Kadimzamanlar ve Diğer Vakitler – Neşe Taluy Yüce | Çevirmenin Çemberi

2018 Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi Olga Tokarczuk eserleri dilimize kazandırılmaya devam ediyor. Timaş Yayınları, Sür Pulluğunu Ölülerin Kemikleri Üzerinde sonrası Kadimzamanlar ve Diğer Vakitler kitabını da okurla buluşturdu. Eserin Lehçe aslından Türkçeye tercümesini üstlenen Neşe Taluy Yüce ise kitabın çeviri macerasını Kayıp Rıhtım okurları için kaleme aldı.

Bir Dünya Metaforu Olarak Okunan Kadimzamanlar ve Diğer Vakitler

1996 yılında yayımlandığında, Olga Tokarczuk’un kariyerinde ciddi bir yükselişe neden olan ve birçok yerel ödül almasını sağlayan Kadim Zamanlar ve Diğer Vakitler (Prawiek i inne czasy) tutarlı bir hikâye olarak başlamaz. İlk bakışta, Kielce bölgesinde bulunan bir köyde yaşayan kişileri anlatan öyküler dizisi gibi görünür. Bu bağlamda okuyucunun dikkatini belki biraz dağıtabilir. Ancak birkaç sayfa sabır lütfen, çünkü okuma ilerledikçe, bu garip hikâyeler iç içe geçer ve çok ilginç bir hal alır.

Bu kitapta Polonya’nın uzak bir köşesinde bulunan bir masal köyünde, köye uygun bir biçimde, yer yer masalsı boyutta yaşamakta olan birçok kahramanın “zamanı” anlatılmakta. Evet, burada herkesin ve her şeyin bir “zamanı” vardır. Yazgıları değirmenin etrafında dönen Genowefa ve Michał’in, sonra kızları Misia’nın, oğulları İzidor’un, damatları Pawel’in, kocalarının sadakatsizliği yüzünden çevredeki tüm kadınları tiksindiren ve kıskandıran Başak’ın ve gayrimeşru kızı Ruta’nın zamanları, toprak sahibi Popielski’nin zamanı gibi bireylerin zamanlarının yanı sıra “kimsenin göremediği” meleklerin, hayaletlerin, çeşitli nesnelerin de zamanlarından söz edilir ayrı ayrı. ‘Masalsı zamandır’ romanın en önemli öğesi kısacası. Gelgelelim ‘zaman’ bir yana, romanın başkahramanı “Kadimzamanlar” köyünün kendisidir. Karakterler, nesilden nesle değişir, ancak Kadimzamanlar’ın büyüsü hep aynı kalır.

Çocukluk Masalları ve Düşlere Uzanan Bir Anlam

Hepimizin yaşamında belleğe kazınmış, unutulmaz olayların mevcut olduğu malum. Bunlar zaman zaman, parçalı biçimde, hatta tek bir film karesi gibi asılı kalmışlardır anılarda, aklımıza geldikleri gibi bir çırpıda kayboluverirler. Bu görüntülerin çoğu çocuklukta gerçekleşmiş, çocukluk abartmasıyla bezenerek çocuk düş gücünün kattığı masalsı biçime dönüşmüş, gerçek mi yoksa hayal mi olduğu açıkça bilinmeyen büyülü anılardır. İşte bu romanı okurken ve özellikle de çevirirken Olga Tokarczuk’un bu tarz deneyimleri ve anıları çok iyi kullandığını düşündüm ve anlatılanları bu büyülü akışla çevirmeye çalıştım. Çünkü Kadimzamanlar köyünün belleğe kazınan, çocukluk masallarına ve düşlerine uzanan bir anlamı vardı…

Bu kitap gerçekçilik ve fantazinin bir karışımı. Burada, dünya tarihinin olağan seyrini ve iki dünya savaşı gibi 20. yüzyılın büyük olaylarını görüyoruz. Ne var ki öte yandan, bu köy, hayalin ve büyünün merkez üssü; dünyadaki her şeyin olup bittiği tek yer:

“Burası Kadimzamanlar’ın sınırı,” demişti Ruta, elini ileri uzatarak.
Izydor anlamamıştı.
“Kadimzamanlar burada bitiyor, buradan ötede bir şey yok.”
“Ne demek istiyorsun? Ya Wola, Taszów ve Kielce? Kielce’ye giden yol buralarda bir yerde olmalı.”
“Kielce, Wola ve Taszów Kadimzamanlar’a ait değil. Hepsinin bittiği yer burası.”

(Kadimzamanlar ve Diğer Vakitler s.132)

Tokarczuk, her zamanki gibi bu kitabında yine, canlı ile cansızın, doğal ve doğaüstünün, insan ve hayvanın birbirine eklendiği bir gerçeklik inşa ediyor. Sihirli gerçekçilik burada, göremediğimiz, ancak yazgımızı etkileyen güçler olduğu inancı tarafından yönlendiriliyor. Ayrıca kitabın tamamının gerçeklik üzerine düşüncelerle dolu olduğunu da mutlaka belirtmek gerek.

Alışılmadık Bir Roman

Kadimzamanlar ve Diğer Vakitler alışılmadık bir roman, hatta diyebilirim ki çok ilginç bir sanatsal proje. Kadimzamanlar köyünde yaşayan iki ailenin – dünyevi ve ilahi- tarihini anlatan bir destan. Birinci Dünya Savaşı’nın başında başlayarak 1980’lere kadar devam ettiği ve üç kuşağın maceralarını aktardığı için bir nehir roman aynı zamanda. Ama her şeyden önce, insan yaşamı, yaşamın kendisiyle mücadele, koşullar, ahlaki, dini normlar ve acımasız zaman hakkında nefes kesici bir anlatı. Zulmüne rağmen, her ne pahasına olursa olsun dünyaya ve içinde yaşayanlara anlam vermek isteyenlerin okuması gereken duygusal bir hikâye.

Tokarczuk’un farklı biçimlerdeki öğelerden bir bütün oluşturma tarzını seven okuyucunun çok severek okuyacağı bir dünya metaforu “Kadimzamanlar ve Diğer Vakitler”…

Keyifli okumalar dilerim.

Neşe Taluy Yüce

Kadimzamanlar ve Diğer Vakitler kitabı hakkındaki yorumlarınızı bizimle Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilirsiniz.