Emrecan Doğan
Doctor Who, yayınlanmaya başladığı tarihten itibaren sadece Britanya sınırları içinde kalmayıp zamanda yolculuk temasıyla geçmişte ve gelecekte pek çok dünya milletine yer vermiştir. Bunlardan bazıları da biziz ve bizim şehirlerimiz…
Bu yazıyı aslında 2014 yılında, o dönem dizinin hayranları tarafından oluşturulan Pejmürde Dergisi’nin hayran grubu için, bilgileri dizinin “wiki” sayfasından çevirerek yazmıştım. 50 yıllık dizide kendimizden bir şeyler bulma fikri nasıl aklıma geldi bilmiyorum ama oldukça heyecan ve mutluluk verici olduğu kesindi. Sonra aradan kısa bir zaman geçti ve yıl 2015 oldu. Gölge e-dergi için derlemeyi bir daha gözden geçirerek eklemeler yaptım ve yanlışlarımı düzelttim. Şimdiyse 2019 yılındayız.
Bu 4 yıllık arada dizi ve kitaplarda bize, özellikle de İstanbul’a birçok gönderme daha yapıldı. Hatta ben yazıyı Gölge’de yeniden düzenledikten 4 ay sonra Torchwood İzmir’de geçen bir sesli hikâye yayımlamış. Bu bakımdan söyleyebilirim ki dizi oldukça aktif ve dikkat istiyor. Bu yüzden yine düzenledim ve eklemeler yaptım. Bazı yerleri, çevirisini yanlış yaptığımı düşündüklerimi, baştan çevirdim. Bazı göndermeleri ve bilgileri de yeni keşfettim.
Diziyi bilmeyenler için kısaca bahsedeyim: Doctor Who, BBC’de yayınlanan bir bilimkurgu dizisidir. 1963 yılından 1989’a kadar klasik seri olarak adlandırılan 27 sezon boyunca yayınlanmış, daha sonra 2005 yılında “Modern Seri” olarak yeniden yayın hayatına başlamıştır. Günümüzde hâlâ yayındadır.
Aşağıda Doctor Who dizisi ve bazı kitapları boyunca Türklere yer verilen bölümler ve bahsi geçmiş Türk karakterler ile şehirler yer almaktadır.
Doctor Who Evreninde Türkler
1. Doctor dönemindeki “The Myth Makers” hikâyesi antik şehir Troya’da, yani Türkiye’nin Çanakkale şehrinde geçmektedir.
7. Doctor döneminin kitaplarından “Eternity Weeps“de, Bernice Summerfield ve Jason Kane adlı iki arkeolog 2003 yılında Türkiye’de Nuh’un Gemisi’ni bulduklarını söylemiştir.
7. Doctor sesli hikâyesi “Cat’s Cradle: Warhead“de Birleşmiş Milletler birliklerinin 2007 yılında Türkiye’de konuşlandığı belirtilmiştir. Yine bu hikâyede Doctor ve Ace, Londra Heathrow Havalimanı’nda Türkiye’ye uçmuşlardır. Ayrıca paralı Kürt askerlerinin lideri olan Massaud adından bir adamdan da bahsedilir. Doctor ve Ace bu paralı Kürt askerî grubuyla iş birliği yaparak Vincent Wheaton adlı biriyle mücadele etmiştir.
1. Doctor döneminin “Byzantium” adlı sesli hikâyesinde MS 64’de Barbara, Vicki ve Ian ile beraber Doğu Roma İstanbul’una gitmiştir.
7. Doctor döneminin “Shadowmind” adlı sesli hikâyesinde Doctor Who, Ace’e Byzantium’un Yeni Bizans’ı doğurduğunu, aslında deniz geçtiği için orada iki şehir olduğunu söylemiştir. Ayrıca Ace bu bölümde İstanbul’un tarihi hakkında “Son Bizans İmparatoru’nun Konstantin olduğunu, 15.yüzyılda şehrin Türkler tarafından alındığını” söylemiştir.
Yine bir 7. Doctor dönemi hikâyesi olan “The Curse of Fenric” bölümünde Doctor, 3. yüzyılda İstanbul’da, o zamanki adıyla Konstantinopolis’te Fenric ile satranç oynamıştır.
İstanbul’dan Alınan Nargileler…
4. Doctor hikâyesi “The Deadly Assassin“de Doctor, İstanbul’dan aldığı bir nargileyi Galiffrey Başkanlık Korumasına vermiştir.
7. Doctor döneminde, “Ante Bellum” sesli hikâyesinde Doctor ve Ace, 1914 İstanbul’unu ziyaret ederler. Doctor Who, Albay Çelebi adındaki bir Türk’ü hapishaneden kurtarır. Yine bu bölümde Türkiye yakınlarındaki Ilyas Ada adlı bir yerden bahsedilmiştir.
1. Doctor dönemi kitaplarından “Time and Relative“de Susan’ın coğrafya öğretmeni haritada İstanbul’u gösterip, “Burası neresi?” diye sorunca Susan, “Konstantinopolis,” der. Coğrafya öğretmeni Susan’ı azarlayarak, “O İstanbul, Konstantinopolis değil,” diye düzeltir.
“What I Did on My Christmas Holidays” sesli hikâyesinde 9. Doctor’un 2005’te İstanbul’da Sontaranlar ile savaştığı ve Sally’nin bir Sontaran’a vurarak Doctor’a yardım ettiği belirtilmiştir.
10. Doctor döneminin “Poison Sky” bölümünde Doctor Who ve Donna beraber haber izlerken Sontaranların zehirlediği şehirlerin arasında İstanbul’da gözükmüştür.
5. Doctor’un “Son of the Dragon” adlı sesli hikâyesinde Osmanlı Padişahı II. Mehmet gözükmüştür. Bölümde onun Kazıklı Voyvoda ile olan mücadelesine de değinilmiştir.
3. Doctor hikâyesi “Sea Devils“de belirtildiğine göre Doctor Who, 1.Dünya Savaşı sırasında, 1915’te Gelibolu’da yapılan Çanakkale Savaşı’nda yaralanmıştır.
5. Doctor sesli hikâyesi “Castle of Fear“de Londra’nın Stockbridge adlı bir kalesindeki şövalyelerden birinin adı Yavuz’dur ve kendisi Türktür.
11. Doctor dönemine ait “Vastra Investigates: A Christmas Prequel” adlı mini hikâyede isimsiz bir adam Strax için: “O Türk mü?” demiştir.
Gezegenlerarası Polis Müfettişi Efendi
“The Evil One” adlı sesli hikâyede Master, “Gezegenlerarası Polis Müfettişi Efendi” unvanını kullanmıştır. Unvandaki “Efendi” kelimesi İngilizce olarak değil, Türkçe olarak kullanılmıştır.
8. Doctor Who sesli hikâyesi “Trading Futures“da Karadeniz, Rusya, Türkiye, Gürcistan ve Ukrayna ülkelerinin olduğu bölgede Kürdistan adında bir ülkeden bahsedilmiştir.
1. Doctor dönemi hikâyesi “The Crusade“de adı bilinmeyen bir Türk haydut, 1190 yılında Ian’ı esir almıştır. Ayrıca bu Türk haydudun İbrahim adlı ağabeyi de bölümde gözükmüştür.
2. Doctor dönemi hikâyesi “The Evil of the Daleks“de Thedore Maxtible adında biri Kemel (Kemal) isimli bir Türk işçisiyle birlikte gösterilmiştir. Maxtible, dilsiz Kemel ile Tekir Dağ adında bir yerde karşılaşmış, onu İngiltere’ye getirip işçisi yapmıştır.
“The Bellova Devil” adlı sesli hikâyede Colevile adında bir Türk askerden bahsedilmiştir.
7. Doctor Who döneminin “Return of the Living Dad” adlı sesli hikâyesinde Amiral Isaac Summerfield Türk kahvesi yapıp içmiştir.
2. Doctor dönemi romanlarından “Tomb of the Cybermen“de (aynı isimde bir dizi bölümü de vardır) Toberman adında, Türk veya Orta Doğulu olduğunu düşünülen bir adam yer alır.
5. Doctor kısa hikâyesi “Methuselah” 10. yüzyıl İstanbul’unda geçmektedir.
“The Council of Nicea” adlı 5. Doctor dönemi sesli hikâyesinde ilk defa Türkiye’nin İstanbul dışındaki bir bölgesinden bahsedilmiş ve şehrin ismi hikâyenin konusu ve adı olmuştur (Nicea, İznik yani bugünkü adıyla Bursa’nın bir ilçesidir). Hikâye İznik’te, MS 325 yılında geçmektedir.
2011’in mayıs ayında yayınlanan 11. Doctor sesli hikâyesi “The Hound of Artemis“de Doctor ve Amy 1929 yılı İzmir’ine giderler.
10. Doctor hikâyesi “Water of Mars“ta Türkiye, Güney Kore, ABD, Birleşik Krallık, Rusya, Almanya, Litvanya ve Avustralya ile birlikte 2059 yılında Mars’a ortak bir koloni kurmuştur. Ayrıca bölümde bu ülkelerin bayrakları da Mars’ta kurulan yaşam alanında gözükmektedir. Bahsi geçen ülkeler Doctor Who’nun resmi olarak yayınlandığı ülkelerdir.
Türkiye 3 Noktası: Nükleer Bölge
Bir 7. Doctor sesli hikâyesi olan “The Nuclear Option“da 2020 yılında Türkiye’de bulunan ve adına “Türkiye 3 Noktası” denen nükleer bir bölgenin eridiği söylenmiştir.
10. Doctor sesli hikâyesi “The Story of Martha“da Martha Dünya’yı kurtarmak için dolaşıp insanlara aynı anda tek bir kelimeyi düşünmeleri gerektiğini söylerken Türkiye’de bulunmuş ve orada Tuğgeneral Lethbridge-Stewart’ın oğlu olan Tuğgeneral Erik Calvin ile tanıştığını söylemiştir.
“Revenge of the Cybermen” adlı 4. Doctor Who hikâyesinde Sarah Jane, Doctor için “Karışık Türk kafası” demiştir.
Modern seri, 8.sezonun “The Caretaker” adlı bölümünde Clara’nın okulu Coal Hill’in koridorunda diğer ülkelerin bayraklarıyla beraber Türkiye bayrağı da görülmüştür.
6.sezon tanıtımlarında BBC, CNBC-e’ye ve Türkiye izleyicilerine özel olarak içinde 11. Doctor Matt Smith’in de bulunduğu bir video yayınlamıştır.
19 Ekim 2015’de yayınlanan “Fall to Earth” adlı sesli Torchwood hikâyesi İzmir’de geçmektedir. Ephraim Salt burada bir çağrı merkezi kurmuştur ve bölümde Zeynep adlı bir Türk karakter de vardır.
Mülteci Sorunu
Bir Doctor Who yan dizisi olan The Class’tan uyarlanarak yazılan “The Stone House” adlı kitapta Amira, Ummi ve Yana adlı karakterler Suriye sınırını geçerek Kahramanmaraş’ta mülteciler için kurulmuş bir kampa yerleşmişlerdir. Ummi Türkiye’den Yunanistan’a kaçarken Akdeniz’de boğulmuştur. Bu da Türkiye üzerinden Avrupa’ya geçmeye çalışan mültecilere bir göndermedir.
12. Doctor “The Return of Doctor Mysterio” bölümünde 21. yüzyıl New York’unda Harmony Shoal’ın ofisinde tutsakken Nardole de TARDIS’i kısa süreliğine kullanarak kaybolmuştur. Geri geldiğinde ise Doctor’a 12. yüzyıla, Konstantinopolis’e gittiğini ve oralarda iyi bir imparator olarak anıldığını söylemiştir.
“The Secret of History” adlı sesli hikâyede, Birinci Doctor, Vicki ve Steven birlikte 540 yılının Konstantinopolis’ini ziyaret ederler. Zaman çizelgesini bozmaya çalışan The Monk yüzünden de burada 5. Doctor ile karşılaşırlar.
“The Diary of River Song” adlı sesli hikâye dizisinde yer alan “The Boundless Sea” bölümünde, River Song ve onun deneme amaçlı yarattığı klon Bertie Potts bir görevi gerçekleştirmek için Mezopotamya’ya giderken teknelerini Konstatinopolis’e demirler.
“Time Lady of Means” adlı çizgi romanda 4. Doctor Konstantinopolis’te yer alan “peşin öde ve al” sisteminin New York’ta, P. Ford’dan daha üstün olduğuna inandığını söylemiştir.
Torchwood’un resmi internet sitesinde yer alan kurguya göre İstanbul’un kanalizasyonları 4. yüzyıldan beri Weevils adı verilen yaratıklarla doludur.
İstanbul şehri, 8. Doctor’a ait bir sesli hikâye olan “Rule of the Eminence“de yer alan ve Eminence ile savaşan Dünya Birliği’nin medya merkezi olarak geçmektedir. Bu sesli hikayede şehrin adı Byzantium olarak geçer.
Not: Modern serinin sekizinci sezon, üçüncü bölümü “Robot of Sherwood“da Robin Hood’un söylediği, “Bir panayırda bir Türk’ün benzer bir şey yaptığını görmüştüm,” repliği, bölümün geçtiği 12. yüzyılda İngiltere’de yaşayan Keltlere gönderme olabilir. O dönemde Keltler de kendilerine Türk diyordu. Ayrıca o dönemde icat edilmiş ve panayırlarda insanları eğlendirmek amacıyla kullanılan, içine bir insanın girerek kukla gibi hareket ettirdiği ve adına “Türk” denilen makineler de varmış. Bunlara Türk denme nedeni de makinelerin asla yenilmemesiymiş. Bu tarihsel belirsizlik yüzünden bu bilgi listeye dâhil edilmemiştir.
Kaynakça
tardis.wikia.com
Cnbc-e
Bazı kısımlarda “hikayesi” diyerek bölümlerden kastedilmiş ve neye göre sınıflandırıldığını ayrıldığını anlayamadığımdan beni pek tatmin etmeyen bir yazı oldu. Tam kapsamlı bir yazı mı? Çünkü The Silver Turk gibi bir Doctor Who filmi olduğunu hatırlıyorum.
Sesli hikayeymiş. Onu bilmiyordum, yazının sonundaki nota eklemelerini rica edeceğim. Çünkü yapımın Tardis wiki’de yer alan sayfasında adı geçen Türk’ün “Robot of Sherwood” bölümünde de bahsedilen satranç oynayan ve yenilmez olduğu için bu adı alan bir otomatik makine olduğundan bahsediliyor. Yani oradaki Türk biz değiliz yine. Yine de bu bir eksik ve dosyamda da notlar bölümüne dahil edeceğim.
Sınıflandırma ve hikayesi dememin nedeni aynı konuya dahil. “Stories” diye geçtiği için öyle sınıflandırdım. Tamamen Tardis Wikia çevirisi yüzünden. Sınıflandırma da yine oradaki sıra. Site içindeki “Turkey, Istanbul, Constantinopole, Turk” gibi maddelerin sayfaları bizimle ilgili bilgileri içeriyor. Tam bir çeviri olduğunu ya da bütün referansları içerdiğini söylemiyorum ama derin derin araştırdım ve kapsama almadığım çok az ve onlar da bizden bahsetmeyip sadece adı benzeyenler.
Başlığı görünce çok heyecanlanmıştım herbir kelimeyi de okuyordum, ta ki iznik Kocaeli diye bahsedilinceye kadar… Teşekkürler emekleriniz için
Haklısınız,hata kabul edilebilir gibi değil ama kaynakça bölümünde verdiğim wiki adresine girip “Turkey/Turk References” diye arattığınızda listeye aldığım bütün maddeler çıkacaktır. Hatta yazı Mayıs 2019’da tekrar yayımlandığına göre aradaki zamanda yapılan göndermeleri de bulabilirsiniz. Bilgilerin doğruluğu bakımından şüphe duymayınız.
Hata için özür dilerim, düzeltilmesi için hemen yazdım. Teşekkürler.