlayın, meleklerin en parlağı,

Orta Dünya’nın üzerinden insanlara gönderilen.)

Kaynak: Atlas Obscura
Yazar: Anne Ewbank
Çevirmen: Elif Laçin Aytaç