Elif Şeyda Doğan
Cendere Köprüsü ve Roma Köprüsü olarak da bilinen Septimius Severus Köprüsü’nde yapılan onarım çalışmaları, köprünün fayansla kaplanmış hâlinin ortaya çıkmasıyla son buldu.
Gaziantep’in Araban İlçesi’nde bulunan Septimius Severus Köprüsü, tarihi 19 asır önceye dayanan bir yapıdır. Hayatta kalması için onarıma ihtiyaç duyan yapının restorasyona girmesi ardından ortaya çıkan fayanslı görünüm çevre halkının tepkilerine yol açtı. Köprünün restorasyon çalışmalarını Akp’li Gaziantep Millet Vekili Mehmet Erdoğan’ın girişimlerinin ardından Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile Karayolları Genel Müdürlüğü Mersin 5. Bölge Müdürlüğü üstlenmişti. Fakat ne yazık ki bu projenin sonunda Gaziantep’teki Roma Köprüsü’nün yerine yenisi, fazlasıyla fayanslı olanı yapıldı.
Benzer restorasyon sonuçlarını geçtiğimiz günlerde haberini yaptığımız Antalya-Korkuteli’ndeki yaklaşık 800 yıllık Alaaddin Cami restorasyonu kapsamında ünlü Taç Kapı yıkılması ve yerine yenisi yapılmasıyla görmüştük. Ünlü Taç Kapı’nın orijinal halinden eser kalmamış, tarihi kapının sanat şaheseri olarak nitelendirilen bezeme ve motiflerinden birçoğu artık yok olmuştu.
Yeni Fayans Köprü
Gaziantep’in Roma Dönemi’nden kalma köprüsü Septimius Severus’un restorasyonu aslında yıllardır beklenmekteydi. 2015 yılında köprünün bulunduğu mahallenin muhtarı, daha önce söz verilmesine rağmen restorasyonun başlamadığını belirtmişti. Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından restorasyonu yapılacak olan Gaziantep’in Araban ilçesindeki harap haldeki tarihi Septimius Severus Köprüsü’nde çalışmaların ne zaman başlayacağı merak konusuydu. Daha sonra 2015 yılının sonlarında restorasyon çalışmaları başladı ve 2017 yılında sona erdi. Ancak ortaya çıkan görüntü tarihi dokudan oldukça uzaktı. Yapının bazı orijinal parçaları, restorasyon işlemleri sonrasında yerinde yoktu. Tarihi köprü sanki yıkılıp yerine yenisi yapılmıştı.
Restorasyon Değil Onarım
Septimius Severus’ta ortaya çıkan tarihi yapının orijinal dokularından uzak manzaranın ardından Gaziantep Turizm Derneği Başkanı Bekir Sıtkı Severoğlu tepkilerini şu şekilde dile getirdi:
“Karayolları Bölge Müdürlüğü’nün tarihi eserleri onarma yetkisi yoktur. Bu kabul edilemez. Tarihi eserler restore edilirler. Böyle bir tarihi yapı ancak müzenin denetiminde işin uzmanları tarafından yapılmalıdır. Kendileri de birtakım şeyler yapmışlar. O yörenin taşı olan kireç taşlarıyla onarım yapılmış. Bunlar hiçbir arkeolojik çalışma yapmadan kendi kafalarında köprüye birtakım teraslar yapmışlar. Karayollarının işi yol yapmaktır. Bu köprüye ulaşan yollar korkunç bir vaziyette. Neden kendi işlerini yapmıyorlar da arkeologların işlerini yapıyorlar? Bu onarımı yaparken hangi arkeologdan bilgi almışladır? Müzenin bilgisi var mıdır? Burada adına tamirat mı, onarım mı ne derseniz deyin, iş makineleri kullanılmıştır. Oraya iş makinesiyle dalamazsınız. Orada bulunan bir sütün başını işçilerin kaldığı konteynerlerin önüne sehpa niyetinde kullanılmıştır. Bunlar kabul edilebilecek şeyler değil.”
Septimius Severus Köprüsü’nün Tarihi
Cendere Köprüsü, Roma Köprüsü veya Septimius Severus Köprüsü olarak da bilinir. Antik Cabinas (Cendere) Çayı üzerinde yer almaktadır. Köprü muhteşem bir kanyondan akan çayın iki tarafını birleştirdiği için bu isim verilmiştir. Kâhta ilçesinden Nemrut Dağı’na doğru giderken Karakuş Tümülüsü’nü geçtikten yaklaşık 10 km sonra Sincik- Kocahisar yol ayrımında bulunmaktadır. Köprü Roma İmparatoru Septimius Severus’un (MS 193-211) emriyle o tarihte Samsat’ta (Somasata) karargâh kuran XVI. Lejyon tarafından yaptırılmıştır.
Cendere Köprüsü, Antik Roma mimarisinin muhteşem bir anıtsal örneğidir. Biri ana kemer ve biri tahliye kemeri olmak üzere iki kemerden oluşan köprü her biri tonlarca ağırlıkta olan düzgün kesme taşlardan yapılmıştır. 7 metre genişliğinde, 30 metre yüksekliğinde ve 120 metre uzunluğunda olan köprünün en ilginç mimari özelliği harç kullanılmadan yapılmış olmasıdır. Köprü, her iki tarafından rampa biçiminde yükselerek orta kısımda birleşmektedir. Bu özellik köprünün hem statik olarak dayanıklılığını artırmakta hem de köprüye anıtsal bir görünüm kazandırmaktadır.
Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? Yorumlarınızı bizlerle paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: arkeofili, gazianteptur, kulturportali
Asıl konuyla doğrudan ilgisi olmasa da iki şeyi düzeltmek isterim. Sözkonusu Bakanlığın adı değişti, yeni adı Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. Karayolları Genel Müdürlüğü’nün tek işinin yol yapmak olduğu ifadesi de yanlış. Yolla birlikte her türlü köprü, menfez, kısaca sanat yapılarının yapım işi de KGM’ nin görevleri arasında. Tarihi Köprüler Şubesi Müdürlüğü’nün işi de tarihi köprülerin restorasyonunu yaptırmak.
Elbette bu bilgiler, tarihi bir köprünün nasıl bu hale geldiğinin açıklaması değil. Bu konuda birinci ağızdan kesin bir bilgi öğrenirsem burada paylaşırım.
Bu haberi önceki haftalarda görmüştüm ben. Ve insan ne diyeceğini bilemiyor. Pes doğrusu…
Yanlış hatırlamıyorsam, Karayolları Genel Müdürlüğü’nün kuruluş kanununda maddelerin birinde “Tarihi köprülerin onarılması Karayolları Genel Müdürlüğü’nün görevidir.” gibi bir madde olduğundan, tüm ülke çapında tarihi köprüler sadece KGM’ye bağlı maalesef. Bu durum ancak yasanın o maddesinin kaldırılarak, Kültür Ve Turizm Bakanlığı’nın kuruluş kanununa eklenerek çözülebilir. Yani çözüm Meclis ve Cumhurbaşkanlığı, maalesef kimsenin yapabileceği bir şey yok