Devrim Beyaz
Türk adının geçtiği ilk yazılı anıt keşfedildi. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı tarafından duyurulan heyecan verici gelişmede, İlteriş Kağan’ın anıt kompleksi ve yazıtı gün yüzüne çıkartıldı.
Dün, Türk kültür ve tarih dünyası için tarihi bir keşfe imza atıldığı duyurulmuştu. Bugün ise keşfe dair yeni detaylar hakkında bilgilendirmeler yapıldı.
Uluslararası Türk Akademisi ile Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü iş birliğinde Moğolistan’ın Ötüken bölgesinde yürütülen bilimsel kazı çalışmalarından ses getiren bir sonuç çıktı. Bilge Kağan ve Kül Tigin’in babası İlteriş Kutluk Kağan’ın anıt kompleksi ve yazıtı gün yüzüne çıkartıldı.
Dün duyurulan ve bugün Moğolistan’ın başkenti Ulan Batur’da gerçekleştirilen basın toplantısında, konuya dair ilk resmi detaylar paylaşıldı.
Uluslararası Türk Akademisi Başkanı Darhan Kıdırali, 2019 yılında Moğolistan’ın Arkeoloji Enstitüsü uzmanlarıyla Ötüken bölgesindeki Nomgon ovasında ortaklaşa başlattıkları kazı çalışmalarının başarıyla sonuçlandığını açıkladı.
Kazı çalışmaları sonucunda Bilge Kağan ile Kül Tigin’in babası İlteriş Kağan’ın külliyesi ve yazıtını keşfettiklerini kaydeden Kıdırali sözlerine şöyle devam etti:
“Anıt metninden elde edilen bilgilere dayanarak, Nomgon külliyesinin Göktürk Kağanlığını yeniden canlandıran Kül Tigin ve Bilge Kağan’ın babası İlteriş Kutluk Kağan’a ithaf edildiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca bu külliye, ’Türk’ adının ilk kez geçtiği Göktürk döneminin en eski yazılı anıtı olarak kabul edilmektedir.”
Türk Adı Geçen İlk Yazıt İlteriş Kağan Anıtında Ortaya Çıktı
Kıdırali, batıdan doğuya oval biçimde inşa edilen külliyenin toplamda 49 metrekare alandan oluştuğunu belirterek külliyenin fiziğini şu sözlerle tasvir etti:
“Külliyenin etrafına hendek kazılmış ve buradan toprak yığılarak bir kale inşa edilmiş. Külliyenin batı tarafında, alanın ortasına delikli taştan bir küp (sunak), taştan insan figürleri, iki yavrusu olan aslan heykeli ve iki koyun heykeli bulunmaktadır.”
Bununla birlikte anıt kompleksinin kapısında 51 balbal taşın sırayla yerleştirildiği, bu balballardan 5 tanesinin de Aşina adlı aileye ait dağ keçisi sembolünü taşıdığı aktarıldı.
Kıdırali, ayrıca külliye içinde bir ibadet yerinin olduğunu kanıtlayan tuğla kalıntıları ile patika üzerine serilen kil kaplamanın da bulunduğunu dile getirdi.
“İbadet yerinin önünde yazıtın üst kısmı ve kaplumbağa şeklindeki temeli keşfedildi. Bulunan eserin iki yüzünde 12 satırlık eski Türk yazısı, üçüncü yüzünde ise eski Soğd yazısı bulunmaktadır. Keşfe katılan bilim adamları, anıtın metninden ’Tanrı’, ’Türk’, ’Kutluk’, ’Tümen’ gibi bir dizi kelime tespit etti.”
(Yazıların ilk okuması gerçekleştirildi. Buradan göz atabilirsiniz.)
İlteriş Kağan Anıtı, Orhun Anıtı Gibi Göktürk Devleti için Önemli Bir Eser
Kıdırali, İlteriş Kağan’ın Nomgon külliyesinin genel olarak oğulları Bilge Kağan ve Kül Tigin’in anıtlarına benzediğini de sözlerine ekledi.
Nomgon’daki İlteriş Kağan yazıtının üst tarafında vücudu ejderha şeklinde iki kurt başı simgelendiğini belirten Kıdırali şu değerlendirmede bulundu:
“Taspar Kağan, Bilge Kağan, Kül Tigin ve diğer anıtların tepesine de bu tür kağanlık simgeleri olan ejderha biçimli kurt başlı bir şeklin çizildiği bilinmektedir. Nomgon anıtının, Orhun anıtları gibi Göktürk devleti için önemli bir anıt olduğu anlaşılmaktadır.”
Nomgon Kazılarının Sonuçları Bilimsel Bir Kitapta Bir Araya Getirilecek
Öte yandan Uluslararası Türk Akademisi’nin Nomgon kazılarının sonuçlarında ortaya çıkan gerçekler, bilimsel bir kitap aracılığıyla bir araya getirilecek. Kitapla birlikte keşfin tanıtımı da Türk devletlerinin başkentlerinde gerçekleştirilecek.
Kıdırali ayrıca, Moğolistan’daki Göktürk dönemine ait anıtlara dair araştırmaların devam edeceğini de sözlerine ekledi.
Türk kültür tarihine dair ses getiren son keşif, 2019 yılında Türkistan sahasında Dede Korkut’un kayıp boyu Salur Kazan’ın Ejderhayı Öldürmesi’nin bulunmasıydı.
Keşfe dair sizin görüşleriniz neler? Yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da bizimle paylaşmayı unutmayın.
Kaynak: AA
Henüz yorum yok. Forum'a gelip sohbete katıl.