Devrim Beyaz
Kayıp kıta Argoland keşfedildi. Yıllarca bir gizem olarak ormanların altında bekleyen kıta sonunda bilim insanları tarafından gün yüzüne çıkartıldı. Keşif yaklaşık 155 milyon yıl önce Kuzeybatı Avustralya’dan koparak yavaşça uzaklaşan büyük bir kıtanın izlerini takip etmeye dair heyecan verici bir hikâyeyi anlatıyor. Bu saklı kıtanın sırrını çözmek için 7 yıl süren zorlu bir bilmecenin peşinden koşulması gerekti.
İlerleyen zamanda Güneydoğu Asya adalarının temellerini atan bu kayıp kıta, kökenine dair çarpıcı bir kanıt bırakmıştı: Okyanusun derinliklerinde yatan ve Argo Okyanus Tabanı olarak bilinen bir havza. İşte bu bulmaca parçası jeosismik izlerini takip eden bilim insanlarına yol gösterdi. Kanıtlar Argoland adlı kayıp kıtanın yavaşça kuzeye doğru sürüklendiğini ve nihayetinde Güneydoğu Asya’nın nefes kesen adalarının altına yerleştiğini gösteriyordu.
Argoland’ın sınırları, Batı Avustralya’dan Papua Yeni Gine’nin kuzeyine uzanan 5.000 kilometrelik bir uzunluğu kapsıyordu. Bu nedenle araştırmacılar Güneydoğu Asya adalarının derinliklerinde gizli bir kara parçası keşfetmeyi umuyorlardı. Fakat karşılarına sadece küçük parçaların çıktığını gördüler. Parçaların Argoland’a ait olabileceğine dair kuşkular olsa da boyutları kayıp kıta ile kıyaslandığında oldukça miniklerdi. Üstelik bu parçaların etrafı yaklaşık 205 milyon yıl öncesine dayanan eski okyanus havzalarının kalıntıları ile çevriliydi. Yani buradaki parçalar Argo Okyanus Tabanı’ndaki okyanus kabuğunun kaydından çok daha yaşlıydı. Bu da parçaların kıtanın bölünmesinden önce Avustralya’dan uzaklaştığını gösteriyor gibiydi.
Kayıp Kıta Argoland’ın Gizemli Geçmişi: Çözülmeyi Bekleyen Bilimsel Bulmaca
Daha eski tarihler bu parçaların Argoland’ın bir parçasını temsil edip etmediği konusunda şüphelere yol açtı. Eğer bu parçalar kayıp kıtaya ait değilse bu da Argoland’ın subdüksiyon denilen bir süreçle tamamen kaybolup kaybolmadığı sorusunu gündeme getirdi. Subdüksiyon, bir tektonik levhanın başka bir levhanın altına kayması ve yerkabuğunun hemen altında yer alan jeolojik katman olan Dünya’nın mantosuna batması anlamına geliyor.
Geologlar Douwe van Hinsbergen ve Eldert Advokaat bilimsel bulmacayı çözmek için yola çıktılar. Hollanda’daki Utrecht Üniversitesi’nden bu iki cesur bilim insanı Argoland’ın tarihini yeniden inşa etmeye karar verdiler ve sonuçları Gondwana Research dergisinde paylaştılar.
İkili Newsweek’e verdikleri röportajda şunları söylediler:
“Söz konusu araştırma bu bilgileri nasıl uzlaştırabileceğimizi görmek için motivasyonumuzdu: Parçalar neden bu kadar küçük, bu kadar büyük bir kara parçasını nasıl iz bırakmadan kaybettik ve bu parçalar neden Avustralya kaydından bildiğimiz tarihten daha erken gibi görünüyor?”
Eğer Argoland subdüksiyon yoluyla kaybolduysa bu “kötü haber” olurdu. Bu durum araştırmacıların sadece manto tabakasına gömülen “kayıp” kıtaları gözden kaçırmış olabileceğini gösterirdi. Van Hinsbergen şunları söyledi:
“Eğer kıtalar manto tabakasına dalabilir ve Dünya yüzeyinde jeolojik bir iz bırakmadan tamamen kaybolabilirlerse, o zaman jeolojik geçmişte Dünya’nın nasıl göründüğü hakkında pek bir fikrimiz olmazdı. Eski süperkıtaların ve Dünya’nın coğrafyasının güvenilir rekonstrüksiyonlarını oluşturmak neredeyse imkansız olurdu.”
Kayıp Kıtaların Yeniden İnşası ve Bilimin Geçmişteki Yeryüzü Haritası
Son çalışmada ise jeobilimciler Argoland’ın hâlâ var olduğunu, ancak parçalanmış bir formda olduğunu belirlediler. Bu kayıp kıta Avustralya’dan yaklaşık 155 milyon yıl önce koparak zaten bir tür “ada takımı” halinde parçalanmıştı. Bu süreç Doğu Avustralya kıyısı açıklarında bulunan Zelandiya ve Akdeniz bölgesindeki Büyük Adria (Greater Adria) gibi diğer “kayıp” kıtaların tarihine benzer. Argoland’ın takımadaya dönüşmesi 200 milyon yıl önce başlayan bir süreçti.
Bir zamanlar kayıp kıtayı oluşturan kıtasal parçalar şimdi Myanmar ve Endonezya’nın büyülü adalarında bulunuyor. Bu adaların tümü en azından kısmen Endonezya tarafından yönetilmekte. Borneo’nun bir bölümü ise Malezya ve Brunei’ye ait. Timor adası ise Endonezya ve bağımsız Doğu Timor devleti arasında bölündü. İki jeolog çalışmalarını desteklemek ve modellerini test etmek amacıyla bu adaların üzerinde arazi çalışmaları da gerçekleştirdiler.
“Bu araştırmanın temel sonucu iz bırakmadan kıta kabuğunu kaybetmediğimizdir. Bunun yerine Argoland’ın büyük bir kısmı, Güneydoğu Asya’da bulduğumuz okyanus kabuğundan oluşuyordu. Yaptığımız çalışma bu nedenle subdüksiyon gibi Dünya’daki süreçlerin anlayışımıza yardımcı oluyor.
“En önemlisi de geçmişteki Dünya coğrafyasının rekonstrüksiyonlarımızın büyük ’kayıp’ kıtaları eksik olmadığını gösteriyor. Biraz aramamız gerekebilir, ancak kalıntılar hâlâ jeolojik kayıtlarda yer alıyor.”
Son arkeolojik çalışma hakkındaki yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilir, arkeoloji dünyasından yeni haberler için bizi Google News’ten takip edebilirsiniz.
Kaynak: Newsweek
Henüz yorum yok. Forum'a gelip sohbete katıl.