Araştırma: İnsanlık Kültürel Değişimlere Ayak Uyduracak Kadar Hızlı Gelişemiyor

Teknolojik ilerleme ve modernizasyon, insanlığın yaşam koşullarını büyük ölçüde iyileştirdi. Ancak yeni bir araştırma, insanlığın kültürel değişimlere ayak uyduracak kadar hızlı evrilemediğini ve bu nedenle modern dünyaya uyum sağlamakta zorlandığını iddia ediyor.

Yeni bir araştırma, hızlı değişimlerin aynı zamanda çağdaş sorunların artışına yol açtığını gösteriyor. Günümüzde artan zihinsel sağlık sorunlarının, stres seviyelerinin ve diğer sağlık problemlerinin kaynağı olarak, evrimsel uyumsuzluk teorisi öne çıkıyor.

Son yıllarda yapılan araştırmalar, ruhsal sorunların artan yaygınlığı gibi çağdaş problemlerin hızlı teknolojik ilerleme ve modernleşmeden kaynaklandığını gösteriyor. Bu durumu açıklayabilecek bir teori ise “evrimsel uyumsuzluk” kavramı. Evrimsel uyumsuzluk, bedensel veya psikolojik bir uyumun çevreyle uyumsuz hâle gelmesi anlamına geliyor.

Örneğin geceleri hareket eden bazı güve ve sineklerin ayı yön bulmak için kullanmak üzere evrimleştiğini düşünün. Ancak yapay aydınlatmanın icadıyla birlikte bu canlılar sokak lambalarına ve iç mekân ışıklarına çekilmeye başladı. İnsanlar için de benzer bir durum söz konusu.

İnsanlık Kültürel Değişimlere Neden Ayak Uyduramıyor?

En klasik örneklerden biri, atalarımızın besince fakir ortamlarda kalori açığını gidermek için şekerli besinlere yönelme eğilimidir. Ancak günümüzde gıda şirketlerinin rafine şeker ve yağlarla dolu ürünler üretmesiyle bu özellik uyumsuz hâle geldi; sonuç ise diş çürümeleri, obezite ve diyabet oldu.

Modern dünya, bir zamanlar uyumlu olan içgüdülerimizi işlevsiz hâle getiren pek çok unsurla dolu. İnsanlar, yaklaşık 50-150 kişilik yakın bağlı kabile toplulukları içinde yaşamaya evrimleşti. Büyük şehirlerdeki yüz binlerce yabancıyla bir arada yaşamak ise yalnızlık ve arkadaşsızlık duygularına yol açabiliyor.

Live Science’ın haberine göre araştırmalar, kalabalık ortamlarda tutulan sosyal hayvanların stres yaşadığını ve bağışıklık sistemlerinin zayıfladığını, üreme oranlarının düştüğünü gösteriyor. Kalabalık şehirlerde yaşayan insanlar da benzeri şekilde aşırı stres yaşayabiliyor ve daha az çocuk sahibi olma eğilimine geçiyor.

Şehir Yaşamının Stresi ve Yalnızlık

Modern toplumların eşitsizliği de avcı-toplayıcı atalarımızın yaşamından çok farklı. İnsanlar statü kaygısı duymaya ve statü farklarını gidermeye evrimleşti. Ancak Elon Musk gibi göstergelerle çok uç değerlerde servet birikimi iletildiğinde, statü kaygımız aşırı düzeylere varıyor.

Sosyal medya da bu tür kıyaslamaları körüklüyor. İnsanların en iyi hallerini paylaşması, gerçeklikten sapmalara yol açıyor. Beğeni ve takipçi sayıları da kişilerin kendilerini başkalarıyla kıyaslama dürtüsünü körüklüyor.

Pek çok sorunlu eğilim, bu evrimsel uyumsuzluk kavramıyla açıklanabilir. Örneğin eğitim, iş ve maddi varlık elde etme hırsları statü kaygısından besleniyor. İnsanlar statü göstergesi sayılan lüks tüketim ürünlerine kavuşmak için borçlanabiliyor.

Rekabetçi hissettikleri için insanlar daha fazla risk almaya yöneliyor. Hayat pahalılığıyla birleşince de işleri hem toplumsal beklentilere hem de refaha ulaşmak için yeterli gelmiyor. Yatırım uzmanları birliği CFA’nın 2023 raporuna göre pek çok Z kuşağı mensubu bu sebeple riskli kripto paralara yöneliyor.

Sosyal Medyanın Çarpık Gerçekliği, Rekabetin Getirdiği Riskler, Genç Nesillerin Değişen Yaşam Hedefleri ve Sağlık Sorunları

İnsanların “başarılı yetişkin” beklentilerine uymakta zorlandıkları görülüyor. Anketler, Z kuşağı ve Y kuşağı mensuplarının kariyer hedeflerini düşürdüğünü, ev, aile kurmaktan vazgeçtiğini gösteriyor. 55 bin kişiyle yapılan bir 2023 araştırmasına göre, 1981-2012 doğumlular ruhsal ve fiziksel sağlığa odaklanmayı önceliyor.

Aşırı rekabetin bir sonucu da içe kapanma, anksiyete ve depresyon. Araştırmacılar intihar eğilimlerini modern hayatın zorluklarıyla başa çıkamamakla ilişkilendiriyor. Japonya ve Güney Kore gibi utanç kültürü yoğun ülkelerde bu eğilimler daha da yaygın.

Ancak bazı tepkiler de dışa vuruyor. Bazı insanlarda adil olmayan ve imkansız görünen rekabet ortamına öfke, saldırganlık ve düşmanlık şeklinde tepkiler geliştiği görülüyor. “İncel” çevrelerindeki erkeklerin kadın bulamama öfkesi bu duruma örnek gösterilebilir.

Peki ne yapılabilir?

Evrimsel uyumsuzluk perspektifi, insanların tamamen atalarının yaşamına geri dönmesini önermiyor. Bunun yerine fiziki çevrenin, evrimsel doğamıza daha uygun hâle getirilmesi gerektiğini savunuyor. Örneğin yapılı alanların kalabalıklaşmasını azaltmak, doğaya erişimi artırmak faydalı olabilir. Nitekim doğa yürüyüşleri ve bahçe işleri gibi aktivitelerin stresi azalttığı görülüyor.

Tüketimden uzaklaşmak, sosyal medyayı azaltmak, prestijli işlerden ziyade anlamlı işlere yönelmek de faydalı olacaktır. Buna paralel olarak az şeyle yetinmeyi öğreten minimalizm ve bilinçli farkındalık yaklaşımları da yükselen trendler arasında.

Tüm bunlar sadece birer öneri. Ancak sorunlarımızın evrimsel köklerine vurgu yapılması, uyumsuzluk perspektifinin farkındalığının artması, çözüm yollarını bulmayı kolaylaştıracaktır.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: Eski Kitaplar Zehirli Olabilir: İşte Dikkat Edilmesi Gereken Ölümcül Renkler

Sizce de evrimsel uyumsuzluk teorisi ve söz konusu araştırmaların bir doğruluk payı var mı? Yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilir, daha fazlası için bizleri Google News’ten takibe alabilirsiniz.