Vezüv Yanardağı’nın Yaktığı 2.000 Yıllık Papirüs Yapay Zekâ Aracılığıyla Çözümleniyor

Herculaneum kütüphanesindeki papirüslerde ne yazdığı yapay zekâ yardımıyla çözümleniyor. Vezüv Yanardağı’nın yok ettiği antik kentte araştırmalar devam ediyor.

Tıpkı Pompei gibi Milattan Sonra 79’da Vezüv Yanardağı’nın patlamasıyla yerle bir olan Herculaneum kenti ardında pek çok sır bıraktı.

Kentucky Üniversitesi ise bilgisayar bilimcilerine, tarihçiler için potansiyel bir hazine olarak nitelendirilen yanmış papirüslerin içeriğini ortaya çıkarmaları için meydan okudu. Modern teknolojinin imkânlarıyla yanık belgelerde yazanları ortaya çıkartana para ödülü verileceğinin açıklanması araştırmalara hız kazandırdı.

Milattan Sonra 79’da Vezüv Yanardağı’nın lavları Herculaneum’a ulaştığında, lüks bir villanın kütüphanesindeki yüzlerce antik parşömen cayır cayır yandı.

Yaşanan bu felaket parşömenlerin sonsuza dek yok olduğunu düşündürtüyordu. Ancak yaklaşık 2.000 yıl sonra araştırmacılar kömürleşmiş kalıntılar arasında yapay zekâ kullanarak metinlerden birinden ilk kelimeyi çıkarmayı başardılar.

Herculaneum Papirüsü Yapay Zekâ ile Deşifre Ediliyor: İlk Kelime Belli Oldu

Mart ayında Silikon Vadisi yatırımcıları tarafından desteklenen para ödüllü yarışma aracılığıyla kömür hâline gelmiş parşömenlerden okunaklı kelimeler çıkaran araştırmacıların ödüllendirileceği duyuruldu. Proje ise Kentucky Üniversitesi’nde bilgisayar bilimci Profesör Brent Seales tarafından geliştirildi.

Üniversitedeki dijital restorasyon girişiminde araştırmacı olarak çalışan Stephen Parsons, “Bu, rulo olarak sarılmış ve bozulmamış parşömenlerden birinden kurtarılan ilk metin,” ifadesini kullandı. Araştırmacılar o zamandan beri parşömenden daha fazla harf ortaya çıkarmayı başardılar.

Seales ve ekibi, araştırma kapsamında iki rulo parşömen ve üç papirüs parçasının binlerce 3 boyutlu X-ray görüntüsünü yayınladı. Ayrıca, mürekkebin papirüsün yapısında yaptığı ince değişikliklere dayanarak parşömenlerdeki harfleri okumak üzere eğittikleri bir yapay zekâ programını da tanıttılar.

Açılmamış hâldeki parşömenler Paris’teki Institut de France bünyesinde korunan bir koleksiyonda yer alıyor. Parşömenler üst düzey bir Romalı devlet adamına, muhtemelen de Julius Caesar’ın kayınpederi Lucius Calpurnius Piso Caesoninus’a ait olduğu düşünülen villadaki kütüphaneden çıkarılan yüzlerce kalıntı arasında yer alıyor.

Nebraska’dan Luke Farritor ve Berlin’den Youssef Nader adlı iki bilgisayar bilimi öğrencisi, meydan okumaya cevap vererek arama sürecini geliştirdiler ve parşömenlerden birinde bağımsız olarak aynı eski Yunanca kelimeye ulaştılar: “mor“. Kelimeyi ilk bulan Farritor 40.000 dolar, Nader ise 10.000 dolar para ödülüne layık görüldü.

Yarış şimdi “mor” kelimesinin çevresindeki metni okumak için devam ediyor. Napoli Federico II Üniversitesi’nden papirolog Dr. Federica Nicolardi, parşömenin 10 kadar harf içeren üç satırının şu anda okunabildiğini ve daha fazlasının da okunmasının beklendiğini söyledi. Yeni bir bölümde en az dört sütunluk bir metin görülüyor.

“Mor” ile Başlayan Bir Hikâye

Seales yaptığı açıklamada şöyle konuşuyor:

“Bu kelime, kraliyeti, zenginliği ve hatta alaycılığı çağrıştıran, açılmamış eski bir kitaba ilk dalışımız. Bağlam bize ne gösterecek? Yaşlı Plinius ‘Doğa Tarihi’ adlı eserinde “mor”u kabuklu deniz hayvanlarından elde edilen Tyria morunun üretim sürecini ele alıyor. Markos İncili İsa’nın çarmıha gerilmeden önce mor elbiseler giydirilirken nasıl alaya alındığını anlatıyor. Bu özel parşömenin neyi tartıştığı ise hâlâ bilinmiyor. Ancak yakında ortaya çıkacağına inanıyorum. Bizim için ‘mor’ ile başlayan eski ve yeni bir hikâye inanılmaz bir nokta.”

Bristol Üniversitesi’nde Yunanca profesörü olan Robert Fowler, kütüphanede bulunabilecekler arasında Sofokles’in yeni oyunları, Sapfo’nun şiirleri, Ennius’un Yıllıkları, Livy’nin kayıp kitapları gibi metinler olabileceğini umut ediyor ve, “Bu metinler tarihçiler için bir hazine olurdu,” değerlendirmesinde bulunuyor.

“Aya Adım Atmak Gibi”

Seales, Herculaneum parşömenlerini okumayı “Ay’a adım atmak”la eş tutarken sözlerine şöyle devam ediyor:

“Dürüst olmak gerekirse metnin orada olduğunu ve bizim onu çözmemizi beklediğini biliyordum. Ancak varış sadece son adımda gerçekleşiyor. Böylesine yetenekli bir ekibin beraber çalışması sayesinde yazılanları okumak için yeni bir dünyaya adım attık. Şimdi ise onu keşfetme zamanı.”

Yapay zekânın Herculaneum’daki bilimsel araştırmalardaki kullanım alanları hakkında sizler ne düşünüyorsunuz? Görüşlerinizi Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilir, daha fazlası için bizleri Google News’ten takip edebilirsiniz.

Kaynak: The Guardian