Bir Derviş Yolculuğa Çıkar Bir Daha Dönmemek Üzere: Anadolu Erenlerine Dair Kuş Bakışı Görüntü

Bir Derviş Yolculuğa Çıkar Bir Daha Dönmemek Üzere kitabı için hazırladığımız inceleme sizlerle. Yazar koltuğunda M. Olgay Söyler‘in oturduğu eser, Timaş Yayınları etiketiyle Nisan 2022’de raflardaki yerini aldı.

M. Olgay Söyler’i belki Twitter hesabı üzerinden yaptığı paylaşımlardan, belki önceki eserlerinden, belki de konuk olduğu televizyon ve YouTube kanallarından tanıyor olabilirsiniz. Anadolu inanç tarihi, mitoloji ve tarih alanında üretken biri olmakla beraber henüz yayımlanmış üç kitabı daha bulunuyor.

Bunlardan ilki, aynı zamanda yazarın basılı ilk eseri de olan ve 2019 yılında basılan Anadolu’nun Kronikleri’ydi. Ömer Ünal’ın editörlüğünü üstlendiği ve Karakum Yayınevi etiketiyle çıkan eserin kapak tasarımı da şahsıma aitti. O nedenle yeri bende ayrıdır. Demokan Atasoy ve Işın Beril Tetik ile beraber kaleme aldığı Kötülüğün Tasarımı: Eski İran Dinleri ve Şeytanın Doğuşu ise geçtiğimiz yıl okuyucuyla buluştu. Son olarak Timaş Yayınları’ndan çıkan 208 sayfalık Bir Derviş Yolculuğa Çıkar Bir Daha Dönmemek Üzere adlı eseri, Anadolu’da ve Balkanlar’da Sufi İsimler, Zamanlar ve Mekanlar alt başlığıyla radarımıza girdi.

Bir Derviş Yolculuğa Çıkar Bir Daha Dönmemek Ne Anlatıyor, Nasıl Anlatıyor?

Kitap, Anadolu’da karışıklığa neden olan isyan hareketlerinin arka plan öykülerindeki tasavvuf erbaplarını temel alıyor. Bu süreçte araştırmacının birebir görüşmelerine ve detaylı okumalarına şahit oluyoruz. Halk hikayelerini somut tarih verileriyle karşılaştırıp yorumlar yaptığı kısımlar da mevcut ve tüm bunlar çok akıcı biçimde ilerliyor. Pir Sultan Abdal, Hacı Bektaş Veli, Abdal Musa gibi inanç önderleri ve daha nice isyan ile isim çok akıcı biçimde akıp gidiyor. Her başlığa ayrılan 3-4 sayfa var ve sanki Anadolu’nun dervişleri tek tek kendilerini tanıtıp bizi çok da yormadan gidiyor. Yazarın zaten günlük hayattaki anlatımı da böyle. Gerek Ceren Sungur’un YouTube kanalı Tarih Obası’nda konuk olduğu yayınlardan gerek farklı kanallardaki tavrından tevazu sahibi ve hevesli bir tarih anlatıcısı olduğu da her halinden belli oluyor.

Kitaptan kendi alanımla ilgili dikkatimi çeken çok kısım oldu. Bunlardan ilki Ahi Evran’ın anlatıldığı “Ejderhadan Evran’a Bir Yol Vardır Görülmez” adlı başlıktı. Bu tür anlatıların araştırmacılar tarafından en zor kısmı, bu hikâyelere atıf verilirken asıl kaynağa ulaşmanın zorluğu ile beraber güvenilir bir başucu eser de bulamamak. Kitapta aslında bilmediğim bir menakıpnameye rastlamadım, hatta bu kitap alana ne kattı diye de döne döne düşündüm okurken. Sanırım bunun cevabı çalışmanın o aranan derli toplu kaynak olması ve bunu hem akademik hem gündelik tarzda rahatça sunabilmesi. Orta Asya’dan Anadolu’ya devam eden kültürün ayak izlerini sayfa sayfa görebilmek işin uzmanına zevk işin meraklısına ise yeni bir bakış kazandırıyor. Aklımda en yer eden başlıklardan “Hakikat ve Gerçek Arasında: Hacı Bektaş’ın Kadıncık Ana’ya Nazar Kılıp Anadolu’ya Kanat Çırpması”, “Pir Sultan Abdal Neden Öldürüldü?” kısımlarını şiddetle tavsiye ediyorum. Yine “Türk Kültüründe Kehanet ve Safevi’den Osmanlı’ya Kaçan Bir Kahin: Haydar Remmal” bölümünü okumak ayrıca keyifliydi.

Yazarın alanyazına çok hakim olduğunu da söylemek gerek. Benim için Ursula K. Le Guin ile beraber kraliçe olarak andığım sanat tarihçisi Emel Esin’e rastlamak hoş bir tesadüftü, ki akademide hâlâ çalışmalarının ötesine geçebilmişliğimiz yoktur. Ahmet Yaşar Ocak’ın adını zaten inanç alanında, özellikle de Anadolu coğrafyası ele alındığında saygıyla anmadan bir satır yazmak mümkün olmayacaktır. Abdulbaki Gölpınarlı, İrene Melikoff, Fuad Köprülü, Halil İnalcık, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Mircea Eliade, Oktay Aslanapa gibi bir yıldızlar geçidi başlık sonu kaynakçalarda parıldıyor. Bu ışıl ışıl geçit konularda da devam ediyor; Kalenderiler, Celali İsyanları, Bektaşiler, Horasan Erenleri ve daha nicesi…

Daha önce de belirttiğim gibi yazarın ilk eseri olan Anadolu’nun Kronikleri, daha akademik bir tavır içindeydi. Bu nedenle daha dikkatle okunması gereken bir eserdi. Bir Derviş Yolculuğa Çıkar Bir Daha Dönmemek Üzere ise konunun meraklısı olan ama henüz yeni başlayanlar için güzel bir özet sunuyor. Okuru ne ayrıntılara boğup sıkıyor ne de gerekenden az bir bilgi veriyor. Hem dili hem sayfa sayısı eseri bir günde bitirmek için çok müsait. Keza ben tüm işlerim arasında hafta içi olmasına rağmen tek günde okuyup bitirdim bu güzide çalışmayı.

Kapak, Editörlük ve Nicesi

Eserin editörlüğünü Samed Altıntaş üstleniyor ve çok minik bir iki yazım hatası dışında oldukça başarılı bir sunuşu olduğunu söylemeliyim. Özellikle kitabın kapağı gerçekten çok hoşuma gitti. Kapak resmi Ali Yaycıoğlu’na, tasarımı ise Yasin Çetin’e ait. Font seçimi, iç kapak, sayfa düzeni sorunsuz ilerliyor. Belki bölüm sonu kaynakça yerine sayfa içi numaralandırılmış kaynak verilse daha sağlıklı olurdu diye düşünüyorum. Kitabın ismi ve alt başlığı ise içeriğiyle uyumlu; masalsı ve romantik. Bunun yalnız benim fikrim olmadığını kitabı okuduğum gün içinde herkesin eserin ismine dikkat edip beğendiğinden anladım.

Velhasıl kelam son yıllarda hız verdiği kitap ve akademik yayınlarında M. Olgay Söyler’e başarılar diliyor, yeni eserlerini raflarda görmek için şimdiden sabırsızlandığımı söylemek istiyorum.

M. Olgay Söyler’in daha önce yazdığı eserleri okuma fırsatınız oldu mu? Peki yazarın Bir Derviş Yolculuğa Çıkar Bir Daha Dönmemek Üzere adını verdiği yeni kitabın konusunu sizler nasıl buldunuz? Yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum üzerinden bizlerle paylaşabilirsiniz.