Zülfikar Yamaç, son çalışması Bilimkurgu Sözlüğü’nün doğuş hikâyesini Kayıp Rıhtım okurlarıyla paylaşıyor. Eser, Zararsız Yayınlar etiketiyle yayımlanmıştı.
Bilimkurgu, sadece bir okuma alışkanlığı ya da sevdiğim bir tür olmanın ötesine geçeli bir hayli oldu. Bir çeşit tutku hâline gelişi -daha önce burada da hakkında yazı yazma fırsatı bulduğum- 25 Kitapta Bilim Kurgu adlı kitapla iyice pekişmişti. Haliyle bu alanda bir şeyler üretmeye devam etmemek olmazdı.
Bilimkurgu Sözlüğü bu istekle başlamış ve geçen yıl ekim ayında fiziksel bir forma kavuşmuş, kitap hâlini almış bir proje. Çıkış noktası çok basit; şimdiye kadar dilimizde bir bilimkurgu sözlüğü oluşturulmamış. Sebepleri üzerine pekala tartışabiliriz ancak net bir cevaba ulaşmak elbette çok zor. Öte yandan ülkemizde, bu alanda ciddi bir literatür oluşmuş ve yerli bilimkurgu kitaplarının sayısı her geçen gün artıyorken, bir sözlük olması -bence- elzemdi.
Bilimkurgu Sözlüğü Online Bir Çalışma Olarak Başladı
Aslında bu iş 2020 yılında başladı. Az evvel bahsettiğim düşüncelerden hareketle iki yıl önce, Bilimkurgu Sözlüğü adıyla bir sosyal medya hesabı açmaya karar verdim. Okuduğum kitaplardan, makalelerden, internette karşıma çıkan yazılardan derlediğim bilimkurgu edebiyatı ile ilgili terimleri toplamaya, hazırladığım görseller ve kısa açıklamalarla birlikte paylaşmaya başladım. Yaklaşık bir buçuk yıl kadar bazen duraklayarak bazen de hızlanarak proje bu şekilde devam etti. Okudukça yeni terimler toplamaya, topladıkça bu alanda belli bir arşiv oluşturmaya başladım. Ardından aynı isimle bir internet sitesi açarak, sosyal medyada yaptığım işi kendimce daha elle tutulur, ciddiye alınır bir hâle getirmeye çalıştım.
İnternet sitesi, sözlüğün kitap hâline gelmesi konusundaki en teşvik edici noktaydı. Zira bu sayede, yaptığım işe daha ciddi bir gözle bakmaya başladım. Dijital ortamla sınırla kalmayıp bir kitap olarak dolaşımda olması fikri o zamanlar ortaya çıktı. Ardından nasıl yapabilirim diye düşünmeye, online olarak yazdıklarımı, paylaştıklarımı bir kitap olacak şekle yeniden düzenlemeye başladım.
Kullanışlı Olması Önemliydi
Kitap olacak ama nasıl olacak, onca terimi/kavramı nasıl bir araya getireceğim. Bunun üzerine çalışmaya başladım. Tekdüze bir şekilde başlayıp bitmesini istemedim. Kullanımı kolay ve anlaşılır olmalıydı. Bulduğum çözümse kitabı iki bölüme ayırmak oldu. İlk bölümü bu türdeki okumalarımızda sıklıkla karşımıza çıkan, türle ilgili konu başlıklarını ve/veya teknolojileri kapsayan terimlere ayırdım ve adına da Genel Terimler dedim. Robot, android, cyberpunk gibi, genel bir anlam barındıran terimleri burada topladım. Her terimin sonuna da örnek kitap isimlerine yer verdim. Böylece kitabı, okur için daha kullanışlı bir hâle getirmeye çalıştım. Yaptığım her işte en çok dikkat ettiğim işlerden biri de kullanışlı olması. Okurun metni/yazıyı daha rahat anlaması her şeyden önemli.
İkinci bölümde ise belli bir kitapta karşımıza çıkan ve o kitaptaki anlamı ile önem kazanan terimlere yer verdim; Özel Terimler başlığı. Yazmaktan en çok keyif aldığım bölüm burası oldu. Yıllardır süren okumalarımda karşıma çıkan terimleri bir araya getirmek, sıralamak, doğru açıklamayı yazmak için uğraşmak cidden çok eğlenceli bir süreçti. Burada da hangi terimi hangi kitaptan seçtiğime yer vermeye, okurun ileride yapacağı okumaları için yol gösterici olmaya çalıştım.
Sözlüğün kendisi yani terimlerin açıklamaları bitince de sıra geldi kullanma kılavuzu yazmaya. Kitabın nasıl kullanılması gerektiğini, hangi bölümün nasıl yazıldığını ilk sayfalarda açıklamaya çalıştım. Daha önce yapılmayan bir iş, önümde örnek yok. Haliyle bir yöntem, format bulmam gerekti. Elimden geldiğince açıklayıcı olmaya çalıştım, işe yaratmıştır umarım.
Zararsız Yayınlar
Kitap yazma işi güzel peki ama nereden yayımlanacak? Önceki kitaplarda kullandığım doğrudan yayıncılık formatı yerine bu defa kendim yayınlamaya karar verdim. Benim için yeri çok özel olan bir işti Bilimkurgu Sözlüğü ve nasıl olması, ebadı, kapak tasarımı vs. her şeyin kontrolümde olmasını istedim. Böylece Zararsız Yayınlar ilk kitabını yayınlamış oldu.
Şimdiden söyleyeyim, Zararsız Yayınlar resmi bir yayın organı değil, bir çeşit bağımsız yayıncılık girişimi. Zararsız Fanzin ile başladı, evrildi, yayın markası hâline geldi.
Yayınevi de bulduktan sonra sıra geldi yayınlama işine. O kısmı da sipariş üzerine baskı (print on demand) benzeri bir yöntemle hallettim. Bir matbaa ile anlaşıp, yüzlerce kopya yaptırma şansım ve durumum yoktu. Haliyle uzun zamandır çalıştığım bir ozalit firması ile anlaşıp on ya da yirmi kopya bastırma yöntemini kullandım. Elimdeki kitaplar tükendikçe baskıya gidip yeni bir parti hazırlayıp onlar da tükenince süreci tekrarladım ve tekrarladım. Hem gücümün yettiği kadar bastırmak hem de ilgi gösteren okura kitabını hızlıca ulaştırmak için bulabildiğim en iyi yöntem bu oldu. Kitabın, alışıldık kitap kağıda basıldığını ve kapağının da dokulu, özel bir kağıt kullanılarak yapıldığını da ekleyeyim. Kapakta ise bir önceki kitapta da –25 Kitapta Bilim Kurgu– olduğu gibi bir bina görseli kullandım. Ancak bu seferki görsel nereye ait bilmiyorum.
Bilimkurgu Sözlüğü şu an için hepimizin bildiği i̇nternet siteleri ya da fiziksel kitabevlerinde bulunmuyor. Dağıtım işi -Zararsız Yayınlar’ın geneli için- henüz netleşmiş değil. Şimdilik kendi imkanlarımla okura ulaştırmaya çalışıyorum. İlerleyen günlerde bu konu da mutlaka çözülecek.
Olmasanız Olmazdı
Bilimkurgu Sözlüğü, benim için çok değerli iki insanın katkıları olmasa olmazdı. İlk teşekkürü, yaptığım her işte desteğini eksik etmeyen, hatalarımı gösteren, yeni fikirler veren Zeynep Yurdagül’e borçluyum. Benimle aynı heyecanı paylaşıyor, aynı tutkuyla kolları sıvıyor. Bir diğer teşekkür ise Mehmet Fatih Balkı’ya. Teknik meselelerdeki desteği, sabrı ve arkadaşlığı için minnettarım. İyi ki varsınız.
Artık bizim de bir bilimkurgu sözlüğümüz var diyebilir miyiz? Pekala diyebiliriz. Açıkçası hayatımın işi olarak görüyorum bu çalışmayı. Yıllar içerisinde okuduklarım ve öğrendiklerimle daha da genişleyeceğine, daha kapsamlı bir çalışma olacağına da söz veriyorum!
Zülfikar Yamaç
Bilimkurgu Sözlüğü hakkındaki yorumlarınızı bizimle Kayıp Rıhtım Forum üzerinden paylaşabilir, ayrıca bizleri Google News’ten takip edebilirsiniz. Sitemizdeki diğer yazar maceralarına ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.
