Ethem Yekta Ulaş
Bir zamanlar Yunan medeniyetinin hâkim olduğu Karadeniz kıyılarında, antik bir dilin izlerini günümüzde de duymak mümkün. Pontus Rumcası adı verilen bu Antik Yunan dili, yaklaşık iki bin yıldır Trabzon’un dağlık köylerinde konuşuluyor. Ancak araştırmacılar, bu “dilbilimsel hazine”nin yok olmak üzere olduğu konusunda uyarıyor.
Pontus Rumcası (Romeika / Romeyka), MÖ 323’de başlayan Helenistik Dönem’de kullanılan Antik Yunan dili olan Grekçenin doğrudan bir devamı niteliğinde. Bu dili sadece birkaç bin kişi konuşabiliyor ve yazılı bir sisteminin olmaması, kuşaktan kuşağa sözlü aktarımını zorlaştırıyor. Bölgeye İslamiyet’in ve Osmanlı hâkimiyetinin yayılmasıyla birçok kişi Türkçe diline geçmiş durumda. Ancak Trabzon’un izole tepelerinde yaşayan Müslüman cemaatler arasında kadim Yunan dili izlerini korumayı başarmış.
Cambridge Üniversitesi’nden Profesör Ioanna Sitaridou, dille ilgili olarak şunları söylüyor:
“Anadolu’daki İslamlaşma genellikle Türkçeye dil değişimiyle birlikte gerçekleşti. Ancak vadilerdeki topluluklar Pontus Rumcası’nı korudu. Bu da İslamlaşma nedeniyle arkaik özelliklerini sürdürmelerine yol açtı.”
Dillerin Son Kalesinden Sesler: Pontus Rumcası Yok Olma Tehlikesiyle Karşı Karşıya
Pontus Rumcası Modern Yunancadan önemli farklılıklar gösteriyor. Fakat Helenistik Dönem Yunancasına da dayanan izler taşıyor. Örneğin Modern Yunancanın terk ettiği ve Antik Yunan dilinde bulunan “masdar” (isim-fiil) kipi Pontus Rumcasında hâlen kullanılıyor.
Profesör Sitaridou, “Romeyka Modern Yunancanın kızı değil, kız kardeşidir,” diyerek bu tarihi bağa işaret ediyor.
Son 16 yıldır Pontus Rumcası üzerine araştırmalar yürüten Profesör, bu nadide dilin yok olma riskine karşı farkındalık yaratmaya çalışıyor. Ancak konuşucuların çoğunun 65 yaş üstü olması ve gençlerin ilgisizliği endişe verici. Öte yandan Yunanistan’daki bazı çevreler de Pontus Rumcasını “bozulmuş” bir Yunanca olarak görüyor.
Pontus Rumcası Konuşmalarının Kayıtlarını Yüklemek için Websitesi Hazırlandı
Dili koruma çabaları kapsamında Sitaridou, halkın Romeyka konuşmalarını yükleyebileceği Crowdsourcing Romeyka adında bir dijital platform hazırladı.
“Bu sayede hem konuşmacılar dilin kalıcı bir kaydını oluşturabiliyor hem de araştırmacılar belgeleme yapabiliyor. Böylece dil miraslarını korumak için konuşucular motive oluyor.”
Konuyla ilgili hazırlanan bir videoyu da hemen aşağıdan izleyebilirsiniz:
Antik çağlardan bugüne uzanan bu kültürel mirasın kaybedilmemesi, sadece dilbilim açısından değil kültürel çeşitliliğin korunması için de büyük önem taşıyor. Pontus Rumcası son demlerini yaşasa da bu nadide dilim kayıt altına alınması, geleceğe taşınmasına yardımcı olabilir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: Antik Yunan Kültürünün Temelini Atan Kadim Anadolu Halkı: “Luviler”
Kayıp Rıhtım’da bu dilin konuşulduğu ailelere mensup olan okurlar yer alıyor mu? Yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilir, daha fazlası için bizi Google News’ten takip edebilirsiniz.
Kaynak: The Guardian
Galiba aynı bölgede Hemşince ve Lazca da Romeika kadar olmasa da yok olma tehlikesi altında.
Tıpkı Kürtçe gibi ülkemizde konuşulan diğer diller de ortaokullarda seçmeli olarak okutulabilir.