Fehim Nadirli
Hintli yazar Shrabani Basu, dünyanın dört bir yanındaki gazetelerin başlığını süsleyen 1903 tarihli bir vakayı anlattı. Basu bu defa polisiye edebiyatının ünlü ismi Arthur Conan Doyle hakkında yazdı. Böylece biz de belki de ilk defa Sherlock’un yaratıcısının gerçek hayattaki gözlem ve inceleme yeteneğine şahit olma fırsatını bulduk.
İngiliz köylerinden birinde, George Edalji isimli bir genç yanlış bir kararla hapse atılmıştı. Gerekçe olarak ise sığırları kırbaçlaması gösterilmişti. Sherlock Holmes’un yaratıcısının bu vakanın soruşturmasını bizzat üstlendiği ortaya çıktı.
Bengal Club Library’nin sanal etkinliğinde Shrabani Basu vakayı anlattı. Vaka yirminci yüzyılın başında, İngiltere’deki ırkçılığı ve Arthur Conan Doyle’un gerçek hayattaki gözlem yeteneğini aydınlatıyor.
Basu daha önce de tarihin unutulmuş sayfalarında yer alan önemli ama bilinmeyen karakterleri gün yüzüne çıkarmıştı. Kendisi daha önce toplama kamplarında öldürülen tek Hintli ve İngiliz casusu Noor Inayat Khan ya da Kraliçe Victoria’nın son yıllarında onun kişisel hizmetçiliğini yapmış Abdul Karim gibi insanlar hakkında yazmış, onları bilinir kılmıştı.
Basu, bir dolabını sırf ilginç insanlara ayırdığını söyledi.
“Edalji 28 yaşında bir avukattı. Babası Shapoorji Edalji fars kökenli, Bombay’den İngiltere’ye göç ettiğinde dinini değiştirip Hıristiyan oldu. Staffordshire’ın Great Wyrley köyünde mahalle papazlığı yaptı. 1876 senesi İngiltere’sinde, Güney Asyalı birisinin böyle bir rolü üstlenmesi ilkti. George 12 yaşına geldiğinde artık kapılarına anonim nefret mektupları bırakılıyordu. Bunun sebebi sırf teninin koyu olmasıydı.”
Sir Arthur Conan Doyle İmzalı Mektuplar Olayı Gün Yüzüne Çıkarttı
Basu’nun geçen mart ayında yayımlanan yeni kitabı The Mystery of The Parsee Lawyer neredeyse yayımlanmayacaktı. Çünkü 2005’te Julian Barnes Arthur & George isimli kitabını yayımlayarak Basu’dan önce davrandı ve Edalji ailesinin hikâyesini anlattı. Bu yüzden Basu kitabı yazmaktan vazgeçti.
Fakat 2015’te bir açık artırmadan haberdar oldu. Burada Sir Arthur Conan Doyle ve o zamanki Staffordshire emniyet amiri George Anson arasındaki mektuplaşmalar sunuluyordu. Basu, “Ortada artık yeni malzeme vardı,” dedi.
“Anson tam bir ırkçı ve emperyalistti. Edalji’yi görünüşte zenci olarak tanımlıyordu.”
Kitabı yazarken birçok farklı kaynak kullandı. İçişleri Bakanlığı’nın vaka ile ilgili dosyalarını inceledi, Edalji’nin Birmingham’daki mektuplarını okudu ve hikâyeyi farklı arşivlerden yola çıkarak birleştirip düzenledi.
1903 senesinde Great Wyrley köyünde sığırlar ve atlar gece vakti kırbaçlanıp bir başlarına ölüme terk ediliyordu. Gözler sırf diğerlerinden farklı göründüğü için hemen George’un üzerine çevrildi. 55 dakika süren davada yargılandı ve suçlu bulundu. 7 senelik hapse mahkum edildi ve 3 sene sonra şartlı tahliye edildi. Avukatlık lisansı iptal oldu ve köyüne dönmeye korktuğundan Londra’ya yerleşti.
“Baskerville’lerin Köpeği” Kitabı George İlham Oldu
Aynı dönemde Baskerville’lerin Köpeği (The Hound of the Baskervilles) yeni çıkıyordu. George hapishanedeyken bu kitabı okudu ve Doyle’a mektup yazmaya karar verdi. Doyle, karısının yasını tutarken mektubu aldı ve yardım etmeye karar verdi.
“Gazeteler Sherlock Holmes’un Farslı gencin vakasını incelediğini haber yaptı. Düne kadar şeytan olarak görülen George, bir anda herkesin sevgisini kazandı.”
Basu, Doyle’un George’la ilk görüşmesinde onun gözüne bir gazete yaklaştırdığını ve miyop olduğuna karar verdiğini anlattı. Doyle’a göre miyop birisi gece vakti dışarı çıkıp hayvan öldüremezdi.
Doyle, The Daily Telegraph gazetesine yazdığı makalede, davanın her bir detayını dikkatlice incelediğini ve tüm iddiaların tamamen dayanaksız olduğuna karar verdiğini yazdı. Makale, The New York Times, The Washington Post gibi gazetelerde de yayımlandı.
Sonunda George, Arthur Conan Doyle Sayesinde Suçsuz Bulundu
İçişleri Bakanlığı sonunda baskılara dayanamayıp bir heyet kurdu ve George’un suçsuz olduğuna kanaat getirdi fakat bir tazminat ödemeyi reddetti.
Basu, “Yüz yıl geçmesine rağmen hâlâ bir şey değişmedi,” dedi. “Yabancılara karşı hâlâ önyargı var ama bu sefer mektupla değil, internette ortaya çıkıyor.”
Shrabani Basu’nun içinde bu olayın da yer aldığı The Mystery of the Parsee Lawyer: Arthur Conan Doyle, George Edalji and the Case of the Foreigner in the English Village kitabı Mart 2021 tarihinde raflardaki yerini aldı. Eserin Türkçe çevirisinin gelip gelmeyeceğini ise zaman gösterecek.
Arthur Conan Doyle’un polisiye romanlarını aratmayan iz sürme hikâyesi hakkında sizin görüşleriniz neler? Yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da bizimle paylaşabilirsiniz.
Kaynak: Telegraph India
Yıllar önce bir çocuk dergisinde bu olayın çizgi romanını okumuştum.