Roald Dahl Günü

- Reklam -

“… İnsan hayatının yarısı hiç düşünmeden kitap okumaya ayrılmalı!”

13 Eylül 1916’da, yani 102 yıl önce bugün Galler’de doğdu Roald Dahl. Onun anısına bugün tüm dünyada Roald Dahl Günü olarak kutlanıyor. 1.96’lık boyuyla tıpkı yüreği gibi kendisi de dev bir yazar. Dahl kariyeri boyunca aralarında Charlie’nin Çikolata Fabrikası, Son Perde, Öptüm Seni, Gremlinler, Matilda, Senin Gibi Biri, Cadılar, Kancık, James ve Dev Şeftali, Yaman Tilki’nin de bulunduğu pek çok eser kaleme aldı. Daha önce sitemizde kendisi için hazırlanan incelemede yer alan biyografisine buradan ulaşabilirsiniz. Bu yazımızdaysa biyografik bilgilerin yanı sıra yazarın çok daha derinine girmek istiyoruz.

Dahl’ın hayatı da, ne yazık ki, kitaplarında olduğu gibi hem güldürüyor hem de ağlatıyor. Norveçli bir anne-babanın oğlu olarak doğan Dahl, adını da kendisi gibi Norveçli olan bir kâşiften alıyor: Roald Amundsen. Konu dışı ama bu arada Amundsen de Güney Kutbu’na ulaşan ilk kâşiftir. Sıkıntılı bir çocuklukla beraber ailesinden pek çok kişiyi de kaybediyor. İlk önce 7 yaşındaki ablası apandisitten ölüyor, bu olayın üzerinden henüz birkaç hafta geçmişken babası Antarktika sularında zatürreden vefat ediyor. Annesi bu olaylardan sonra onu yatılı okula veriyor ancak bela orada da onu kötü öğretmenler kılığına girerek buluyor. Arkadaşını korumak için yediği feci dayaktan sonra annesi onu o okuldan alıyor. 1933’te de mezun oluyor. Önce benzincide çalışmak amacıyla Doğu Afrika’ya gidiyor. Daha sonra 1939’da savaş pilotu olarak orduya katılıyor. İkinci Dünya Savaşı sürerken uçağı bombardıman altında kalınca ağır yaralanıyor. Kazadan sonra askerlikten emekli oluyor.

- Reklam -

Roald Dahl, 24 yaşına gelmesine ve yazarlıkla hiç ilişiği olmamasına rağmen C.S. Forester ile tanışınca hayatında bir dönüm noktasına gelir. Forester o dönemde The Saturday Evening Post gazetesi için çalışmaktadır ve savaşta pilot olarak yer alan Dahl ile bir röportaj yapmak ister. Böylece onu bir yemeğe davet eder. Yemek sırasında röportaj yapılırken Dahl, Forester’ın not tutmakta zorlandığını fark eder ve ona başından geçenleri yazıp kendisine göndermeyi teklif eder. Bu metin The Saturday Evening Post’ta yayımlanıp beğenilince de Dahl ünlü bir yazar oluverir.

Dahl evinin bahçesine bir tahta kulübe inşa ederek burada yazmaya başlar. Bu kulübeye o zamanlar kitaplarının da çizeri olan Sir Quentin Blake dışında kimse giremese de yapı bugün müze haline getirilmiş. Yani artık herkes girebiliyor. Yazarımız 1953 yılında Patricia Neal ile evlenir. 30 yıllık evlilikleri boyunca doğan beş çocuğundan ilki kızamıktan ölür. İkinci çocuklarının beyninde bir kaza sonucu ödem çıkar ve Dahl çifti bir kez daha yıkılır. Evladını kurtarmak için kolları sıvayan Dahl, beyin cerrahisi alanında aynı rahatsızlıktan mustarip pek çok çocuğun hayatını kurtaran Wade-Dahl-Till Tüpü’nü yapar.

Dahl’ın çocuklarına çok düşkün olması yazarlığına da katkı sağlar. Çünkü her gece yatmadan önce onlara öyküler uydururken aynı zamanda bunları kitaplaştırır. Yazar pek çok çocuk kitabını da bu sayede yazmıştır. Dahl çocuklara o kadar düşkündür ki Roald Dahl’s Marvellous Children’s Charity adında bir vakfı da vardır ve yazarın aldığınız her kitabından telifin %10’u bu vakfa bağışlanır.

Dahl, 23 Kasım 1990’da bir kan hastalığından vefat eder. Adını aldığı Amundsen’in lakabında olduğu gibi kendisi de bir “Viking” olan yazar en sevdiği eşyalarıyla birlikte gömülür. Bu eşyalar bilardo sopaları, elektrikli testeresi, bir şişe Burgonya şarabı, çikolatalar, favorisi HB marka kalemleridir.

Charlie’nin Çikolata Fabrikası

Roald Dahl’ı neredeyse Roald Dahl yapan kitap Charlie’nin Çikolata Fabrikası’dır. Ve tabii ki onun ikinci kitabı olan Charlie’nin Büyük Cam Asansörü’de sayılabilir. Aslında bu kitap serisi üçleme olacaktı ama ne yazık ki yazarın ömrü vefa etmediği için yarım kaldı. Kitabın esin kaynağı, okuduğu yatılı okulun yakınındaki çikolata fabrikasından her sabah gelen tadımlık çikolatalardır. Çocuk Roald, bu çikolatanın tadıyla öylesine mest oluyordu ki zamanla kendisi de bir çikolata fabrikası sahibi olmak istedi. Ancak büyüdükçe bu hayalini gerçekleştiremeyeceğini anlayan Dahl, Charlie’nin Çikolata Fabrikası’nı yazmaya başladı ve başkarakteri olarak da yarı oto-biyografik bir şekilde Willy Wonka’yı yarattı. Willy Wonka ilk ortaya çıktığına Dahl’ın zihninde siyahî bir karakterdi. Kitapta yer alan fabrika işçileri Umpa Lumpalar da siyah deriliydi. Ancak 1970 yılında Ulusal Farklı Renkteki İnsanların Hakları Derneği (NAACP) bunun kölelik çağrışımı yaptığını ve Dahl’ın ırkçı olduğunu söyleyince ünlü yazar her ne kadar buna itiraz etse de onları haklı bularak Willy’yi beyaz olarak baştan yarattı. Umpa Lumpalar ise hippimsi, cüce varlıklar oldular. Kitabın 2005 film uyarlamasında ise bu varlıklar turuncu renkli, yeşil saçlı bir halk oldu.

- Reklam -

Kitabın ve yazarın karşılaştığı zorluklar sadece bununla sınırlı değildi. Roald Dahl oldukça cesur ve açık sözlü bir yazardı ve çoğunlukla çocuk kitabı yazmasına karşın bu huyundan da pek taviz vermiyordu. Kitap 1964 yılında ilk yayımlandığı sırada ahlak sansürüne uğramıştı. Kitabın içinden bir bölüm “Britanyalı çocukların ahlakına zarar verip yıktığı” gerekçesiyle çıkarılmıştı. Bu sansür ancak 50 yıl sonra, 2014’te kaldırıldı. Zamanında sitemizde bu konuyla ilgili yapılan habere buradan ulaşabilirsiniz. Kaldırılan bölümün adı Vanilyalı Şekerleme Odası’ydı ve bölümde iki yeni çocuk karakter daha yer alıyordu.

Charlie’nin Çikolata Fabrikası o kadar sevildi ki kitapta geçen fabrikadan çikolata tarifleri yazarın Benek Tozu ve Diğer Müthiş Sırlar adlı kitabında da kendisine yer buldu.

Belki de kitaba ve Willy Wonka’ya dair en iyi yorumu Patrick Rothfuss’un oğlu yapmıştır:

“Baba, Willie Wonka sadece normal bir insan ama *birazcık da* senin gibi büyücü.”

Roald Dahl 1990 yılında aramızdan ayrıldı ama her yıl 13 Eylül’de o biraz daha yaşıyor. Bu 13 Eylül’de elinize bir parça çikolata alıp yazarın hayal dünyasında ufak bir yolculuğa çıkmaya ne dersiniz?