Ethem Yekta Ulaş
2.000 yıllık parşömenlerin sırrı açığa çıktı. Herculaneum kütüphanesindeki papirüslerde yazılanların nasıl çözüleceğini bulan üç isim toplam 700.000 dolar para ödülü kazandı.
Vezüv Yanardağı Meydan Okuması bir başarıyla sonuçlandı. M.S. 79 yılında yanardağın patlamasının ardından lavlara gömülen 2.000 yıllık bir parşömen deşifre edildi. Toplam 700.000 dolar tutarındaki büyük ödül Youssef Nader, Luke Farritor ve Julian Schilliger’den oluşan ekibe verildi. Tarihçilerin bir “dönüm noktası” olarak adlandırdığı bu an, Herculaneum parşömenlerinin karbonlaşmış küllerinde korunan o zamanki yaşamın düşüncelerini araştırmaya olanak sağlayacak.
Nat Friedman, Daniel Gross ve Brent Seales tarafından geçen yılın mart ayında başlatılan Vesuvius Challenge, çok önemli bir soruya yanıt aradı: Karbonlaşmış parşömenleri onarılamaz bir hasara yol açmadan nasıl okuyabiliriz? Oxford yakınlarındaki Diamond Light Source parçacık hızlandırıcısındaki görüntüleme, yüksek çözünürlüklü CT taramaları sağladı. Ardından dünya üzerindeki farklı birçok ekip 3D X-ışını taramaları ve yapay zekâ kullanarak olayı çözümlemek için güçlerini birleştirdi.
Yaklaşık 9 ay süren bu zorlu görev Aralık 2023’te zaferle sonuçlandı. Kazanan başvuru 2.000 yıllık bir metnin kilidini açarak geçmişin bilgeliğine ve felsefesine ilk bakışı sundu.
Nat Friedman, X hesabı üzerinden yaptığı açıklamada bu garip ve şaşırtıcı projede çalışmanın mutluluğundan bahsetti ve sözlerine şöyle devam etti:
“Çalışmaya temel oluşturan Brent Seales’a yıllarca önce attığı temel için teşekkürler. Çabamızı besleyen arkadaşlara ve Twitter kullanıcılarına, bağışta bulunanlara, Vesuvius Challenge’ın başarılı olmasına katkıda bulunan birçok yarışmacıya teşekkürler!”
2.000 Yıllık Parşömenlerin Şifresini Genç Bir Ekip Çözdü
Çok sayıda başvuru arasından Youssef Nader, Luke Farritor ve Julian Schilliger’in başvurusu öne çıktı. Ekibin yaklaşımı ve okunabilir sonuçları kendilerine büyük ödülü kazandırdı ve daha önce çözülemeyenleri deşifre etme konusundaki hünerlerini sergiledi.
Ekipte yer alan ve Berlin’de doktora yapan Mısırlı öğrenci Youssef Nader daha önce papirüslerdeki bazı kelimeleri okuyabilmiş ve First Letters Prize ödülünü kazanmıştı. Nebraska’dan 21 yaşındaki üniversite öğrencisi ve SpaceX stajyeri Luke Farritor, tarihte bir Herculaneum parşömeninin (????????, “mor”) içinden bir kelimenin tamamını okuyan ilk kişiydi. Son olarak ETH Zürih’te okuyan İsviçreli robotik öğrencisi Julian Schilliger ise Volume Cartographer üzerindeki çalışmasıyla üç Segmentation Tooling ödülü kazanmıştı. Bu başarısı yarışmadaki papirüs parçalarının 3 boyutlu haritalanmasını sağladı.
Kazanan başvuru, sağlam ve doğru sonuçlar sağlayan üç farklı model mimarisi barındırıyordu. Mürekkep algılamanın ötesinde, kaydırıp açma sürecinin hayati bir bileşeni olan güçlü otomatik segmentasyon yöntemini de içeriyordu.
Üç isme verilen büyük ödül dışında, her biri üç kişiden oluşan üç farklı ekip de mürekkep etiketleme ve örnekleme konusundaki katkılarından dolayı 50.000’er dolar kazandı. Bu başarılar antik parşömenlerin okunmasına ilişkin anlayışı geliştirdi.
Ödüllü Yeni Yarışmalar Yolda
Şimdiye kadar yapılan çalışmalar ilk parşömenin yaklaşık %5’ini ortaya çıkardı. İlk transkripsiyonlar metnin Epikür felsefesi, özellikle de zevk arayışı etrafında döndüğünü gösteriyor. Akademisyenler, hayatın zevkleri ve mutluluğun peşinde koşma hakkında vahiyler bekleyen bu yeni bulgular üzerine kapsamlı çalışmalar yapmayı sabırsızlıkla bekliyor.
Parşömenlerin başarısıyla birlikte 2024’te de gelecek yeni bir yarışmanın zemini hazırlanıyor. Öncelikli hedef taranan parşömenlerin %90’ına ulaşma ve 800 parşömenin tamamını okumak için bir temel oluşturmak.
Henüz keşfedilmemiş binlerce parşömenin olma ihtimali de klasik yaşam ve edebiyat anlayışını tamamen değiştirebilir. Yeni yarışma ile ilgili detayların mart ayında açıklanması bekleniyor.
Neredeyse kül olmuş ve karbonlaşmış parşömenlerin okunabiliyor olması konusundaki yorumlarınızı ve bu başarıyla ilgili görüşlerinizi Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilirsiniz.
Daha fazla haber için bizi Google News’ten takip edebilirsiniz.
Kaynak: Scroll Prize
Teknoloji bize yalnızca geleceğin değil geçmişin de kapısını açıyor. Acaba karbonlaşmış bu parşömenlerin okunması, yanan kütüphanelerdeki (İskenderiye Kütüphanesi, Vijecnica vs.) belgelerin de okunması için öncülük olur mu? Fakat onlar bu gömülen belgeler gibi yanardağı külleri arasında kalıp da korunmamış, külleri dağılıp gitmiştir. Hayal işte.
Bazen kendi kendime oturur, herhangi bir uzmanlığım olmamasına rağmen, bu tarz eski bir yazıyı çözümleyerek ödül kazanmanın hayalini kurarım. Voynich el yazmasında bayağı bir hayal kurmuştum. (Tabii ondaki mevzu yalnızca yazının dünyadaki bilinen bir dile benzememesi. Yoksa, sayfaları başarılı bir şekilde korunmuş.) Hatta sanki çözebilecekmişim gibi sayfaları indirip incelemiştim. Ona ne oldu en son, bilmiyorum. Kanada’daki bir Türk çözmeye çalışmıştı diye hayal meyal hatırlıyorum.
Bu problem Kaggle’da yarıÅmaydı. Bir kaç akÅam uÄraÅmıÅtım, sıfır olmayan sonuç almıÅtım sonra bırakmıÅtım
Çok ilginç bir yarıÅmaydı bu, ama birinci olmak için çok çabalamanız lazım. (Mansiyon alan diÄer katılımcıların sonuçlarına bakarsanız birinciyle gözle görülür ölçüde pek bir fark yok zaten) Benim maymun iÅtahlı bünyeme ters idi, heyhat 
(“yoksa birinci olurdum” demek için söylemiyorum yanlıŠanlaÅılmasın, çok erken pes ettiÄim için bir hayıflanma sadece bu)
Yüzde yüz emin deÄil insanlar ama bitki rehberi tadında bir eser olduÄu yönünde görüÅler aÄır basıyordu diye hatırlıyorum hocam. Birisi egzotik bir fontla/alfabeyle yazılmıŠlatince olduÄunu söylüyordu diye kalmıŠaklımda.
heheh, Åimdi baktım pek kabul görmemiÅ bu sanırım, Nicholas Gibbs baÅlıÄı altındaki benim hatırladıÄım olay olsa gerek. Sizinki de Ahmet Ardıç.