Malezya'da Keşfedilen 'Jedek' Dili Le Guin'in "Mülksüzler"ine Yaraşır Cinsten

- Reklam -

2017 yılında İsveç’in Lund Üniversitesi’nden toplumdilbilimciler –sosyolojik verileri dilbilimin ilkeleriyle birleştiren bir bilim– Güneydoğu Asya’daki Malezya’ya gittiler. Amaçları burada Jahai dilinin kullananları bulmak, bahsi geçen dili kayıt altına alarak veri elde etmekti. Ancak Malezya’nın kuzeyinde Jahai dilinin konuşulduğu bir köye geldiklerinde bu dilden apayrı olan bir dile rastladılar: Jedek dili. Konuşanları dinledikleri bu dilin farklı biçim bilgisi, şekil bilgisi ve dil bilgisi kuralları olduğunu görünce hemen verileri not alarak rapor haline getirdiler. İşte Jedek dili ilk olarak böyle, tamamen tesadüfen keşfedildi.

2018’de ise bu dilin sadece ve sadece 280 kişiden oluşan küçücük bir topluluk -araştırma yapılan köyün tamamı değil köyde yaşayan belirli bir kabile dili kullanıyor- tarafından konuşulduğu anlaşılınca hemen ‘yok olma tehlikesindeki diller’ listesine alındı. Ancak Jedek dilini kullananların muhtemelen bundan haberi yoktur.

Jedek dilinin şu ana kadar tespit edilen özellikleri şöyle:

Mülkiyet, sahiplik kelimelerinin karşılığı ve iyelik ekleri yok. (Benim, senin, onun vb.)
Kadın-erkek ayrımı yok. Yani İngilizce gibi he-she yerine Türkçede olduğu gibi tek kelimeyle iki cinsiyeti de kastediyorlar. Böylece cinsiyet ayrımı dilde yok olmuş.
Paylaşmak sözcüğü ise tam tamına 10 ayrı sözcükle ifade edilebiliyor. Yani mülkiyet yokken paylaşım üzerine oldukça zengin bir sözcük dağarcığı geliştirmişler.
Rekabet ve yarışma gibi kavramlar da Jedek dilinin içerisinde ne yazık ki bulunmuyor(!)

Bütün bu özelliklerin en önemli sebebini ise araştırmacılar, Joanna Yager ve ekibi, bu topluluğun komün bir hayat yaşamasına bağlıyor ve bu yaşamın onların dil ve kültürlerine de yön verdiğini belirtiyorlar.

- Reklam -

Hepimizin bildiği üzere geçtiğimiz ay kaybettiğimiz Ursula K. Le Guin‘in yazdığı Mülksüzler ve Karanlığın Sol Eli romanlarında Jedek diline benzer diller vardı. Mülksüzler’de Pravca -orijinal adıyla Pravic- dili mülkiyetin barınmadığı ve iyelik yani sahiplik eklerinin bulunmadığı bir dildi. Romana da adını veren özelliklerden biri de buydu-mülkiyetsizlik. Karanlığın Sol Eli ise Kış adlı bir gezegende yaşayan yılın Kemmen dedikleri zamanlarında duygu durumlarına göre cinsiyet değiştiren ve karşısındaki kişiyi de kendi hormonlarına göre eril ya da dişil yapan bir tür Androjen -cinsiyetsiz- varlıkların kullandığı yine androjen bir dile yer veriyordu. Bu dilde de kadın-erkek belirten sözcükler olmadan konuşuluyordu. Bu bakımdan bakıldığında Jedek dili bir nevi gerçek dünyanın Pravca’sı sayılabilir.

- Reklam -

Ayrıca meraklısı için Jedek dilinin ses kaydına şuradan ulaşabilirsiniz:

Haberi dili keşfeden Yager ve ekibinin keşif bildirisinin son cümlesini alıntılayarak bitirelim:
“İnsan olmanın pek çok yolu bulunsa da, modern medeniyetten ziyade, çoğu zaman, evrensel insanlık değerleri yalnızca en ilkel kabilelerde görülüyor.”