Ethem Yekta Ulaş
Gökbilimciler, Şili’nin ALMA teleskobunu kullanarak evrenin erken dönemlerinde bir galaksinin yıldız oluşumunu aktif olarak engelleyen eski bir süper kütleli kara delik olduğunu ortaya çıkardı.
Büyük Patlama’dan sadece 900 milyon yıl sonra gerçekleşen bu eşi benzeri görülmemiş gözlem, teorik öngörüleri destekleyen somut kanıtlar sunuyor. Bu kozmik dramın odak noktası, hidrojenle bağlanmış oksijenden oluşan yüksek hızlı moleküler gaz selleri püskürten, son derece parlak bir kara delik olan bir kuasardı.
Yıldız oluşumunu beslemek için gerekli olan gaz akışları, büyüyen yıldızların tüketme kapasitesinin ötesinde hızlarda dışarı atıldığında zararlı hâle geliyor. Astrophysical Journal’da yayımlanan bulgular, moleküler gaz çıkışlarının galaksilerin oluşumunda ve evriminde, özellikle de yıldız oluşumunun düzenlenmesindeki rolünü teyit ediyor. Çalışmanın başyazarı ve Japonya’daki Hokkaido Üniversitesi’nde astrofizik profesörü olan Dragan Salak, kuasarların enerjisine vurgu yaparak, “Kuasarlar özellikle enerjik kaynaklardır, bu nedenle güçlü çıkışlar üretebileceklerini bekliyorduk,” dedi.
Dev yıldızların çöküşünden kaynaklanan süper kütleli kara delikler, gaz, toz, yıldız ve diğer kara delikleri tüketerek genişliyor. Bazıları tespit edilebilir ışık yayan aktif galaktik çekirdeklere (AGN) dönüşür. En uç AGN’ler ise kuasarlardır; en parlak yıldızlardan trilyonlarca kat daha parlak ışık patlamaları yayan süper kütleli kara delikler.
Kuasarlar sadece yoğun ışık demetleriyle gazı dışarı doğru itmekle kalmıyor, aynı zamanda olay ufuklarının etrafında döndürerek yakındaki maddeyi ışığa yakın hızlarda fırlatabiliyor. Bu süreç yakın evrende gözlemlenmiş olsa da, erken evrende meydana geldiğine dair belirsizlikler şimdiye dek sürmekteydi.
Evrenin Başlangıcında Yıldız Oluşumunu Durduran Süper Kütleli Kara Delik Keşfi ile Uzun Süredir Merak Edilen Bir Soru Cevaplandı
Bu olgunun yıldız oluşumu ve erken galaksilerin şekillenmesi üzerindeki etkisini araştırmak için gökbilimciler Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) teleskobunu Büyük Patlama’dan yaklaşık 1 milyar yıl sonra gözlemlenen uzak kuasar J2054-0005’e yönlendirdiler. Dragan Salak kullanılan tekniği açıklarken, “Dışarı akan moleküler (OH) gaz emilim yoluyla keşfedildi,” diyerek gazın varlığının kuasarın ışık kaynağının önüne düşürdüğü “gölge” yoluyla tespit edildiğini vurguladı.
“Bu, doğrudan OH moleküllerinden gelen mikrodalga radyasyonunu gözlemlemediğimiz anlamına geliyor. Bunun yerine parlak kuasardan gelen radyasyonu gözlemledik. Soğurma ise OH moleküllerinin kuasardan gelen radyasyonun bir kısmını emdiği anlamına geliyor. Yani bu, ışık kaynağının önüne düşürdüğü ‘gölgeyi’ görerek bir gazın varlığını ortaya çıkarmak gibiydi.”
Bu doğrulama ile gökbilimciler, süper kütleli kara deliklerin ışıldayan kalplerinin evrenin ilk galaksilerinin oluşumunu etkilediği karmaşık yolları çözmeyi amaçlayarak daha fazla erken evren kuasarını keşfetmeye hazırlanıyor.
İlginizi Çekebilir: James Webb Uzay Teleskobu, Samanyolu’nun Merkezindeki Karanlık Nebula ‘Tuğla’yı Görüntüledi
Süper kütleli kara deliklerin evrenin başlangıcından bu yana yıldızların oluşumu durdurması hakkında sizler ne düşünüyorsunuz? Konuyla ilgili yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilir, daha fazlası için bizi Google News’ten takip edebilirsiniz.
Kaynak: Live Science
Henüz yorum yok. Forum'a gelip sohbete katıl.