Ethem Yekta Ulaş
Samanyolu Galaksisi’nin merkezindeki Sagittarius A* isimli süper kütleli kara deliğin dönüş hızı, evrenin birçok nesnenin maksimum dönüş hızına sahip olduğunu gösteriyor.
Asteroidler uçtan uca, gezegenler ve uydular kendi eksileri etrafında ve hatta kara delikler bile dönüyor. Evrende dönen her şeyin dönebileceği maksimum bir hızı vardır. İşte Samanyolu’nun merkezindeki Sagittarius A* neredeyse maksimum hıza ulaşıyor.
Dünya gibi nesneler için maksimum dönüş hızı yüzey yerçekimi tarafından belirlenir. Ayakta dururken hissettiğimiz ağırlık sadece Dünya’nın çekim kuvvetinden kaynaklanmaz. Çekim bizi dünyanın merkezine çeker. Ancak Dünya’nın dönmesi de bizi gezegenden uzağa doğru savurma eğilimindedir. Bu “merkezkaç” kuvveti küçüktür. Ancak bu ekvatorun yer kutbundan veya güney kutbundan biraz daha hafif olmasına neden olur.
24 saatlik bir günümüzle ekvator ile kutup arasındaki ağırlık farkı sadece %0.3’tür. Ancak Satürn’ün 10 saatlik günü, aradaki farkın %19 olduğu anlamına gelir. O kadar ki Satürn ekvatorunda biraz dışa doğru eğilir. Şimdi farkın %100 olduğu bir gezegenin çok hızlı döndüğünü hayal edin. Bu noktada gezegenin çekimi ve ekvatorundaki merkezkaç kuvveti birbirini yok eder. Eğer Dünya daha hızlı dönseydi parçalara ayrılırdı. Muhtemelen daha yavaş bir dönüş hızında da parçalara ayrılırdı. Yani şu anki hızının açıkça maksimum dönüş hızı olduğu anlamına geliyor.
Samanyolu’nun Merkezindeki Süper Kütleli Kara Deliğin Hızı Nasıl Hesaplandı?
Elbette kara delikler için durum biraz farklı. Herhangi bir fiziksel yüzeye sahip nesneler değildir. Yani bu nedenle parçalanmaları da mümkün değildir. Ancak yine de onların da maksimum dönüş hızı vardır. Kara delikler etraflarındaki uzayı ve zamanı bozan muazzam yerçekimi ile tanımlanır. Kara deliğin olay ufku, yakınındaki nesneler için geri dönüş olmayan noktayı işaret eder ve bu fiziksel bir yüzey değildir.
Kara deliğin dönmesi de fiziksel kütle dönüşü olmadan uzayın etrafındaki bükülmeyle tanımlanır. Dünya gibi nesneler döndüğünde, etraflarındaki uzayı çok hafifçe bükerek uzayı çekerler. Bu etkiye “çerçeve sürükleme” denir. Kara deliğin dönüşü bu çerçeve sürükleme etkisi tarafından tanımlanır. Kara delikler, maddenin fiziksel dönüşü olmaksızın, sadece bükülmüş bir uzay-zaman yapısıyla dönerler. Bu da uzay ve zamanın doğal özellikleri nedeniyle bu dönüşün bir üst sınırı olduğu anlamına gelir. Genel görelilikte Einstein’ın denklemlerine göre, bir kara deliğin dönüşü “a” adı verilen bir miktarla ölçülür ve “a” sıfır ile bir arasında olmalıdır. Eğer bir kara delik dönmezse, a = 0’dır ve maksimum dönüş hızında ise a = 1’dir.
Evrende Maksimum Dönüş Hızı: Kara Delikler ve Genel Görelilikteki Rolü
Bu da bizi Samanyolu Galaksisi’ndeki süper kütleli kara deliğin dönüşü üzerine yapılan yeni bir çalışmaya götürüyor. Araştırma ekibi kara delik etrafındaki uzayın çerçeve sürükleme etkisi nedeniyle ışığın spektrumunu bozduğunu gözlemledi. Ekip farklı dalga boylarındaki ışığın yoğunluğunu gözlemleyerek dönüş miktarını tahmin etti. Buldukları şey kara deliğin “a” değerinin 0,84 ile 0,96 arasında olduğuydu, bu da onun inanılmaz hızlı döndüğü anlamına geliyor. Tahmin edilen dönüş aralığının üst sınırında ise, neredeyse maksimum hızda dönüyordu. Bu ayrıca M87’deki kara deliğin dönüş parametresinin tahmin edilen 0,89 ile 0,91 arasındaki değerinden daha yüksekti.
Yeni araştırma hakkındaki yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilir, uzay konulu yeni haberler için bizi Google News’ten takip edebilirsiniz.
Kaynak: Universe Today
Henüz yorum yok. Forum'a gelip sohbete katıl.