Ethem Yekta Ulaş
Evrenin en önemli gizemlerinden birini çözmek için dev bir adım atıldı. 3 milyar dolarlık proje kapsamında Güney Dakota eyaletinde çalışmalar devam ediyor.
Güney Dakota’da eski bir altın madeninin derinliklerinde, evrenin en büyük gizemlerinden birini çözmek için devasa bir deney kuruluyor. 3 milyar dolarlık bütçesiyle dikkat çeken Derin Yeraltı Nötrino Deneyi (DUNE) projesi, “hayalet parçacıklar” olarak da bilinen nötrinoları inceleyerek evrenin neden maddeden oluştuğunu, kara deliklerin nasıl oluştuğunu ve protonların bozunup bozulmadığını keşfetmeyi amaçlıyor.
Teksas Üniversitesi’nden Profesör Jaehoon Yu’nun da heyecanla bahsettiği proje kapsamında, Güney Dakota’daki Sanford Yeraltı Araştırma Laboratuvarı’nda devasa dedektörler kuruluyor. Bu dedektörler, 1.6 kilometre derinlikte yer alacak ve 500 metre uzunluğunda, 7 kat yüksekliğinde üç mağaraya yerleştirilecek.
Genellikle “hayalet parçacıklar” olarak adlandırılan nötrinolar, nötr doğaları ve minimum kütleleri nedeniyle incelenmeleri oldukça zordur. Ancak aynı zamanda evrende üretilen en bol parçacıklardır. Güneş, süpernovalar ve hatta muzların doğal radyoaktivitesiyle bile üretilirler. DUNE sözcüsü ve fizikçi Mary Bishai, konuyu daha iyi anlatmak için şu örneği veriyor:
“Elinizi yukarı kaldırırsanız, her saniye güneşteki 10 milyar nötrino elinizden geçer.”
DUNE Projesi Nötrino Macerasını Başlatıyor: Evrenin Gizemleri Çözülmeye Bir Adım Daha Yakın
Illinois’teki Fermilab’da bulunan parçacık hızlandırıcılarından üretilen yoğun nötrino demetleri, 1.300 kilometre boyunca yeraltında seyahat ederek Güney Dakota’daki dedektörlere ulaşacak. Bu eşsiz yolculuk, nötrino salınımı olgusunu incelemek için eşsiz bir fırsat sunuyor.
DUNE projesinin başlıca hedeflerinden biri evrenin derin gizemlerini çözmek. Bilim insanları evrenin neden ağırlıklı olarak antimadde yerine maddeden oluştuğunu, bir yıldızın çöküşü sırasında kara deliklerin oluşumuna yol açan şeyin ne olduğunu ve protonların bozunup bozunmadığını anlamayı umuyor.
Büyük Patlama’dan hemen sonra madde ve antimadde neredeyse eşit miktarlarda yaratıldı. Geriye bir bilmece kalıyor: Evren neden çoğunlukla maddeden oluşuyor? Hem nötrinolar hem de antinötrinolar üreten DUNE ışını, her bir türdeki salınımları inceleyerek bu soruyu keşfetmeyi amaçlıyor.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: Büyük Patlama’dan Sonra Ortaya Çıkan İlk Madde “Mükemmel Sıvı” Olabilir
Ayrıca proje süpernova fiziğine de katkıda bulunmaya hazırlanıyor. Gelecek on yıl içinde yakınlardaki bir yıldızın patlama potansiyeli ile DUNE dedektörleri, kara deliklerin ve nötron yıldızlarının oluşumuna dair içgörüler sunarak değerli veriler yakalayabilir.
Bilinmeyeni Kazmak: DUNE Projesi’nin Yeraltı Tünelleri Nötrino Araştırmalarının Önünü Açıyor
Temel bir parçacık süreci olan proton bozunmasının teorik tahmini, DUNE projesinin araştırmayı amaçladığı bir başka konu. Gerçek bozunma astronomik olarak uzun bir zaman alsa da, nötrino dedektörleri büyük birleşik teorilerle uyumlu benzersiz imzaları arama fırsatı sunuyor.
Dünya çapında çeşitli nötrino projeleri mevcut olsa da, DUNE sıvı argon kullanımı ve dedektörleri arasındaki geniş mesafe nedeniyle öne çıkıyor. Bazı bütçe ve zamanlama aksaklıklarına rağmen 36 ülkeden yaklaşık 1.400 kişinin katıldığı DUNE projesi, uluslararası bilimsel işbirliğinin en güzel örneklerinden biri olmaya aday. 2028 yılı sonuna kadar ilk dedektörün faaliyete geçmesi bekleniyor.
Oldukça pahalı deneyle ilgili ilk görüşlerinizi Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilir, daha fazlası için bizi Google News’ten takip edebilirsiniz.
Kaynak: Sputnik International
Henüz yorum yok. Forum'a gelip sohbete katıl.