Türk Adının Geçtiği İlk Yazıtın Ön Okumasından Kesitler Paylaşıldı: Moğolistan’da Tarihi Keşif

İlteriş Kağan yazıtında yazan metinlerin bir kısmı açıklığa kavuştu. II. Doğu Göktürk Kağanlığı’nın kurucusunun anıtında Türk, Tengri, Kutluk gibi kelimeler yer alıyor.

23 Ağustos günü Türk kültür tarihi adına önemli bir keşfe imza atıldı. Moğolistan’ın Ötüken bölgesinde yer alan Hangai Jote’de, Kül Tigin ve Bilge Kağan’ın babası, II. Doğu Göktürk Kağanlığı’nın kurucusu İlteriş Kutluk Kağan’ın anıt kompleksi ve yazıtı gün yüzüne çıkartıldı.

Tarihte Türk adının geçtiği ilk yazıt olmasıyla bilinen tarihi yeniden şekillendiren keşfe dair ilk toplantı ise dün gerçekleştirildi.

Göktürk döneminin en eski yazılı anıtı olarak kabul edilen yapı, çevresindeki balballar, sunaklar ve figürlerle de ne kadar özel bir yapı olduğunu gözler önüne serdi.

Uluslararası Türk Akademisi ile Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü iş birliğinde gerçekleştirilen keşfin ardından yazıtın deşifresi için çalışmalar da hız kazandı. Bilim insanları, araştırmada yer alan detayların önümüzdeki dönemde bilimsel bir kitapta ele alınacağını duyururken İlteriş Kağan yazıtının tanıtımı için de faaliyetlerin başlatılacağı açıklandı.

Uluslararası Türk Akademisi Başkanı Darhan Kıdırali bugün Facebook hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, İlteriş Kutluk Kağan’ın yazıtında okunan ilk metinleri takipçileriyle paylaştı.

İlteriş Kağan Yazıtı için Ön Okuma Gerçekleştirildi

Darhan Kıdırali, mesajına şu ifadelerle başladı:

KUTLUG KAĞAN’IN ÖZETİ

Türk Dünyasının, halkımızın ilgisini uyandıran İlteriş Kutluk Kağan yazıtının ön okumasını dikkatlerinize sunuyoruz.

Keşfi yapan bilimsel grup: D. Kıdırali, A. Enhtör, N. Bazılhan, N. Bögenbaev Ts. Buyanhişig, G. Batbold.

Yazıtın boyutları: Uzunluk ve yüksekliği 70х74,5 см, genişliği 19 см. Söz konusu yazıtın bütün yüzlerinde metinler yer almıştır. Ön çalışmalara göre ön yüzünde 19 satır yer alarak bunlardan 12 satırın durumu iyidir.

Kıdırali, bahsi geçen satırların ön okumasını şu şekilde paylaştı:

No

1

Ud yïl: toquzunč: ay: …[……….]

İnek yılı: dokuzuncu ay

2

……

….

3

…..Teŋri: oγlu: [……….]

..Tanrı oğlu

4

Qutluγ qaγan: Türük [……….]

Kutlug Kagan: Türk

5

Ur oγlum: M[k]ön…..yü…[……….]

Erkek çocuklarım, köz…

6

Biziŋ:öŋlig:..t.. [……….]

Bizim güzel….

7

es[?] : Ïtdïm: bizi: yat: er: [……….]

Etdim: Bizi yabancı: erler….

8

Yerde: …..tuz…..[……….]

Yerde..

9

Tümen: Tümen: [……….]

On bin: on bin

10

es[?] el[is]ig [?]:küčüg: biz[ber-?]

İşimi gücümü ver…

11

Atadïm: bi tidim [……….]

Tayin ettim (unvan verdim): bi..tidim..

12

es[?] : Qop ešti [……….]

Tamamı eşitti

Çözülebilen metinlerin şimdilik bu kadar olduğunu duyuran Kıdırali , daha fazlasının kısa süre içerisinde paylaşılacağını da açıkladı.

UNESCO’da Tanıtılacak

Kıdıralı daha önce Hürriyet’e yaptığı açıklamada keşfin bilimsel tanıtımının yanı sıra UNESCO’da da gerekli faaliyetlerin yerine getirileceğini ifade etmişti.

“Ayrıca UNESCO’da da bunun bir tanıtımını yapmayı düşünüyoruz. Bu hepimizin tarihine ışık tutacak ortak ve değerli bir buluştur.”

İlteriş Kağan yazıtının ve anıt kompleksinin keşfine dair düşüncelerinizi Kayıp Rıhtım Forum’da bizimle paylaşabilirsiniz.

Kaynak: Darhan Kıdırali