Onur Selamet
Hans-Åke Lilja’nın editör koltuğunda yer aldığı Karanlıkta Parlayanlar Şubat 2024’te Türkçe raflarındaki yerini aldı. Altın Kitaplar etiketiyle yayımlanan antoloji Stephen King, Clive Barker, John Ajvide Lindqvist ve Edgar Allan Poe gibi korku edebiyatının usta kalemlerinden öykülere yer veriyor.
İsveçli editör ve yazar Hans-Åke Lilja, hayatının önemli bir kısmını Stephen King’in dünyasından haberler ve içerikler sunan hayran sitesi Lilja’s Library’yi yöneterek geçirmiş bir isim. 1996 yılında kurulan site, 2016’da 20. yılını kutladı. Lilja da Lilja’s Library’nin 20. yılı şerefine Türkçeye geçen haftalarda Karanlıkta Parlayanlar adıyla kazandırılan Shining in the Dark isimli korku öyküleri antolojisini hazırladı.
Toplamda 17 farklı dile kazandırılan Karanlıkta Parlayanlar’ın Türkçe yolculuğuna devam ettiği şu günlerde, eserin arkasındaki ismi Kayıp Rıhtım sayfalarında ağırlamak istedik.
Hans-Åke Lilja ile 13 farklı yazardan 12 korku öyküsünü bir araya getiren Karanlıkta Parlayanlar’ın ortaya çıkış serüvenini, Lilja’nın Stephen King hayranlığının temelini, yeni projeleri ve İsveç’teki korku/gerilim edebiyatının son durumunu konuştuk.
SÖYLEŞİ: Onur Selamet
ÇEVİRİ: M. İhsan Tatari
Hans-Åke Lilja ile “Karanlıkta Parlayanlar” Üzerine
20 yılı aşkın süredir “profesyonel bir Stephen King hayranı”sınız. Bu ilginin başlangıcına gitmemiz gerekirse, Hans-Åke Lilja King’in ‘sadık okurlarından’ olduğunu ne zaman fark etti? Onu King’in edebiyatına çeken detay neydi ve tüm bu ilgi uzun yıllar boyunca nasıl canlı kalabildi? Dahası, Hans-Åke Lilja kimdir? Kısaca bahsedebilir misiniz?
İsveçliyim. 1996’dan beri Lilja’s Library – The World of Stephen King adlı internet sitesini yönetiyorum. 1983’ten beri King okuyorum, 2017’den beri de onunla ve çalışmalarıyla ilgili kitaplar yazıp seminerler veriyorum. Bu alanda 5 kitabım var.
İlk King romanımı (Göz / Carrie) 13 yaşında, bir yılbaşı hediyesi olarak almıştım, çünkü ailem çizgi roman yerine daha çok kitap okumamı istiyordu. Onu okumuş fakat çok sevmemiştim. Ama daha sonra kompozisyon ödevim için bir kitap okumam icap etti. Daha önce yalnızca bir kitap okuduğumdan (King’in Göz romanını) kütüphaneye gidip King’in rafını kontrol ettim ve orada havalı bir kapağı olan Kujo’yu buldum. Üstünde köpek dişleri falan vardı. Onu okur okumaz müptelası oldum. O günden sonra İsveççeye çevrilmiş bütün King kitaplarını okumaya başladım. Onları bitirdiğimde de dilimize henüz çevrilmemiş, İngilizce baskılarını okudum. Çok büyük bir hayranı olmuştum. Yani aslında son 41 yıldır King okuyorum.
“Stephen King Harika Hikâyeler Yaratmakta Usta”
Beni King’in hikâyelerine çeken şeyler 1) harika hikâyeler yaratmakta bir usta olması ve 2) gerçekten anlayabileceğiniz karakterler tasarlaması. Onlara sempati duymuyorsunuz fakat gerekçelerini anlayabiliyorsunuz.
1996 bir internet sitesi kurmak için oldukça erken bir tarih. Onu 28 yıl boyunca ayakta tutmak ise gerçekten saygıdeğer bir iş. Peki bize kısaca Lilja’s Library’nin hikâyesini anlatabilir misiniz?
Haklısınız, 1996 yılı bir internet sitesi açmak için gerçekten de çok erken bir tarihti. O yıllarda internette dolaşırken bütün haberleri tek bir yerde toplayan bir sayfa bulamıyordum ve bu benim için bir sorundu. Birkaç tane vardı aslında ama hepsi farklı konulara odaklanmıştı. “O zaman ben de kendi sayfamı açarım,” diye düşündüm. Sayfamı neredeyse 30 yıl boyunca idare etmek gibi bir planım yoktu. Eğlenceli ve yeni bir şeydi, ama zaman akıp geçti ve işte buradayız.
“Karanlıkta Parlayanlar” kitabındaki yazar ve öykü tercihlerini nasıl kurguladınız? Eseri hazırlamadan önce, aklınızda belirli bir format var mıydı? Yoksa her şey yoldayken mi şekillendi?
King’le kısmen bağlantılı olan yazarları tercih etmek istedim. King’in sevdiği, ilham verdiği veya bir şekilde onunla bağlantılı olan kişileri. Bir numaralı önceliğim buydu. Sonra yazarlardan yeni hikâyeler almaya çalıştım. Birkaç tanesi bu isteğimi geri çevirmedi, ama hepsi değil. Yani evet, aklımda bir format vardı.
“King’in Gençliğini Gösteren Bir Öykü”
Kitap, Stephen King’in daha önce hiçbir koleksiyonunda yer almamış “Mavi Hava Kompresörü” öyküsüne de ev sahipliği yapıyor. Bu bizce kesinlikle çok büyük bir ayrıcalık. Siz bu özel durum hakkında ne hissediyorsunuz? “Mavi Hava Kompresörü” öyküsünün seçilmesi ve kitaba dahil edilişi nasıl bir süreci takip etti?
Aslında eski hikâyelerinden birini eklemek istemiş ve King’den bana bir-iki öykü yollamasını istemiştim. King beni şaşırtarak bana üç hikâye yolladı ve içlerinden birini seçmemi söyledi. Ben de bunu seçtim. Bu hikâyeyi seviyorum. Bize King’in gençliğini gösteriyor. Kariyerinin başlarındaki bir King’i. Yazım stili açısından ele alacak olursanız son hikâyeleri kadar iyi değil. King bu hikâyeyi kaleme aldığından beri çok şey öğrenmiş, fakat yine de yazarın gelişimini anlamamızı sağlayan, önemli bir öykü olduğunu düşünüyorum.
Kitabın en eski öyküsü Edgar Allan Poe’nun “Gammaz Yürek”i. Bir korku antolojisini Poe öyküsüyle zenginleştirmek kuşkusuz oldukça isabetli bir tercih. Peki onca Poe öyküsü arasından neden “Gammaz Yürek”?
Aslında iki sebebi var. 1) Bu gerçekten de iyi bir klasik. 2) King bu hikâyenin The Old Dude’s Ticker (İhtiyarın Yüreği) adlı, modern bir uyarlamasını yazmıştı. Ki bu da bizi kitabın formatıyla ilgili daha önce verdiğim cevaba getiriyor.
Kitapta Bev Vincent, Richard Chizmar, Stewart O’Nan ve Kevin Quigley gibi daha önce Stephen King ile birlikte çalışmış (ya da Stephen King üzerine çalışmış) isimlerin de öyküleri bulunuyor. King’i edebi açıdan yakından tanıyan bu yazarlarla çalışmak antolojiye nasıl bir katkı sağladı?
Bu yazarları çok uzun bir süredir tanıyorum. Hepsi de çok iyi insanlar, aynı zamanda her birinin King’le aradığım türden bir bağlantısı var. Ayrıca çok profesyoneller, yani her açıdan birlikte çalışması çok kolay insanlar. Onlara ihtiyacım olduğunda yapmaları gerekeni yaptılar. Bir editör bundan başka ne ister?
İsveçli yazar John Ajvide Lindqvist “Karanlıkta Parlayanlar”ın öne çıkan isimleri arasında. Bu antolojiyi hazırlarken kendi ülkenizden bir yazarla çalışmak nasıl bir deneyimdi? Lindqvist Türkiye’de de sevilen bir yazar. Bize kendisi hakkında başka neler anlatabilirsiniz?
John’la çalışmaktan çok keyif aldım. Diğerleri gibi o da çok profesyonel bir yazar ve onunla çalışmak çok kolaydı. Hikâyesinin çevirisinde de yer aldım (orijinali İsveççe yazılmıştı) ve bu da heyecan vericiydi. Bu süreç esnasında onunla arkadaş olduk, bu da çok iyi bir bonus oldu.
Kitaptaki bazı öykülerde “panayır” tekrar eden bir motif olarak karşımıza çıkıyor. Panayırlar Ray Bradbury’den beri korku anlatılarının olmazsa olmazı. Ancak yine de, “Karanlıkta Parlayanlar”da yinelenen panayır motifinin editörün bir yönlendirmesi mi, yoksa yazarların ortak bilincinden çıkan tesadüfi bir sonuç mu olduğunu öğrenmek isteriz.
Aslına bakarsanız bu bir tesadüf. Benim yönlendirdiğim ya da dâhil olduğum bir şey değil. Hepsi yazarların işi.
“Karanlıkta Parlayanlar” bizdeki son verilere göre 17 dilde, 37 farklı edisyonla yayımlandı. İçerisinde her ne kadar korku edebiyatının usta isimleri yer alsa da; bir öykü antolojisinin dünya çapında bu boyutta alıcı bulması dikkate değer bir başarı. Siz kitabın diğer dillerdeki yolculuğunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Sizce “Karanlıkta Parlayanlar” neyi/neleri doğru yaptı?
Aynı şeyi ben de kendime defalarca sorup durdum. Kitabın böylesine büyük bir başarı yakalayacağını hayal dahi edemezdim. Sanırım bunun sebebi iyi yazarların, iyi hikâyelerin ve farklı öykülerin başarılı bir karışımı olması. Okurlara favori öykülerinin hangisi olduğunu sorduğumda çok farklı yanıtlar alıyorum. Sadece King, Ajvide veya Baker’dan söz etmiyorlar. Sanırım şimdiye dek her hikâyenin birilerinin favorisi olduğunu duydum. Belki de başarılı olmasının sırrı budur.
Daha önce Stephen King ile çeşitli zamanlarda bir araya geldiğinizi, onunla söyleşiler gerçekleştirdiğinizi biliyoruz. King hakkında bizlerle paylaşabileceğiniz bir anınız ya da anekdotunuz var mı?
Bu doğru. King’le üç kez buluştum, kendisiyle iki kez telefonla röportaj yaptım ve her biri eşsizdi. Onunla buluşmak gerçekten de çok heyecan vericiydi ama buna rağmen en iyileri telefonla yaptığımız röportajlardı. İlkinde 45 dakika, ikincisindeyse 30 dakika boyunca oturup onunla konuştum ve ikisi de harikaydı. King çok hoşsohbet birisi ve muhtemelen bunlar hayatımda yaptığım en iyi röportajlardı.
Yakın gelecekte Hans-Åke Lilja’dan yeni bir kitap çalışması geliyor mu? Lilja’s Library’nin 30. yılı için şimdiden heyecanlanmalı mıyız?
Eh, iki yeni kitabım çıktı bile. İkisi de King’le ilgili. Stephen King: Not Just Horror (Stephen King: Korkudan Daha Fazlası) King’in korku türünde olmayan çalışmalarıyla alakalı. Birçok okur King’in korkutucu olmayan daha başka bir sürü eser yazdığını bilmiyor. Stephen King: Stories From Five Decades of Storytelling (Stephen King: Elli Yıllık Hikâye Anlatıcılığından Öyküler) ise King’in 50 yıllık yazarlık geçmişini konu alan bir çalışma (Göz, 1974’te basılmıştı). Umarım bu kitaplar da bir gün Türkçeye çevrilir ama bu yayıncıya kalmış.
30. yıl meselesine gelirsek, henüz bilmiyorum. Bir şeyler yapmak eğlenceli olabilir fakat ne yapacağımızdan emin değilim. Göreceğiz…
“John Ajvide Lindqvist İsveç’in En Büyük Korku Yazarı”
İsveç uluslararası edebiyat ve kültür camiasında çoğunlukla polisiye ve gerilim türündeki eserlerle anılıyor. Bize İsveç’teki korku edebiyatının son durumu hakkında neler söyleyebilirsiniz? Gözden kaçırmamamız gereken hangi yazarlar var?
Şahsen çok fazla polisiye okumuyorum ama daha önce sözünü ettiğimiz John Ajvide Lindqvist’in The Writing in the Water (Su Yazıtları) adlı bir serisi var. Polisiye seviyorsanız buna mutlaka bakın. İlk iki cildi İsveç’te yayınlandı ve üç ya da dört kitap olması planlanıyor.
John Ajvide Lindqvist açık ara İsveç’in en büyük korku yazarıdır. Ayrıca birkaç kitabı olan Mats Strandberg de var. Bunların dışında birkaç kişi daha var ama ne yazık ki çoğu başka dillere çevrilmedi.
Söyleşimizi noktalarken Türkiye’deki okurlara neler söylemek istersiniz?
Röportajımı okuduğunuz için teşekkürler ve umarım kitabımı beğenirsiniz. Okuduktan sonra sizden haber almak ve düşüncelerinizi öğrenmek isterim. İsterseniz internet sitem üzerinden benimle iletişime geçebilirsiniz. Teşekkürler!
Karanlıkta Parlayanlar kitabıyla ilgili yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da paylaşabilir, daha fazlası için bizi Google News’ten takip edebilirsiniz.
Güzel bir röportaj olmuş. Hatta eski rıhtım günlerini özlediğimi farkettim bu röportajla. Eskiden özelikle rıhtımın yıldönümlerinde böyle güzel röportajlar, biz bunu istiyoruz projeleri vs. olurdu. Gelecekte de umarım devam eder böyle güzel projeler.
Eskiden çok takip ederdim bu siteyi. Stephen King’le ilgili ne var ne yok öğrenmek isterdim. Gerçi yaşadığım onca hüsrana rağmen hala King’e dair yeni bir haber beni heyecanlandırıyor. Onun “hayranı” olmak çok zor değil. Adam kelimenin gerçek anlamıyla bir fenomen.
Söyleşi için teşekkür ederim. Çok keyifliydi. Ama nedense derlemenin çok iyi olmadığı hissini aldım cevaplardan. Yine de çok merak ediyorum.
Zamanında internet sitesinden çok King haberi arakl… eee, şey… ödünç almıştım bu adamın. King’e olan hayranlığının hem onunla hem de sevdiği diğer yazarlarla arkadaşlık kurmasını, üstüne bir de kitap çıkarmasını sağladığına sevindim.
Bu röportajı yaparak zamanında kendi sitesinden görüp hazırladığımız haberlerin kefaretini ödemiş olmuş muyuzdur? Olmuşuzdur olmuşuzdur…