Oğuzhan Açıkalın
Yüzüklerin Efendisi serisinin radyo uyarlaması için kaleme alınan kayıp metinler yıllar sonra ortaya çıktı. J.R.R. Tolkien’in kült eseri 1950’lerde radyoya uyarlanmıştı.
J.R.R. Tolkien’in fantastik kurgu eseri Yüzüklerin Efendisi’ne ait BBC tarafından yapılan ilk radyo uyarlamasının kayıp metinleri bulundu. Radyo serisinin kayıtları kayıp olsa bile uyarlamaya ait metinler Oxfordlu akademisyenler tarafından gün ışığına çıkarıldı.
Amazon Prime’ın şimdiye kadar çekilen en yüksek bütçe ile ekranlara getirmeye hazırlandığı The Lord of the Rings: The Rings Of Power dizisinin çıkışına az bir süre kalmışken BBC tarafından hazırlanan ilk Yüzüklerin Efendisi uyarlamasının metinleri ortaya çıktı.
12 radyo bölümünden oluşan adaptasyon 1955 ve 1956 yılları arasında BBC tarafından dinleyicilere sunulmuştu. Terence Tiller tarafından radyo için yazılan ilk metinler bizzat Tolkien tarafından kırmızı kalemle düzenlenmiş ve bazı bölümleri yeniden yazılmıştı. Ancak radyo kayıtları döneminde pek ilgi görmemesi sebebiyle arşivlere alınmamış ve kayıtları silinmişti. Bununla birlikte Tolkien’in düzenlediği metinlerin de kayıplara karıştığı düşünülüyordu.
Oxfordlu akademisyenler The Great Tales Never Ends: Essays in Memory of Christopher Tolkien kitabı için yaptıkları çalışmalar sırasında kayıp metinleri buldu. 2020 yılında aramızdan ayrılan Christopher Tolkien’in babasının mirasını devam ettirmesindeki ısrarcı duruşuna ithafen yapılan çalışma J.R.R. Tolkien’in hayattayken radyo uyarlamasını düzeltme fırsatını bulduğu metinleri de içeriyor.
Kitabın editörleri arasında yer alan ve Oxford bünyesinde yer alan Bodleian Kütüphanecisi, Tolkien arşivcisi Catherine McIlwaine kitaba dair şu açıklamaları yapıyor:
“Hayranlar Amazon Prime tarafından çekilen ve Orta Dünya’nın İkinci Çağını konu alan diziyi bekliyor. Fakat burada Tolkein’in bizzat düzeltmeler yaptığı ilk Yüzüklerin Efendisi uyarlamasını görüyoruz.
“(Tolkien) kitaplarının yayımlandıktan sonra uyarlamalarının yapılmasını onayladığı gibi, yazarlar ile birlikte çalışarak diyalog ve hikâye anlatımını dengelemiş. Böylece radyo ve kısıtlı zamanı iyi bir şekilde kullanmayı başarmış. Bu oldukça önemli ve tam zamanında yapılmış bir keşif.”
Yüzüklerin Efendisi Radyo Metinleri Yeni Yayımlanacak Kitapta Yer Alacak
BBC tarafından yapılan 12 bölümlük radyo uyarlaması Tolkien’in üç bölümlük Yüzüklerin Efendisi kitabının çıkışından sonrasını işaretliyor. İlk altı bölüm üçlemenin ilk kitabı olan Yüzük Kardeşliği’ni içerirken kalan altı bölüm İki Kule ve Kralın Dönüşü kitaplarını içeriyor. 30 ila 45 dakikalık bölümler halinde yayınlanan serinin kayıtları ise mevcut değil. Oxford Üniversitesi İngiliz Edebiyatı bölümünden Stuart Lee, The Guardian’a verdiği röportajda şunları söylüyor.
“Senaryoların kayıp olduğunu söylemişlerdi ancak görünen o ki metinler kaybolmamış. (Tolkien) hayattayken yapılan ilk profesyonel The Lord of the Rings uyarlaması. O zamanlar BBC tarafından çok önemli görülmemişti. Bu, 1955-1956 yıllarında pek dikkate değer görülmeyen bir eserden dünya çapında ses getiren, Amazon tarafından 1 milyar dolar harcanarak uyarlanan bir esere nasıl dönüştüğünü göstermesi açısından oldukça önemli.”
Stuart Lee tarafından yapılan bu keşif The Great Tales Never End: Essays in Memory of Christopher Tolkien kitabında yer alacak. Haziran 2022 tarihinde raflarda yer alacak kitap Richard Ovenden, Maxime H. Pascal, Tom Shippey ve Catherine McIlwaine gibi çeşitli araştırmacıların da imzasını taşıyacak.
Siz yeni bulunan ilk Yüzüklerin Efendisi radyo uyarlaması hakkında ne düşünüyorsunuz? Fikirlerinizi Kayıp Rıhtım Forum üzerinden bizimle paylaşabilirsiniz.
Kaynak: The Guardian, Tolkiendil
Her hafta kayıp bir parça bulunuyor. 50’ler de o kadar geç bir tarih değil ki bu kadar çok metin kaybolmuş anlamıyorum. Savaş ortamı diyeceksiniz ama profesörlük yaptığı oxford’daki tüm belgeler kaybolmalıydı o zaman… garibime gidiyor.
Yeni yeni senaryolar üretmek için daha ne kayıp metinler çıkacak bak görürsünüz. “Aa koltuğun altında biraz daha buldum. Vayy şömine bacasına sıkışmış 40 sayfa daha çıktı.”
Rahmetli C. Tolkien yaşasa sıkardı biraz yeni “kayıp” metin bulmak.
Bir salın JRR’yi. Adamı mezarında ters döndürmekten bıkmadınız mı?
Tabutta röveşata attırmayı planlıyorlar galiba.
Bu kayıt olmaması durumu Dr. Who için de olmuştu, tamamını olmasa bile birçok kayıp bölümü hayranlar sayesinde bulmuşlardı. Acaba bir yerlerde bunun kayıtları duruyor mudur?
Bunu söylemeye gelmiştim, benden önce davranmışsınız.
Bağlantıya bakarsanız göreceksiniz ki 106 bölüm kayıpken bu sayı 97’ye düşmüş ve bulunan bölümler Nijerya’da bulunmuş. Kayıtları tutan BBC kanalının politikası şuydu: Arşiv içinde yer sıkıntısı çekiyoruz, bu yüzden ne yapmalıyız? “Önemsiz” kayıtları arşivimizde tutmayı bırakarak yeni ve daha önemli kayıtları tutalım. Bu önemsiz kayıtları da nereye atarsak atalım. Yani mevzu Tolkien ailesinin para hırsı ya da Christopher Tolkien’in artık olmayan direngenliği değil, BBC’nin arşiv politikası bu. Bu yüzden nispeten yakın bir tarih olan 1950’li yıllarda bölümler kayboluyor. Belki burada yanlış anlamaya sebep olan kelime “kayıp” ifadesidir. “Atılmış” kayıtlar ve belgeler bunlar.